دنیای اقتصاد، امیر شاملویی: روز دوشنبه چند کشور عرب حاشیه خلیج‌فارس به همراه مصر در اقدامی هماهنگ دست به قطع روابط دیپلماتیک خود با قطر زدند و تمام مرزهای آبی، خاکی و هوایی خود را به روی این کشور بستند. همچنین براساس یک مهلت معین، تمام شهروندان قطر مقیم در این کشورها و اتباع مقیم این کشورها در قطر، باید به کشورهای خود بازگردند. این اتفاق که به صورت یکباره رخ داد، می‌تواند بر قطر که از نظر جغرافیایی یک ‌شبه جزیره است اثرات زیادی داشته باشد و واردات و صادرات این کشور به‌ویژه مواد غذایی و توریسم را با اشکال مواجه کند. تنها مرز خاکی این کشور از طریق عربستان است که با توجه به وضعیت اخیر به روی این کشور بسته خواهد شد و به این ترتیب، تنها راه ارتباطی قطر با جهان خارج از طریق آب‌های بین‌المللی و ایران خواهد بود. همین امر موجب شده است پروازهایی که به قطر انجام می‌شود عمدتا از طریق آسمان ایران و ترکیه صورت گیرد. قطعا چنین امری آسیبی به صنعت هوایی این کشور و گردشگری قطر وارد خواهد آورد؛ ضمن اینکه سفرهای تجاری به این کشور نیز با دشواری روبه‌رو خواهد شد. اما پیامد چنین اقدامی برای گردشگری قطر چه می‌تواند باشد؟

دورنمای گردشگری قطر

بنابر گزارش شورای جهانی سفر و گردشگری، مشارکت مستقیم بخش سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی این کشور به ۲/ ۵میلیارد دلار معادل ۴/ ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۱۶ می‌رسید و پیش‌بینی می‌شود این رقم در سال ۲۰۱۷ تقریبا ۷/ ۷درصد افزایش یابد و در سال ۲۰۲۷ نیز با رشد ۳/ ۵درصدی در هر سال به ۴/ ۹میلیارد دلار برسد. این امر البته حاکی از تمرکز بیشتر قطر بر سایر صنایع همچون گاز مایع است؛ اما نباید نادیده گرفت که سهم گردشگری نیز در این کشور کوچک با ظرفیت‌های تاریخی اندک بسیار قابل توجه است. در یک مقایسه می‌توان دید مشارکت مستقیم گردشگری در ایران با تمام پتانسیل‌های تاریخی و طبیعی در سال ۲۰۱۶ حدود ۹/ ۱۱میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی‌های شورای جهانی سفر و گردشگری بر این است که تا سال ۲۰۲۷ با رشد ۶/ ۲ درصدی در هر سال به ۶/ ۱۶ میلیارد دلار می‌رسد.

مشارکت کلی این بخش در تولید ناخالص داخلی قطر نیز به شدت گسترده است و به ۱/ ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۱۶ معادل ۴/ ۱۵میلیارد دلار ‌رسید. پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۷ این میزان به ۲/ ۸ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور، معادل ۹/ ۲۷ میلیارد دلار افزایش یابد. از نظر صادرات گردشگری نیز می‌‌توان وضعیت این کشور را به‌خوبی بررسی کرد. صادرات گردشگری در قطر در سال ۲۰۱۶ حدود ۳/ ۱۱میلیارد دلار بود و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۱۷ با رشد ۸ درصدی روبه‌رو باشد و به همین ترتیب در سال ۲۰۲۷ به ۶/ ۲۰ میلیارد دلار ارتقا یابد که معادل ۱۰ درصد کل صادرات این کشور است. علاوه‌بر این، سرمایه‌گذاری‌های این کشور نیز در پی تنش‌های موجود می‌تواند با کاهش قابل توجهی به‌خصوص از سوی شهروندان کشورهای همسایه روبه‌رو شود. سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری قطر در سال ۲۰۱۶ به ۷/ ۱ میلیارد دلار می‌رسید که تقریبا نصف ایران است.

