«دنیای اقتصاد» از یک تالاب کویری در استان مرکزی گزارش می‌دهد
ظرفیت اکوتوریسم در «میقان»
در راستای مدیریت این شرایط دفتر تالابهای سازمان حفاظت محیط‌زیست مجموعه کارگاه‌های مشارکتی و تبادل تجربیات طبیعت گردی پایدار تالابی را در استان‌های مختلف برگزار کرده است. آخرین نمونه این کارگاه‌ها در اراک و در مجاورت تالاب میقان این استان برگزار شد. کارگاهی که در آن جمعی از راهنمایان طبیعت‌گردی، استادان دانشگاه، مسوولان محیط‌زیست حضور داشتند و تجریبات‌‌‌شان را با هم به اشتراک گذاشتند. افشین دانهکار استاد محیط‌زیست دانشگاه تهران در این کارگاه میگوید: باید ابتدا تعاریف از مفاهیمی که در گردشگری مطرح می‌شود داشته باشیم. به عنوان مثال برخی تفرج و گردشگری را دارای یک معنا می‌دانند، این در حالی که تفرج به معنای تفریح در محیط باز و آزاد است و تنها زمانی که تفرج با سفر همراه شود معنای گردشگری می‌دهد.
او با بیان اینکه سه مقصد در گردشگری داریم که شامل شهر به شهر، شهر به روستا، شهر به طبیعت می‌شود، اضافه می‌کند: به علاوه باید توجه داشته باشیم که طبیعت‌گردی به معنای اکوتوریسم نیست. در طبیعت گردشگری ما طبیعت را برای حضور انسان آماده می‌کنیم در حالی که در اکوتوریسم به دنبال آماده کردن انسان برای حضور در طبیعت هستیم.
این کارشناس طرح ریزی مدیریتی اکوسیستم‌های طبیعی برای حفاظت و گردشگری میگوید: با چنین تعریفی می‌توان نتیجه گرفت که اکوتوریسم به معنای طبیعت گردی مسوولانه است. این مقوله نیز یک‌شبه یا در یک بازه زمانی محدود شکل نمی‌گیرد بلکه باید با آموزش آن را شکل داد.
به گفته این پژوهشگر در حوزه اکوسیستم‌های ساحلی، تالابی و جنگلی در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست از قبیل پارک‌‌‌های ملی، پناهگاههای حیات وحش، مناطق حفاظت شده و ... ما با دو شکل از اکوتوریسم در قالب زونهای تفرج متمرکز و گسترده مواجهیم. او میگوید: در برخی محدوده‌ها امکان ساخت سازه‌های گردشگری متناسب با طبیعت وجود دارد که همان زونهای تفرج متمرکز هستند و در مقابل در محدوده‌های دیگر بدون امکان ساخت سازه، می‌توان مسیرهایی را برای گردشگری لحاظ کرد. این محدوده‌ها زونهای تفرج گسترده نام دارند.
او در بخش دیگری از سخنان خود سراغ گردشگری تالابی با تاکید بر تالاب «میقان» اراک رفت. دانهکار با اشاره به کنوانسیون رامسر به عنوان یک کنوانسیون بین‌المللی در حوزه تالاب‌ها میگوید: ۱۷۲ کشور ۲۵۷ میلیون هکتار از اراضی تالابی خود را در این کنوانسیون ثبت کرده‌اند. با این حال ما نباید تنها به دنبال این باشیم که تمام تالاب‌هایمان را در این کنوانسیون ثبت کنیم، بلکه باید در ابعاد ملی نیز به آنها بپردازیم. تالاب‌ها معمولا با مجموعه‌ای از افسانه‌‌‌ها، شعرها و قصه‌ها نام‌شان گره خورده است که می‌توان از این ظرفیت برای توسعه توریسم بهره گرفت.
این استاد دانشگاه با دسته‌بندی خدمات تالاب‌ها میگوید: بخشی از این خدمات تولید محصول نظیر علوفه و.. هستند. خدمات حمایتی از جانوران، خدمات تنظیمی مانند تولید اکسیژن و خدمات فرهنگی از دیگر خدمات این زیست بوم‌ها به حساب می‌آیند. درباره خدمات فرهنگی می‌توان به تالاب انزلی اشاره کرد که اقوام مختلف به واسطه این تالاب در کنار آن ساکن شده، هر کدام دانش سنتی و فرهنگ ویژه خود را دارند.
