تغییر چهره روستاهای تهران

طبیعت‌‌‌گردی و روستاگردی در اطراف پایتخت همیشه با چالش‌‌‌های بسیاری همراه بوده و در اکثر مواقع منجر به دافعه گردشگران برای ورود به روستاهای اطراف تهران می‌‌‌شد. زیرا در برخی از روستاهای اطراف تهران هیچ نشانی از توسعه یافتگی دیده نمی‌‌‌شد. عمده دلیل آن را هم می‌توان در انباشت سرمایه در پایتخت و توسعه‌‌‌نیافتگی و عقب‌‌‌ماندگی روستاهای اطراف تهران دانست.  روستاهایی که حتی از حداقل امکانات خدماتی و رفاهی برای گردشگری محروم بوده و با وجود دارا بودن پتانسیل‌‌‌ها و ظرفیت‌‌‌های لازم برای گردشگری به‌‌‌دلیل نبود زیرساخت‌‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌‌‌های لازم و نداشتن برنامه‌‌‌های کاربردی، تفاوت‌‌‌های بسیاری بین روستاهای تهران و روستاهای استان‌‌‌های گردشگرپذیر همچون گیلان به‌‌‌وجود آورده بود. تا سال گذشته، با رفتن به مسیر جاده کن و سولقان به سمت امامزاده داوود آنچه که بیش از همه قابل مشاهده بود، جاده‌‌‌های قدیمی پرچاله که مسیر عبور را برای خودروها سخت و خطرناک می‌‌‌کرد.

همچنین روستای کیگا که به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی خود و بافت پلکانی روستا، پتانسیل معرفی شدن به‌‌‌عنوان «ماسوله تهران» را دارد، به‌‌‌دلیل محرومیت و فقر گسترده در روستا شاهد انبوه زباله در سرتاسر روستا، نبود سطل زباله، تخریب بخش زیادی از پله‌‌‌ها و درآمدن سنگ‌ها و خانه‌‌‌های مخروبه بودیم. و بیش از همه عدم‌آمادگی مردم محلی برای پذیرش گردشگران بود که گویی از آمدن غریبه‌‌‌ها چندان خشنود نیستند. اما امسال تغییرات اساسی و گسترده‌‌‌ای در این منطقه رخ داد. از ابتدای جاده کن و سولقان، جاده‌‌‌ها آسفالت شده و این جاده با آسفالت جدید تا امامزاده داوود ادامه دارد و تمام روستاهای مسیر نیز از این موضوع بهره‌‌‌مند شدند. البته تحقق این اتفاق را می‌توان ناشی از سیلی که سال گذشته گریبان منطقه امامزاده داوود را گرفت، دانست که تلفات جانی و مالی زیادی به‌‌‌همراه داشته است و بسیاری از جاده‌‌‌ها تخریب شده و نیاز به بازسازی داشتند.

اما این واقعه تلخ، تلنگری بر مدیران و سیاستگذاران برای توجه ویژه به مناطق اطراف تهران بود تا با «تزریق پول» به روستاها و مناطق اطراف تهران به توسعه روستایی در استان تهران دست یابند. این تامین‌مالی، جانی تازه به روستاها بخشید و در بین جوامع محلی انگیزه لازم برای پیشرفت، رشد و توسعه روستایی را ایجاد کرد و اگر اکنون سری به روستای کیگا بزنید از همان ورودی روستا پیش از رسیدن به مناطق مسکونی، شاهد آلاچیق‌‌‌های بسیاری برای ارائه به مسافران هستیم که سطل زباله در فاصله نزدیک به هم قرار داده شده است. در ابتدای منطقه مسکونی نیز، جوانان و زنان روستایی به فروش صنایع دستی روستا مشغولند. اما آنچه بیش از همه با قدم زدن در این دهکده سنگی نظرها را به خود جلب می‌‌‌کند، تمیزی روستا، قرار گرفتن سطل زباله در همه بخش‌‌‌های روستا، و ساخت‌وسازهای گسترده‌‌‌ای است که در همه روستا قابل مشاهده است.

