ظرفیت اصلی گردشگری درمانی ایران معطل مانده است
منحرف‌کنندگان توریست سلامت
سعید‌هاشم زاده، رئیس اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت در این باره به «دنیای‌اقتصاد» گفت: سال گذشته سهم گردشگران سلامت از کل توریست‌هایی که وارد کشور می‌شوند حدود ۱۵ درصد بود و طبق تخمین‌هایی که زده شده در ۵ ماه ابتدای امسال حدود ۱۵ درصد از کل گردشگران ورودی را به خود اختصاص خواهد داد. اغلب گردشگران سلامت از عراق و افغانستان برای درمان به ایران سفر می‌کنند. سال گذشته نزدیک به یک میلیون گردشگر سلامت وارد کشور شدند که ظرفیت ایران در این بخش از گردشگری حداقل ۵ برابر این میزان است. گردشگران سلامت جهت درمان به شکل «بستری و سرپایی» به ایران سفر می‌کنند که اغلب بیمارانی که بستری می‌شوند برای درمان بیماری‌هایی همچون زنان و زایمان، درمان ناباروری، جراحی قلب و عروق، جراحی زیبایی، جراحی‌های ارتوپدی، جراحی‌های چشم و جراحی‌های شکمی به ایران سفر می‌کنند علاوه‌بر آن برخی گردشگران سلامت برای کارها و خدمات درمانی سرپایی مانند کنترل دوره‌ای، خدمات سرپایی زیبایی (کاشت مو و خدمات زیبایی پوستی)، خدمات پاراکلینیک-رادیولوژی و آزمایش- وارد ایران می‌شوند.
در چرخه گردشگری سلامت یک شرکت به‌عنوان «تسهیلگر گردشگران سلامت» فعالیت می‌کند که اطلاعات لازم پزشکی را به اطلاع بیماران متقاضی ورود به ایران می‌رسانند. همچنین این شرکت زمینه ورود گردشگران سلامت- کارهای مربوط به ویزا، اسکان آنها در اقامتگاه‌های مناسب، بازدید آنها از مکان‌های گردشگری شهر و کشور- به کشور را مهیا می‌کنند علاوه بر آن این افراد و شرکت‌ها پس از برگشت بیمار به کشور خود با آنها ارتباط برقرار کرده و از آنها درخصوص بیماری، درمان و عوارض آن سوال می‌کنند تا میزان رضایت گردشگران سلامت را نسبت به کشور مقصد (کشور ارائه‌دهنده خدمات) افزایش دهند. که همین امر در افزایش جذب گردشگر سلامت تاثیر قابل‌توجهی دارد. در ایران چنین شرکتی وجود ندارد و افرادی با نام «واسطه» یا «دلال» وارد شده‌اند. گفته می‌شود این واسطه‌ها آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به «صنعت گردشگری سلامت» می‌زنند. زیرا برخی از این افراد بیماران را به مراکز درمانی که تخصص لازم را برای درمان بیماری مربوطه ندارند معرفی می‌کنند. همچنین برخی دلالان با پورسانت‌های بالایی که از توریست‌های سلامت می‌گیرند موجب بی‌اعتمادی آنها به بازار گردشگری سلامت ایران می‌شوند، زیرا با این کار هزینه نهایی بیماران را افزایش داده که همین امر نارضایتی بیماران را به همراه دارد.
از خردادماه سال‌جاری وزارت بهداشت آیین‌نامه‌ای تدوین کرده است که طی آن مجوز تاسیس شرکت‌های «تسهیلگر گردشگری سلامت» اهدا می‌شود؛ تاکنون نیز ۳۰ شرکت مجوز مربوطه را دریافت کرده‌اند و حدود ۱۵۵ شرکت نیز متقاضی دریافت مجوز در این حوزه هستند. وی ایجاد بازار جدید در اروپای شرقی، بنگلادش، آسیای میانه و روسیه را از جمله راهکارهای افزایش جذب گردشگر سلامت دانست و تاکید کرد: علت اصلی جاماندن ایران از عرصه گردشگری سلامت نبود نگاه آکادمیک و علمی به این امر است که به تازگی این نگاه تغییر کرده و در همین مدت کوتاه، با برگزاری کارگاه‌های آموزشی توانسته‌ایم ۵۶۰ نفر را برای این حوزه آماده کنیم.