با وجود این، در سال ۲۰۱۷ پیش‌بینی‌ها بر این بود که رشد قابل توجه ۶/ ۱۳ درصدی در این خصوص در قطر صورت گیرد و در نهایت در سال ۲۰۲۷ این میزان سرمایه‌گذاری به ۶/ ۴ میلیارد دلار برسد؛ رقمی که با سرمایه‌گذاری در گردشگری ایران در سال ۲۰۲۷ اختلاف ۶/ ۱ میلیارد دلاری دارد. همچنین در سال ۲۰۱۶ حدود ۳ میلیون نفر گردشگر خارجی وارد قطر شده بودند که با توجه به کوچکی و ظرفیت‌های این کشور رقمی قابل توجه است و انتظار بر این است که تا سال ۲۰۲۷ این میزان به ۳/ ۶ میلیون نفر برسد؛ یعنی در مدت ۱۰ سال دو برابر شود. با این حال، ممکن است بسته شدن خطوط هوایی و مرزهای زمینی و دریایی این کشور از سوی کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر برای گردشگری و اقتصاد این کشور پیامدهای زیادی به همراه داشته باشد. هرچند، انتظار بر این است که قطر نتواند مدت زیادی چنین وضعیتی را تاب بیاورد و مساله را به گونه‌ای حل و فصل کند.

تهدیدهایی موثر؟

در همین حال، نگاهی به آمارها نشان می‌دهد کشورهای عربستان، بحرین، امارات و مصر در رشد گردشگران ورودی به قطر در فاصله سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶ نقش مهمی داشته‌اند. بررسی آمار گردشگری مربوط به وزارت کشور قطر و مقامات گردشگری این کشور در سال ۲۰۱۵ حاکی از آن است که عربستان سعودی با فرستادن بیش از ۸۵۵ هزار گردشگر به این کشور بزرگ‌ترین نقش را در صنعت گردشگری این کشور داشته است. این در حالی است که در رده‌های بعدی هند با ۳۷۶ هزار نفر، بریتانیا با ۱۳۶ هزار نفر، بحرین با ۱۳۳ هزار نفر، امارات متحده عربی با ۱۱۸ هزار نفر و عمان با ۱۰۲ هزار نفر قرار داشته‌اند. مصر نیز با فرستادن ۹۲ هزار گردشگر به این کشور پس از ایالات متحده در رتبه هشتم فرستادن گردشگر به این کشور قرار داشته و کویت و پاکستان نیز در رده‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در سال ۲۰۱۶ نیز عربستان سعودی همچنان در صدر بوده و ۹۴۹ هزار گردشگر به این کشور فرستاده است.

در رتبه‌های بعدی نیز به ترتیب هند با ۳۴۰ هزار، بحرین با ۱۳۵ هزار، امارات متحده عربی با ۱۳۴ هزار، بریتانیا با ۱۳۲ هزار، ایالات متحده آمریکا با ۱۰۳ هزار، عمان با ۹۹ هزار، کویت با ۹۳ هزار، مصر با ۸۱ هزار و پاکستان با ۴۹ هزار گردشگر جای گرفته‌اند. تحریم ۴ کشور ذکر شده حتی بدون همراهی عمان و کویت، نزدیک به یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از حدود ۳ میلیون گردشگر سالانه این کشور را کاهش خواهد داد که معادل حدود ۴۲درصد گردشگران ورودی به این کشور است. با این تفاسیر، به نظر می‌رسد تحریم کشورهای عربی علیه قطر آسیب‌های جدی و بزرگی را به گردشگری این کشور برساند و حتی آن را فلج کند.

متاثر شدن حمل‌ونقل هوایی

علاوه‌بر اینها، تاثیر تنش‌ ایجاد شده بر صنعت هوایی بسیار آنی عمل کرده است. «قطر ایرویز» که یکی از مهم‌ترین خطوط هوایی در منطقه محسوب می‌شود، اعلام کرده است تمام پروازهایش به عربستان سعودی به حالت تعلیق درآمده است. طبق اعلام شرکت‌ هواپیمایی امارات نیز، پروازهای رفت و برگشت این هواپیمایی به دوحه پایتخت قطر معلق خواهد شد. با وجود این به نظر می‌رسد مدت زمان این تعلیق‌ها همچنان نامشخص باشد. نکته جالب دیگر در این میان این است که به‌رغم تمام ممنوعیت‌های وضع شده، منابع خبری عربی به نقل از مقامات عربستانی اعلام کرده‌اند که حجاج قطری همچنان قادر به سفر حج خواهند بود! این به معنی یک‌طرفه شدن روند جریان گردشگری بین دو کشور است. با تمام آنچه گفته شد، مشخص است که نتیجه این تنش تازه در منطقه هر چه باشد، گردشگری قطر با تداوم آن روز به روز متضرر خواهد شد و علاوه‌بر این، سایر بخش‌های اقتصادی نیز از این شرایط اثر خواهند پذیرفت.

تاوان « توریستی» بحران دیپلماتیک عربی