فرشید کریمی
کارشناس ارشد هتلداری و گردشگری

در بحث پیرامون گردشگری، موضوعی که همواره از سوی دست‌اندرکاران این صنعت به‌ویژه در بخش دولتی مطرح بوده، توجه به کمیت گردشگران یا تعداد آنان است؛ درحالی‌که کیفیت حضور یک گردشگر از کمیت آن مهم‌تر است. اینکه گردشگر چقدر در مقصد مورد نظر هزینه می‌کند و از این طریق، بر اقتصاد منطقه میزبان و درآمدزایی جامعه محلی تاثیرگذار است، موضوعی است که در برنامه‌ریزی‌های گردشگری باید همواره مورد توجه قرار گیرد.

از سوی دیگر کیفیت حضور گردشگران، موضوعی است که برای هر کشوری در سطح ملی و بین‌المللی حائز اهمیت است و افزایش کمی تعداد گردشگران را نیز به دنبال خواهد داشت. حضور کیفی یک گردشگر است که به ایجاد فرصت‌های شغلی، مطرح شدن جامعه میزبان و ایجاد فرصت‌های توسعه و پیشرفت، بهبود ساختارهای زیربنایی و تشکیلات اصولی منطقه و همچنین افزایش منابع مالی و کمک به اقتصاد جوامع محلی منجر می‌شود. این حضور کیفی خود نیازمند بسترسازی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب در راستای پاسخگویی به نیاز گردشگران اگرچه در تعداد اندک است و تا زمانی‌که شرایط مناسب برای تامین زیرساخت‌های کیفی گردشگری فراهم نشود، کمیت گردشگران نیز در حالتی ایستا خواهد ماند و تغییر رو به رشدی را تجربه نخواهد کرد.

مناسب‌ترین مثال در این رابطه ورود گردشگران زیارتی به کشورمان است که آمار آنان به مراتب بیشتر از گردشگران فرهنگی و تاریخی است. درحالی‌که علت سفر این گردشگران پایبندی به اعتقادهای مذهبی است و از این رو تحت هر شرایطی و با بهره‌مندی از حداقل امکانات نیز به ایران سفر می‌کنند، اما درآمد اقتصادی کشورمان از این حضور انبوه گردشگران زیارتی، بالا نیست؛ همان‌گونه که در دهه اول ماه محرم و اربعین حسینی نیز شاهد حرکت جمع عظیم گردشگران زیارتی ایران به سمت شهر کربلا و البته با پای پیاده و با بهره‌مندی از کمترین امکانات رفاهی- خدماتی هستیم، اما طبیعی است که درآمد مالی که باید از حضور این گردشگران عاید عراق و دست‌اندرکاران حوزه گردشگری این کشور شود در مقایسه با حجم عظیم گردشگران ناچیز است و شاید با هزینه‌های خدماتی که این کشور برای پذیرایی از زائران حسینی هر سال در نظر می‌گیرد، کوچک‌ترین صرفه اقتصادی برای عراق به عنوان یکی از قطب‌های گردشگری زیارتی مسلمانان جهان نداشته باشد.

نمونه‌های جهانی

اما اگر بخواهیم در سطح بین‌الملل نیز به مقایسه بپردازیم فرانسه و آمریکا نمونه‌های خوبی در این زمینه هستند. در شرایطی که بنابر اعلام سازمان جهانی گردشگری، فرانسه به عنوان نخستین کشور موفق در جذب گردشگر در دنیا شناخته شده و از بیشترین تعداد گردشگران بین‌المللی برخوردار است، اما ایالات متحده آمریکا به‌رغم برخورداری از تعداد کمتر گردشگران در مقایسه با فرانسه، از نظر کسب درآمد حاصل از گردشگری مقام اول را در دنیا از آن خود کرده است. کل سخن اینکه بالا بودن آمار گردشگران نباید ملاک رونق گردشگری یک مقصد گردشگری باشد، چراکه الزاما بازدهی مالی مناسبی را برای منطقه میزبان به دنبال نخواهد داشت و شاید اثر مخربی نیز به‌ویژه برای جوامع محلی به دنبال داشته باشد. آنچه در گردشگری باید مورد توجه قرار گیرد برابری سطح خدمات گردشگری با تعداد گردشگران و بازدهی مناسب مالی برابر با کمیت حضور گردشگران برای یک منطقه است.

مناسب بودن سطح خدمات ارائه شده به گردشگران است که به نوعی موجب اطمینان‌بخشی به گردشگر در مورد مقصد سفر می‌شود و زمینه بازگشت دوباره او را به یک منطقه فراهم می‌آورد. طبیعی است گردشگری که با آگاهی و به صورت هدفمند یک منطقه را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می‌کند، در مقصد مورد نظر نیز به شکل هدفمند هزینه کرده و از این رو منجر به درآمدزایی جامعه میزبان خواهد شد. بنابراین باید این طور نتیجه گرفت که به‌رغم رویکرد نادرستی که در بخش گردشگری کشور و در حوزه جذب گردشگر حاکم است، اولویت اصلی در صنعت گردشگری باید درآمدزایی از طریق این صنعت به دنبال کیفیت حضور گردشگران باشد و نباید صرفا با هدف بالا بردن آمار گردشگران، کیفیت را فدای کمیت کنیم.