کدام شکل مسافرت پرخطر است؛ دسته‌جمعی یا شخصی؟
سیاست وارونه برای سفرهای عید
باتوجه به قرار گرفتن در هفته پایانی سال ۹۹، همچنان تکلیف سفرهای نوروزی در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و درحال‌حاضر تنها نوع سفرها به‌شکل گروهی با وسایل حمل‌ونقل عمومی و رزرو هتل‌ها و اقامتگاه‌های مورد تایید متولی گردشگری برای مسافران تعریف شده است. این درحالی است که سفرهای عمومی یکی از پرخطرترین شیوه‌های سفر محسوب می‌شود که می‌تواند به افزایش شیوع کرونا دامن بزند. اگرچه از اسفند ۹۸ همزمان با همه‌گیری کرونا در کشور، بازار گردشگری و فعالان در این عرصه آسیب‌ها و خسارت‌های سهمگین و بی‌سابقه‌ای دیده‌اند و بسیاری از مشاغل تعطیل و نیمه‌تعطیل شده و از بعد اقتصادی خسارت‌های مالی بسیاری متحمل شده‌اند. سفرهای نوروزی فرصت مناسبی برای جبران خسارت‌های خطوط حمل‌ونقل کشوری و صنعت هتل‌داری و دیگر مشاغل عرصه گردشگری به‌شمار می‌رود؛ اما با توجه به احتمال اوج‌گیری پیک چهارم کرونا، سفر با حمل‌ونقل عمومی به مثابه همسفری با کرونا است و بسیار پرخطرتر از سفرهای شخصی به‌شمار می‌رود.
به گزارش «دنیای‌اقتصاد» تصمیمات سیاست‌گذاران سفرهای نوروزی به سه دلیل عمده نه‌تنها کمکی به کنترل و مهار کرونا نخواهد کرد، بلکه می‌تواند به آغاز پیک چهارم کرونا نیز منجر شود. باتوجه به اینکه تنها یک هفته به آغاز سال جدید مانده، هنوز تصمیم قطعی برای چگونگی سفرهای نوروزی گرفته نشده و تکلیف رنگ‌بندی و نقاط پرخطر کشور به روزهای پایانی سال موکول شده است که در این شرایط هنوز مسیر مشخصی برای چگونگی سفرهای نوروزی نشان داده نشده است و در هفته پایانی سال شکل سفرها در بلاتکلیفی و ابهام قرار دارد. از طرفی باتوجه به نامعلومی شرایط سفر، از سفر به برخی مسیرهای پرتردد جلوگیری می‌شود و تردد با خودروهای شخصی را ممنوع اعلام کرده‌اند و این درحالی است که سفر به مناطق خطرناک با وسایل حمل‌ونقل عمومی همچون هواپیما، قطار و اتوبوس به راحتی امکان‌پذیر است و شرایط سفر به مناطق پرخطر فراهم شده است. درحالی‌که سفرهای شخصی به‌دلیل تامین امنیت بیشتر مبنی بر فاصله‌گذاری و دوری از اجتماع شرایط بهتری را برای سفرهای ایمن ایجاد می‌کنند.
در کنار مبهم بودن شرایط سفرهای نوروزی و بستن مسیر سفرها به شکل شخصی، سیاست‌گذاران مسیر خطرناکی را برای سفرها درنظر گرفته و امکان سفر با وسایل عمومی را فراهم کرده‌اند که باتوجه به قرار گرفتن جمعیت در یک محیط عمومی در حین سفر احتمال ابتلا به کرونا را افزایش می‌دهد. این درحالی است که پس از همه‌گیری کرونا در جهان و رکود سهمگین بازار گردشگری به دلیل محدودیت سفرها و بسته شدن مرزهای بین‌المللی، گردشگری داخلی جایگزین گردشگری بین‌المللی شد. به‌گونه‌ای‌که در مقابل کاهش ۷۴ درصدی گردشگری بین‌المللی، گردشگری داخلی تنها کاهش ۳۴ درصدی را تجربه کرده است. پس از رکود کامل این بازار از ماه مارس تا مه ۲۰۲۰، کشورهای پیشرو و نوظهور در عرصه توریسم برای جبران خسارت‌های وارده و بازیابی مشاغل و اقتصاد این بازار، بر گردشگری داخلی متمرکز شده و اقدام به احیای توریسم داخلی کردند که در این شرایط سفرها متکی بر سفرهای شخصی بودند.
