۱۰ شهر جذاب جهان به روی گردشگران بسته می‌شود؟ اعتراض بومیها به سرریز مسافران
مقاصد توریستی علیه توریست‌‌‌ها
پارادوکس «درآمد توریستی» و «مزاحمت توریست‌‌‌ها» در مناطق گردشگرپذیر دنیا مساله روز دولت‌‌‌ها شده است
شاید انتخاب شعار «صلح و گردشگری» از سوی گردشگری سازمان ملل برای روز جهانی گردشگری ۲۰۲۴ رابطه مستقیمی با تهدیدهایی که گردشگری برای صلح می‌تواند ایجاد کند، داشته باشد. «گردشگری بیش از حد» (Overtourism)، یا به عبارتی بزرگ‌تر از مقیاس منطقه، مقاصد پرتقاضا را با چالشی جدی مواجه کرده است و منجر به مقابل هم قرار دادن جامعه محلی و گردشگران شده است. اعتراضات گسترده‌‌‌ای که به‌‌‌دلیل ورود بیش از حد گردشگران در اسپانیا، ایتالیا و بسیاری دیگر از مقاصد گردشگرپذیر جهان توسط مردم محلی در حال رخ دادن است، بازار گردشگری را در شوکی جدید فرو برده است. چرا که از سویی «گردشگری» یکی از منابع اصلی درآمدزایی در این کشورها به‌‌‌شمار می‌‌‌رود اما از سوی دیگر این صنعت پول‌ساز به یک منبع آسیب‌‌‌زا و مخرب بهویژه برای جوامع محلی و بومی تبدیل شده است. «گردشگری بیش از حد» به ازدحام بیش از حد گردشگران گفته می‌شود که می‌تواند منجر به درگیری با مردم محلی شود.
گردشگری سازمان ملل، گردشگری بیش از حد را این‌گونه تعریف میکند: «تاثیر گردشگری بر یک مقصد یا بخشهایی از آن که به‌‌‌شدت بر کیفیت زندگی شهروندان یا کیفیت تجارب بازدیدکنندگان تاثیر منفی می‌‌‌گذارد.» این تعریف نشان می‌‌‌دهد که چگونه می‌توان گردشگری بیش از حد را هم در میان مردم محلی مشاهده کرد.این شیوه گردشگری، به عنوان یک عامل مخرب به طور فزاینده‌‌‌ای زندگی روزمره مردم محلی را تحت فشار قرار می‌‌‌دهد و هم بازدیدکنندگان ممکن است تعداد بالای گردشگران را به عنوان یک عامل مزاحم در نظر بگیرند. این اصطلاح تا قبل از سال ۲۰۱۷ به ندرت استفاده می‌‌‌شد، اما در حال حاضر رایج‌‌‌ترین عبارت برای توصیف اثرات منفی منتسب به گردشگری است. رشد گردشگری می‌تواند به درگیری بین ساکنان، مسافران، بازدیدکنندگان روزانه و گردشگران شبانه منجر شود. اگرچه در حال حاضر توجه زیادی به گردشگری بیش از حد در شهرها شده است، اما می‌توان آن را در مقاصد روستایی یا در جزایر نیز مشاهده کرد. گردشگری سازمان ملل دریافت که ازدحام بیش از حد می‌تواند ساکنان محلی را به اعتراض علیه گردشگری ترغیب کند. رشد بیش از حد بازدیدکنندگان می‌تواند اثرات منفی برای ساکنان محلی، بهویژه در زمان اوج گردشگری موقت یا فصلی داشته باشد. بنابراین ظرفیت تحمل یک مقصد گردشگری بر حسب ظرفیت تحمل اجتماعی و رفتار گردشگران نیز‌سنجیده می‌شود.