دانهکار معتقد است حفاظت صرف از تالاب‌ها ما را به نتیجه نرسانده و در نهایت نمی‌تواند جلوی تخریب را بگیرد. او می‌افزاید: باید حفاظت با بهره‌برداری خردمندانه و برنامه‌های بازسازی و احیا همراه باشد. این مهم نیز میسر نمی‌شود مگر اینکه مشارکت مردم را داشته باشیم.
او درباره تالاب میقان میگوید: در میقان ما هم ماسه‌زار و هم بخش‌های آبی را داریم. این تالاب پیش از رهاسازی فاضلاب تصفیه شده به آن، در دسته‌بندی تالابهای کویری ما قرار می‌گرفت اما با این رهاسازی در کنار عدم‌تامین حقابه تالاب کویری نیست.
به گفته این استاد دانشگاه، چنین دستکاری‌هایی در تالاب میقان پتانسیل آن را برای ثبت جهانی از بین برده است. او اضافه می‌کند: در این تالاب به جای ثبت جهانی، می‌توان روی ظرفیت‌‌‌های گردشگری آن فعالیت بیشتری صورت گیرد.
دانهکار درباره تفاوت‌های دریاچه با برکه و آب‌بند میگوید: مساحت‌های بالای ۸ هکتار دریاچه، بین ۴ تا ۸ هکتار برکه و کمتر از ۴هکتار آبگیر هستند. همچنین مساحت بین ۸ تا ۲۵۰ هکتار دریاچه کوچک، بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ هکتار دریاچه متوسط، بین ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ هکتار دریاچه بزرگ‌تر و فراتر از آن دریاچه‌های خیلی بزرگ هستند.
این کارشناس طرح‌ریزی مدیریتی اکوسیستم‌های طبیعی برای حفاظت و گردشگری در بخش دیگری به تفاوت‌های کویر و بیابان می‌پردازد و می‌افزاید: بیابان یک طبقه‌بندی اقلیمی است، به این معنا که هر جا میزان بارش زیر ۲۵۰ میلی‌متر در سال باشد بیابان است. از این رو بیابان می‌تواند گرم یا سرد و محدوده قرارگیری‌اش در دشت یا یا کوهستان باشد. اما چاله‌ها و شوره‌زارهای دشت‌های بیابانی گرم بستر ایجادکننده کویر هستند. او ادامه می‌دهد: ما در ایران ۹ تالاب کویری داریم. از آنجا که کشورمان هم در منطقه بیابانی قرار گرفته از این قابلیت برخورداریم که این تالاب‌ها را در کنوانسیون رامسر ثبت کنیم. با این حال میقان به واسطه دستکاری‌ها این پتانسیل را از دست داده و باید روی سایر تالاب‌ها تمرکز کرد. در مقابل این تالاب در بحث اکوتوریسم و پرنده‌نگری اهمیت زیادی دارد.
دانه کار در پاسخ به این پرسش که حفاظت از تالاب پس از خشک شدن و از بین رفتن آن، توجیه دارد، میگوید: حفاظت از تالاب‌ها حتی پس از خشک شدن کامل نیز متوقف نمی‌شود. باید این محدوده‌ها حفظ شوند تا با تغییر شرایط اقلیمی یا رهاسازی حقابه امکان احیا داشته باشند.
تنوع زیستی، جاذبه گردشگری استان مرکزی
یوسف یوسفی مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مرکزی نیز در این برنامه با اشاره به جاذبههای طبیعی اراک میگوید: تالاب میقان در ۸ کیلومتری و ذخیره گاه جنگلی بلوط در ۳۰ کیلومتری این شهر قرار دارد. این دو مورد در کنار انواع و اقسام جاذبههای آن نشان می‌دهد تنوع زیستی این منطقه بسیار بالاست.
او با اشاره به اینکه اراک و استان مرکزی به جای صنایع که باعث آلایندگی بالا در این شهر شده‌اند می‌تواند روی اکوتوریسم و طبیعت گردی سرمایه‌گذاری کند، می‌افزاید: گرچه امکان بازگشت به عقب و عدم‌استقرار صنایع در این استان مقدور نیست اما باید با تقویت اکوتوریسم و بهره‌گیری از پتانسیل‌های آن به مرور سهم آلاینده‌ها از اقتصاد را کاهش دهیم.
این مقام مسوول دیگر جاذبههای این استان را انواع غارها، آب‌گرم‌‌‌‌ها، پناهگاههای حیات وحش و... می‌داند و ادامه می‌دهد: این جاذبه‌ها توان گردشگران را از سایر نقاط کشور به استان مرکزی دارد.