براین اساس باتوجه به بی‌اعتمادی مردم به وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه هواپیما، سفرهای جاده‌ای و طبیعت‌گردی بسیار افزایش یافت و اقامت در خانه مسافرها و اقامتگاه‌های بومی در مناطق بکر جایگزین اقامت در هتل‌های لوکس شهری شده است. باتوجه به اینکه سلامتی و ایمنی مسافران در اولویت سیاست‌های دولت‌ها قرار داشته، شخصی‌سازی سفرها جایگزین سفرهای گروهی شده و دولت‌ها برای جبران خسارت‌های فعالان گردشگری اقدام به اعطای تسهیلات مالی به شیوه‌های مختلف کرده‌اند و نه تنها مانع سفرهای افراد نشده بلکه با ایجاد کمپین‌هایی به ترویج سفرهای داخلی پرداخته‌اند.
گردشگری داخلی در کشورهای توریست‌پذیر جهان همچون آمریکا، چین، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا و... پس از تعطیلی نسبی سفرهای بین‌المللی با رونق گسترده‌ای همراه بوده و توانست سهم ۹۰درصدی از سفرها را به خود اختصاص دهد و سفرهای جاده‌ای و نزدیک، جایگزین سفرهای طولانی و با وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌ویژه هواپیما شده است. انتخاب سفرهای نزدیک و جاده‌ای علاوه بر افزایش ایمنی سفر ناشی از ارزان بودن سفرها نیز هست؛ زیرا پس از شیوع کرونا اشتغال، درآمد و اقتصاد مردم به‌شدت مورد آسیب قرار گرفته و با توجه به کاهش سطح درآمدها و سخت شدن شرایط اقتصادی افراد بر سفرهای ارزان متمرکز شده‌اند. همچنین باتوجه به افزایش چند برابری نرخ بلیت وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌دلیل وارد شدن خسارت‌های گسترده بر فعالان این عرصه، شرایط سفر با وسایل عمومی را سخت‌تر کرده است. در کنار تمامی این عوامل کاهش پروازها و استفاده از حمل‌ونقل عمومی در جهان منجر به کاهش چشمگیر تولید گازهای گلخانه‌ای شده و به نصف رسیده است.
برآوردها حاکی از بازیابی سه مرحله‌ای بازار گردشگری است که ابتدا سفرهای تفریحی، بوم‌گردی و سفر به مناطق بکر به‌شکل شخصی بازیابی می‌شود و پس از آن رویدادهای کوچک و متوسط احیا شده و سفرهای گروهی و تجاری در مرحله سوم بازیابی خواهند شد. این درحالی است که پس از آغاز پیک سوم در ایران سفرهای شخصی به‌طور کامل تعطیل شده و تنها امکان سفرهای گروهی با وسایل عمومی وجود دارد که این امر امکان در معرض خطر قرار گرفتن افراد را افزایش می‌دهد. همچنین سفر شخصی تنها با شرط رزرو مراکز اقامتی مورد تایید متولی گردشگری امکان‌پذیر است، اما تجربه کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که به‌دلیل نبود اعتماد مسافران به هتل‌ها و مراکز اقامتی پرتردد، اقامت در خانه مسافرها و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در مناطق بکر افزایش یافته است. اگرچه انجام تست PCR را پیش شرط سفرهای عمومی قرار داده‌اند اما احتمال ابتلا به ویروس پس از انجام آزمایش و قبل از سفر وجود دارد که در صورت قرار گرفتن در اماکن عمومی امکان ابتلا به دیگر افراد را افزایش می‌دهد.