گردشگری بیش از حد گاهی به اشتباه با «گردشگری انبوه» (Mass tourism) یکسان فرض گرفته می‌شود. گردشگری انبوه مستلزم این است که گروه‌‌‌های زیادی از گردشگران به یک مقصد می‌‌‌آیند. اگرچه این امر می‌تواند منجر به توریسم بیش از حد شود، مقاصد بسیاری مانند لندن وجود دارند که میزبان میلیون‌‌‌ها بازدیدکننده هستند، اما به نظر نمی‌رسد که از توریسم بیش از حد رنج ببرند.گردشگران معمولا از زیرساخت‌‌‌ها و خدمات طراحی شده برای ساکنان استفاده میکنند. اگر ظرفیت برخورداری از زیرساخت‌‌‌ها و خدماتی که گردشگران باید از آن استفاده کنند فراتر رود و ارائه خدمات بر اولویت‌‌‌های گردشگران متمرکز شود، ممکن است ساکنان مجبور شوند از خدمات ارائه شده برای گردشگران استفاده کنند. در دهه ۱۹۹۰، ساکنان محلی در اسپانیا، یونان، مالت و فرانسه شروع به مخالفت با گردشگری انبوه کردند که به عنوان فوردیست (الگویی برای رشد اقتصادی و پیشرفت فناوری بر پایه تولید انبوه ) تلقی می‌‌‌شد. در مناطق روستایی آمریکای لاتین، نگرانی‌‌‌های زیست محیطی محرک اصلی افزایش نارضایتی و کمپین‌‌‌های اجتماعی علیه توسعه املاک و مستغلات توریستی بود. در مکزیک و آمریکای مرکزی تظاهرات شدید به دلیل گمانه‌زنی‌‌‌های توریستی املاک و مستغلات در کنار استثمار کارگران و حتی خلع ید یا آواره کردن ساکنان محلی به راه افتاد.
در سال ۲۰۱۷ اروپا شاهد موجی از اعتراضات ساکنان در شهرهایی از جمله بارسلونا، ونیز و پالما دمایورکا بود. مشکلات ناشی از گردشگری بیش از حد در نشریات دانشگاهی مورد بحث قرار گرفت، اما هیچ تعریف پذیرفته شده‌‌‌ای از این پدیده، مورد توافق قرار نگرفته است. گردشگری بیش از حد زمانی مشاهده می‌شود که تعداد بازدیدکنندگان از یک مقصد، یا بخشهایی از آن، در مدت زمان کوتاهی افزایش می‌‌‌یابد. این پدیده در مناطقی که بازدیدکنندگان و ساکنان فضای فیزیکی مشترکی دارند، بیشتر رایج است. در سال‌‌‌های اخیر، تحولات درون گردشگری و خارج از گردشگری، تماس بین ساکنان و بازدیدکنندگان را افزایش داده و تاثیرات گردشگری را محسوس‌تر کرده است. علاوه بر رشد کلی تعداد گردشگران، مشکلات مرتبط با گردشگری بیش از حد با تحولاتی همچون توانمندسازی این نوع از گردشگری و عوامل موثر بر آن تشدید شده است. در حال حاضر تعداد گردشگران بیش از هر زمان دیگری در تاریخ است. در سال ۱۹۵۰ تعداد گردشگران بین‌المللی ۲۵ میلیون نفر تخمین زده شد. در سال ۲۰۱۶ تعداد گردشگران به بیش از یک میلیارد نفر رسید که ۵۰ برابر در مقایسه با سال ۱۹۵۰ افزایش یافت و در سال ۲۰۱۹ به بالاترین میزان خود یعنی ۱.۵ میلیارد گردشگر بین‌المللی رسید. پس از همه‌گیری، ناگهان جهان از توریست خالی شد، اما پس از سه سال بار دیگر به سطح ۲۰۱۹ بازگشت و این زنگ خطری بود برای جوامع محلی که همزمان با چالش تغییرات اقلیمی و موضوع کم‌‌‌آبی دست و پنجه نرم میکند.
توجهات در مورد گردشگری بیش از حد بیشتر از همه بر «اروپا » متمرکزشده است که بیشترین تعداد گردشگران را با ۵۰درصد متحمل می‌شود و آسیای جنوب شرقی که ۲۵درصد از ورودی‌‌‌های گردشگری را تحمل میکند. بر اساس گزارش گردشگری سازمان ملل، در سال ۱۹۵۰، حدود ۲۵ میلیون ورودی بین‌المللی وجود داشت که تا سال ۲۰۱۹ به ۱.۵ میلیارد نفر افزایش یافت. انتظار می‌‌‌رود که بخش گردشگری بین‌المللی تا سال ۲۰۳۰، سالانه ۳.۳درصد رشد کند، سالی که انتظار می‌‌‌رود ۱.۸ میلیارد گردشگر از مرزها عبور کنند.