محمد پناهی، نایب رئیس انجمن گردشگری سلامت ایران و دبیر سابق شورای گردشگری سلامت نیز در همین راستا به «دنیای‌اقتصاد» گفت: امسال نسبت به سال گذشته در حوزه گردشگری سلامت ۳۰ تا ۴۰ درصد رشد در ورود را تجربه کرده‌ایم که افزایش قیمت ارز، فعال شدن شرکت‌های تخصصی گردشگری سلامت و ورود بخش خصوصی به این حوزه از دلایل رشد جذب گردشگر سلامت در کشور بوده است.سال گذشته حدود ۲/ ۱ میلیارد دلار جذب گردشگر داشته‌ایم که طبق پیش‌بینی‌های انجام شده و با استفاده از برنامه‌های بلندمدت و کوتاه‌مدت می‌توانیم تا پایان امسال این رقم را به پنج میلیارد دلار افزایش دهیم؛ زیرا ایران در حوزه گردشگری سلامت ظرفیت قابل‌توجهی دارد به‌طوری که ما تنها کشوری در جهان هستیم که بدون انجام بازاریابی و مارکتینگ تعداد بی‌شماری گردشگر سلامت را پذیرش کرده‌ایم. علت استقبال بیماران خارجی از کشور ایران پیشینه پزشکی درخشان، امکانات به روز درمانی و حضور پزشکان ماهر است. در حال حاضر در کشور ۲۰۰ مرکز درمانی که دارای IPD-مجوز پذیرش بیماران بین‌المللی-هستند و بیش از ۶۰ شرکت در بخش گردشگری سلامت فعالیت دارند.
وی درخصوص فعالیت واسطه‌ها در حوزه گردشگری سلامت عنوان کرد: دلالان این حوزه همانند رانندگان بدون گواهینامه هستند و برای گردشگران سلامت می‌توانند مشکلات غیر‌قابل‌جبرانی را ایجاد کنند، زیرا اگر برای یک گردشگر سلامت جراحی غیر‌ضروری انجام شود یا اینکه تشخیص بیماری و مراحل درمان آن نیز نادرست باشد؛ هیچ مدرکی از دلالی که بیمار خارجی را به مراکز درمانی بدون صلاحیت معرفی کرده در دسترس نیست و همین امر نیز می‌تواند وجهه ایران را در میان کشورهای دارای توریست سلامت تخریب کند و موجب کاهش جذب گردشگر سلامت در کشور شود.
یکی از چالش‌های فعالان این حوزه نبود دستگاهی مشخص برای صدور مجوز به آنهاست و شورایی که در حال حاضر فعالیت دارد؛ با یک توافق‌نامه که بین پنج ارگان بدون تصویب دولت تنظیم شده مشغول به کار است. اما این نظام نیازمند تشکیل یک «شورای راهبردی سلامت» است که توسط دولت تصویب شود و در آن نمایندگان سازمان‌های مردم‌نهاد، وزارت بهداشت، وزارت میراث فرهنگی، وزارت خارجه، اتاق بازرگانی، سازمان نظام پزشکی، نماینده وزارت کار، سازمان پایانه‌های کشور و هلال احمر حضور داشته باشند زیرا تمامی این ارگان‌ها و نهاد‌ها حلقه‌های تکمیل‌کننده گردشگران و توریست‌های نظام سلامت محسوب می‌شوند که باید در قالب یک شورا با مصوبه هیات دولت در کنار یکدیگر قرار گیرند و وظایف هرکدام از آنها نیز مشخص شده باشد تا اختلافات میان ارگان‌های مرتبط که در حال فعالیت هستند نیز برطرف شود. علاوه‌بر آن با شکل‌گیری این شورا می‌توانیم با آموزش‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت افرادی را آماده کنیم تا جایگزین دلالان فعلی شوند و از ادامه فعالیت آنها جلوگیری کنیم.
عدم توجه و حمایت بخش خصوصی، نبود شورای راهبردی سلامت و در نظر نگرفتن تمامی بخش‌های توسعه گردشگر سلامت موجب شده گردشگری سلامت ایران از سرعت پایین رشد برخوردار باشد. گردشگری سلامت دارای سه بخش دهکده سلامت، گردشگری تندرستی و درمانی است که با وجود ظرفیت‌هایی که در هر سه بخش در کشور وجود دارد ما تنها به بخش درمانی پرداخته‌ایم.