از آن مهم‌تر، تغییر در برخورد مردم روستا در پذیرش مسافران است که این‌بار به گرمی از گردشگران استقبال می‌کنند و با ذوق و هیجان به معرفی روستا می‌‌‌پردازند. اگرچه هنوز راه درازی برای رسیدن این روستا به توسعه یافتگی باقی مانده است، اما آماده‌‌‌سازی جوامع محلی آغاز شده و این موضوع مهم‌ترین امر در حرکت در مسیر توسعه روستایی است. البته مهم‌ترین شرط در باقی ماندن این انگیزه و حرکت جوامع محلی به سمت توسعه یافتگی، حمایت‌‌‌های دولتی و سرمایه‌گذاری است و با قطع شدن آن همه چیز به قبل باز خواهد گشت. پس از همه‌گیری کرونا و همچنین پایین آمدن سطح معیشت خانوارها به‌‌‌دلیل افزایش چشمگیر تورم، گرانی و مشکلات اقتصادی کشور، سفرهای نزدیک به خانه به سبک جدیدی از گردشگری تبدیل شد و بسیاری از پایتخت‌‌‌نشینان باتوجه به نداشتن تعطیلات کافی برای سفر و تفریح، سفرهای درون استانی را به سفرهای طولانی ترجیح می‌‌‌دهند.

اما تضاد و تقابل بین مرکز و پیرامون و توسعه نیافتگی و رشد نامساعد برخی روستاهای اطراف نارضایتی‌‌‌های گسترده‌‌‌ای را در بین مسافران ایجاد می‌‌‌کرد و بیش از هر زمانی این موضوع مورد توجه گردشگران قرار گرفت. اکنون که این شرایط برای برخی از روستاها فراهم شده که تغییراتی در زیرساخت‌‌‌های خود ایجاد کنند، فرصت مناسبی است تا با افزایش سرمایه‌گذاری در این روستا، آن را تبدیل به یک برند گردشگری در استان تهران کنند تا علاوه بر تهرانی‌‌‌ها، بازدیدکنندگان بسیاری را از سراسر کشور به سمت روستا بکشاند تا علاوه بر کشاورزی، گردشگری نیز به یک منبع درآمد مهم برای توسعه اقتصادی روستا بدل شود. توسعه روستایی همچنین منجر به مهاجرت معکوس و بازگشت افراد به روستاها می‌شود. در واقع، توسعه گردشگری منجر به ارتقای سطح روستاها، افزایش توان مالی مردمان روستا، بهبود اوضاع اقتصادی روستاییان و حفظ محیط فرهنگ روستایی می‌شود.

با این حال توسعه روستاها مبتنی بر روابط هماهنگ و متعادل بین شهر و روستا در راستای دستیابی به توسعه اقتصادی است. بنابراین درصورتی روستاهای تهران به‌‌‌ویژه روستای کیگا می‌تواند به یک مقصد مهم گردشگری در راستای توسعه اقتصادی تبدیل شود که فاصله بین شهر و روستا کاهش یابد و برنامه‌‌‌ریزان در حوزه کارکردهای اقتصادی شهر و روستاها باید بین شهر و روستا وابستگی دوطرفه و متقابل ایجاد کنند تا هر کدام عملکردهای متنوع و متقابل ویژه خود را بشناسند و از شکاف درآمدی مرکز و پیرامون و تفاوت‌‌‌های موجود در خدمات و کیفیت معیشت بین آن بکاهند. ایجاد فرصت‌‌‌های جدید برای مشاغل و فعالیت‌‌‌های اقتصادی در مناطق روستایی به اتصال مناسب، سرمایه‌گذاری، حمایت از ترویج و حفاظت از میراث طبیعی و فرهنگی، تحول دیجیتالی، توسعه مهارت‌‌‌ها، محصولات کافی و همچنین همکاری‌‌‌های قوی عمومی نیازمند است که این امر باید از منظر جامع‌‌‌نگرانه ارزیابی شود که سایر بخش‌‌‌ها را در زنجیره گردشگری درگیر کند.

بخش دولتی با ایجاد زیرساخت‌‌‌های لازم برای تامین رفاه جوامع روستایی و فراهم کردن شرایط ورود گردشگران به مناطق روستایی و آموزش، نقش مهمی در توسعه روستایی ایفا خواهد کرد. گردشگری می‌تواند به‌‌‌طور مستقیم و غیرمستقیم از طریق حفظ و ترمیم فعالیت‌‌‌های سنتی در مناطق روستایی به ایجاد شغل بپردازد، زیرا گردشگری یکی از معدود بخش‌‌‌های اقتصادی مناسب در این مناطق است که در ایجاد فرصت‌‌‌های شغلی برای زنان و جوانان بسیار موثر است.