درآمدزایی پایدار گردشگری برای شهرداری‌ها
سمانه ستوده* مهم‌ترین روش‌های کسب درآمد شهرداری‌ها، وابسته به «عوارض ناشی از ساخت و ساز و مواردی مانند آن» است. شهرداری‌ها با ادامه دادن همین راه و روش، با مشکلات و معضلات درآمدی مواجه خواهند شد. برای درآمدزایی پایدار، سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف و گردش مالی در حوزه‌های مختلف مناسب‌ترین راه حل است.
یکی از حوزه‌هایی که «صندوق‌های سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها» می‌توانند
بر اساس آن به کسب درآمد بپردازند، «حوزه توریسم و گردشگری» است. شناخت مناطق و جاذبه‌های گردشگری برای شهرنشینان جذابیت دارد. در سال‌های اخیر عدم اطمینان شهروندان نسبت به خدمات ارائه شده توسط شرکت‌های خصوصی و آژانس‌های گردشگری فضای نه چندان مناسبی را ایجاد کرده و شهرداری می‌تواند از این فرصت استفاده کند تا با استفاده از تجارب سایر کشورها در این زمینه، برنامه‌ریزی سفرهای کوتاه‌مدت درون شهری را تنظیم کند و به ارائه این نوع خدمات به شهروندان بپردازد.
اگر چه شهرداری تهران، طی دو سال اخیر در ایام نوروز بالاخص در مناطق ۱۲ و ۲۰ برنامه‌هایی برای برپایی تورهای نیم روزه و یک روزه داشته است، اما این نهاد دولتی با وجود برخورداری از منابع مالی، هنوز برای کسب درآمد به شکل پیگیر و جدی به بحث گردشگری توجه نکرده‌ است.
شهرداری مناطق ۲۲گانه تهران، با تشکیل کارگروه گردشگری در مناطق دارای پتانسیل گردشگری می‌توانند نسبت به برگزاری تورهای گردشگری، جشنواره‌ها، فستیوال‌ها، تبلیغات رسانه‌ای و غیره مزایای سرمایه‌گذاری در این زمینه را به عموم نشان دهند.
تهرانی‌ها چه امکانات سفری دارند؟
رشد سفرهای کوتاه‌مدت، مقاصد گردشگری مرتبط با آن را به یکی از اصلی‌ترین مراکز گردشگری تبدیل کرده است. این مساله خود را در کاهش میانگین مدت سفر گردشگران در بیشتر مقاصد دنیا نشان داده است. با افزایش فشارهای کاری و کاهش اوقات فراغت، جست و جوی راهکاری برای کاهش استرس بیشتر شده است. تغییر سبک زندگی و الگوی گذران اوقات فراغت در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که استقبال شهروندان تهرانی از تورهای نیم‌روزه و یک روزه درون شهری بالا است و آنها علاقه‌مند به شناخت مقاصد گردشگری شهر تهران هستند. مناطقی از شهر تهران را که دارای پتانسیل‌های گردشگری هستند می‌توان به سه گروه عمده تقسیم کرد:
- گروه اول شامل مناطقی هستند که به ارتفاعات شمالی تهران دسترسی داشته و فضایی برای کوهنوردی و گذران اوقات فراغت همراه با ورزش برای شهروندان فراهم کرده است که مناطق ۱، ۲، ۵ و ۲۲ را شامل می‌شوند؛ مانند ارتفاعات ولنجک، دارآباد، درکه
و کوهسار.
- گروه دوم شامل مناطقی هستند که دارای جاذبه‌های تاریخی بوده و فضای مناسبی را برای علاقه‌مندان به شناخت هویت تاریخی شهر تهران فراهم کرده است و مناطق ۱۲، ۲۰، ۱، ۱۱، ۱۳، ۶ و ۷ را شامل می‌شوند؛ مانند موزه‌ها، جاذبه‌های تاریخی تهران قدیم، شهر ری و آثار تاریخی ثبت شده قابل بازدید شهر تهران.
- گروه سوم شامل مناطقی هستند که دارای جاذبه‌های گردشگری انسان ساخت با قابلیت فرامنطقه‌ای هستند که مناطق ۲۲، ۲۱، ۵، ۴، ۶ و ۳ را شامل می‌شوند؛ مانند پارک‌های فرامنطقه‌ای بزرگی مانند ملت، جمشیدیه، پارک پرندگان، بوستان آبشار و دریاچه شهدای خلیج‌فارس.
در این میان، مناطقی که شامل ویژگی‌های فراتر از گروه خود باشد نیز وجود دارند؛ مانند منطقه یک که دارای ویژگی‌های هر سه گروه و منطقه ۲۲ که شامل ویژگی‌های گروه‌های اول و سوم است. همچنین جاذبه‌های گردشگری اطراف تهران را نیز می‌توان در یک دسته‌بندی دیگر بررسی کرد.
شهرداری‌ها و برند گردشگری
برندینگ نیز مبحث مهمی است که در این زمینه شهرداری‌ها باید به آن توجه کنند. همان‌طور که شهرداری تهران با برنامه‌ریزی مناسب، روزنامه و فروشگاه خاصی را در اذهان عموم به خوبی ثبت کرده است، در این زمینه نیز می‌تواند صاحب برندی خاص باشد. صندوق سرمایه‌گذاری شهرداری تهران با حمایت از بخش خصوصی، تعدادی دفاتر گردشگری بالاخص در مناطق دارای پتانسیل گردشگری راه‌اندازی کرده و از آنجایی که اعتبار شهرداری تهران، پشتوانه این دفاتر است، می‌توانند موفق عمل کند. با توجه به آنکه دیگر پتانسیل‌های گردشگری در جهت توسعه بر هیچ‌کس پوشیده نیست، شایسته است شهرداری‌ها با نگاهی تخصصی‌تر و جدی‌تر به این قضیه بپردازند.
*کارشناس ارشد جغرافیا
و برنامه‌ریزی شهری