گزارش رسمی میزان خسارت بازار گردشگری از کرونا منتشر شد
تاریخ احیای نبض مسافرت‌ها
بر اساس این گزارش آخرین آمارها نشان می‌دهد با ظهور ویروس کرونا، ۵۰ میلیون شغل در صنعت گردشگری جهان در معرض نابودی قرار دارند و طبق آمار سازمان بین‌المللی کار (ILO) حدود ۸۱ درصد از کارفرمایان و حدود ۶۶ درصد از کارکنان دیگر مشاغل و درآمدهای آنان تحت تاثیر این بیماری قرار گرفته است. ایران نیز از آثار و پیامدهای کووید- ۱۹ در امان نبوده و خسارات اقتصادی هنگفتی را در تمامی بخش‌های اقتصادی به‌ویژه بخش گردشگری طبیعی متحمل شده و بسیاری از اقامتگاه‌های بوم‌گردی، اقامتگاه‌های سنتی و هتل‌ها خسارات عمده و غیرقابل جبرانی را تجربه کرده‌اند. بر اساس گزارش معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خسارت مالی صنعت گردشگری ایران در دوران کرونا (بازه زمانی اسفند سال ۱۳۹۸ تا بهار سال ۱۴۰۰) بیش از ۳۲ هزار میلیارد تومان و آمار بیکاری در این صنعت بیش از ۴۴ هزار نفر برآورد شده است. بیشترین آمار بیکاری و خسارت مالی به «مراکز اقامتی» با رقم ۲۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان بوده است که حدود ۶/ ۸۸ درصد از کل خسارات را شامل می‌شده است. همچنین بر اساس این گزارش از مجموع ۴۴۱۳۸ نفر بیکار شده در نتیجه این بیماری، حدود ۲۱۱۵۴ نفر نیز مربوط به مراکز اقامتی بوده است که حدود ۴۸ درصد از شمار بیکاران را طی دوره یاد شده شامل می‌شود. بخش اقامتگاه بوم‌گردی نیز طی این دوره با ۲ هزار و ۹۴۶ میلیارد تومان خسارات قابل توجهی را متحمل شده است که این رقم حدود یک درصد از مجموع خسارات بر بخش گردشگری را شامل می‌شود. همچنین طی این بازه زمانی حدود ۲۱۳۳نفر نیز در نتیجه شیوع کووید- ۱۹ در بخش بوم‌گردی بیکار شدند که این تعداد حدود ۸/ ۴ درصد از مجموع بیکاران بخش گردشگری را شامل می‌شده است. یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد با فرض ۲۴ میلیون نفر شاغل در کشور، سهم بخش گردشگری حدود ۲ میلیون نفر است. از این تعداد بیش از دو‌سوم آنها به صورت غیرمستقیم در صنعت گردشگری شاغل بوده و کسب درآمد می‌کنند. این بخش پنهان در استخدام تاسیسات گردشگری نبوده و غالب آنها نیز به علت ماهیت فصلی بودن گردشگری مشاغل فصلی هستند (بهار و تابستان فصول اصلی سفر). به علاوه بیش از ۸۰ درصد کسب وکارهای گردشگری از جنس بنگاه‌های کوچک و خرد هستند که بخش عمده‌ای از این شاغلان بدون پوشش بیمه به واسطه شغل و دارای اشتغال فصلی و فاقد پوشش بیمه‌ای هستند. حتی بسیاری از راهنمایان گردشگری که به‌طور مستقیم اشتغال آنها به گردشگری مربوط است دراستخدام تاسیسات گردشگری نبوده و از پوشش بیمه‌ای خاصی برخوردار نیستند به‌طوری که حدود ۳ هزار نفر از این افراد هیچ گونه پوشش بیمه‌ای ندارند.
در همین راستاست که گرچه در آمارها عدد بیکاران ۲ هزار و ۱۳۳ نفر برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی از اسفند ۱۳۹۸ تا بهار ۱۴۰۰ ذکر شده اما با توجه به اینکه شاغلان این بخش عموما زیر پوشش بیمه‌ای نیستند نمی‌توان عدد دقیقی از بیکارشدگان این بخش به دست آورد. همین موضوع باعث شده بر اساس این گزارش بسته‌های حمایتی دولت برای تمامی فعالان، شاغلان و دست اندرکاران صنعت گردشگری کارآیی ند‌اشته و صرفا بخش بسیار محدودی از صنعت گردشگری از آن بهره‌مند شوند. بر اساس دیدگاه نگارندگان این گزارش با توجه به اینکه بسیاری از بنگاه‌ها و کسب و کارهای بوم‌گردی، کسب و کارهای خرد با منابع مالی محدود هستند، نسبت به پاندمی آسیب‌پذیر هستند و بازگشت آنها به شرایط قبل از کووید- ۱۹ در مقایسه با سایر کسب و کارها بسیار طولانی و بعضــا غیر‌ممکن خواهد بود. به‌طوری که پیش‌بینی می‌شــود تاثیر کووید-۱۹ بر گردشــگری ۵ تا ۷ ســال به طول انجامد.
کسب‌وکارهای بوم‌گردی معمولا در محل‌هایی قرار گرفته‌اند که به عرصه‌های طبیعی نزدیک‌ترند و می‌توانند دسترسی گردشگران را به ۸۳۱ جاذبه طبیعی ثبت شده فراهم کنند. جاذبه‌هایی که بر اساس این گزارش فرصت‌هایی را برای گردشگری ایران خلق می‌کنند. از جمله جاذبه‌هایی که پوراصغر‌سنگاچین و شیرین‌کلام به آنها اشاره کرده‌اند قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و راه ارتباطی بین غرب و شرق، تنوع زیستی گیاهی و جانوری، وجود سواحل مرجانی، جنگل‌های حرا در سواحل جنوب و جنگل‌های انبوه در شمال، وجود دریاچه‌ها و تالاب‌های داخلی (ارومیه، انزلی، هامون، زریوار و ...) و کوه‌ها و ناهمواری‌های ایران است که ظرفیت‌های فراوانی برای انواع گردشگری طبیعی و همچنین گردشگری ورزشی (مانند دامنه‌نوردی، صخره‌نوردی، کوه‌نوردی و...) فراهم کرده است. در عین حال به نظر این دو صاحب‌نظر در حوزه کسب و کار گردشگری نارسایی در تامین امنیت گردشگران به‌ویژه در مناطق کویری و بیابانی ایران، فقدان زیرساخت‌ها و نارسایی و ضعف زیر‌ساخت‌های موجود مانند راه‌های دسترسی در فصل زمستان در مناطق شمالی، شمال غرب کشور و در فصل تابستان در مناطق شرقی به دلیل وقوع توفان‌های گردوغبار، ضعف و عدم شناخت از پدیده‌های جذاب اکوتوریستی کشور و ضعف در اطلاع‌رسانی و معرفی به گردشگران داخلی و خارجی، نبود امکانات فرودگاهی در مناطق مستعد طبیعت‌گردی و فقدان دستورالعمل‌های لازم برای حمایت از گردشگران مانند علائم راهنما و هشدار‌دهنده در مسیرهای خطرناک گردشگری طبیعی باعث شده این جاذ‌به‌ها چندان که باید مورد توجه قرار نگیرند. شیوع کرونا و کاهش شدید سفرها باعث شده اقامتگاه‌های بوم‌گردی که در حال جذب گردشگران به این مناطق بودند نیز با شوک شدیدی مواجه شوند. این در حالی است که بر اساس این گزارش گردشگری طبیعی (بوم‌گردی) یکی از منابع عمده درآمدزایی و ایجاد اشتغال به ویژه در کشورهای در حال توسعه است. به‌طوری که بین توسـعه گردشـگری و رشـد اقتصـادی رابطه‌ای متقابل و دو‌طرفه وجود دارد. چنان‌که شـهرها و نواحی روسـتایی از رشـد اقتصادی بیشتری برخوردار باشند از تعداد گردشگر بیشتری نیز برخوردار خواهند شد و این تعامل می‌تواند به رشد و توسعه گردشگری و توسعه اقتصادی منتهی شود.
علاوه بر این از آنجا که در بوم‌گردی همواره اشتغال‌زایی برای زنان، جوانان و جوامع روستایی در زمره کسب و کارهای پیشرو در چند سال اخیر بوده، یافتن راه‌هایی برای کاهش آثار و پیامدهای این همه‌گیری، به ویژه پس از پایان یافتن این بحران بین‌المللی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. البته این گزارش یادآوری می‌کند که مدت زیادی طول خواهد کشید تا بخش گردشگری و به ویژه بوم‌گردی دوباره بتواند به شرایط سابق خود بازگردد، زیرا بسیاری از شاغلان بوم‌گردی را کسب و کارهای خرد و کوچک تشکیل می‌دهند که به‌شدت در برابر بحران‌های اقتصادی آسیب‌پذیر هستند و تاب‌آوری کمتری در مقایسه با سایر بخش‌های اقتصادی دارند. در همین راستاست که سازمان جهانی گردشگری دولت‌ها را تشویق به حمایت از مشاغل و اقتصادهای گردشگری و بهبود شرایط جهت حفظ مشاغل و شرکت‌های کوچک و متوسط برای بازیابی مجدد برنامه‌های توسعه گردشگری بعد از بحران کرونا از طریق خلق فرصت‌ها و نوآوری‌ها در دوران پساکرونا کرده است.