عوامل موثر در گردشگری بیش از حد
فرض بر این است که افزایش شرکت‌های حمل‌‌‌ونقل کم‌‌‌هزینه (LCC)، در دسترس بودن خدمات اتوبوس بین‌‌‌شهری ارزان‌قیمت و محبوبیت سفر با کشتی‌‌‌های کروز به شکایات در مورد گردشگری بیش از حد کمک کرده است. Airbnb و خدمات اقامتی آنلاین مشابه می‌توانند به دلیل ارائه قیمت‌های پایین‌‌‌تر، در مقایسه با هتل‌‌‌ها یا سایر موسسات، منجر به افزایش گردشگران شوند. همچنین این مساله وجود دارد که Airbnb منجر به فرصت‌‌‌های مسکن ارزان‌‌‌تر برای ساکنان، افزایش قیمت اجاره‌‌‌بها، و از دست دادن جامعه اجتماعی در محله‌‌‌ها می‌شود. اقتصاد تجربه و تغییر الگوهای سبک زندگی به دلیل افزایش استفاده از امکانات اوقات فراغت مورد سرزنش قرار گرفته‌‌‌اند که به فرهنگ امکانات مهمان‌‌‌نوازی کمک کرده است.
از سال ۲۰۱۷، چند رسانه فهرستی از مقاصدی را منتشر کردند که به دلیل تعداد بیش از حد گردشگران توصیه نمی‌شود.
هالستات در اتریش، در سال ۲۰۲۰ دارای ۷۸۰ شهروند و بیش از ۱۰هزار بازدیدکننده در روز بود، که تورها عمدتا از طریق اتوبوس به این شهر کوچک می‌‌‌آمدند، برای عکس‌‌‌برداری کوتاه توقف میکردند و به سرعت حرکت میکردند. شهروندان از ورود گردشگران به خانه‌‌‌ها و باغ‌‌‌های خصوصی برای گرفتن عکس یا تشویق برای تشییع جنازه در حیاط کلیسا شکایت داشتند. در سال ۲۰۲۰، این شهر سیستمی را برای محدود کردن ورود اتوبوس‌‌‌ها اجرا کرد. در بوتان هم به دلیل نگرانی‌‌‌های بیش از حد گردشگری، روزانه ۲۰۰ تا ۲۵۰ دلار برای گردشگران هزینه در نظر گرفته شده است. دیوار بزرگ چین در اثر گردشگری بیش از حد آسیب دیده است. دوبرونیک کرواسی در سال ۲۰۱۷ چنان توریستی شد که یونسکو به فکر حذف آن از فهرست میراث جهانی افتاد. این شهر تعداد بازدیدکنندگان مجاز برای بالا رفتن از باروهای خود (دیوارهای کوتاه ) را محدود کرد و از سال ۲۰۱۷ قصد داشت تعداد کشتی‌‌‌های کروز را که می‌توانستند پهلو بگیرند محدود کند. در سال ۲۰۲۰ آنها در حال بررسی محدود کردن تعداد رستوران‌های جدید مجاز برای افتتاح بودند. در اکوادور نیز، جزایر گالاپاگوس به دلیل آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی ناشی از توریسم بیش از حد، در سال ۲۰۱۷ در فهرست مکان‌‌‌هایی که نباید رفت، گنجانده شد. از سال ۲۰۱۷ بازدیدکنندگان ملزم به استخدام یک راهنما هستند. در پاریس، کارگران موزه لوور به دلیل شرایطی که به گفته آنها شلوغی خطرناک است دست به اعتصاب زدند. در سانتورینی یونان نیز، پس از سال‌ها که این جزیره با ۱۵هزار ساکن، روزانه ۱۸هزار گردشگر را دریافت می‌‌‌کرد، به دلیل توریسم بیش از حد، تعداد بازدیدکنندگان کشتی‌‌‌های کروز به ۸هزار نفر در روز محدود شده است. علاوه بر این، شهر تسوگ‌‌‌اشپیتسه آلمان با توریسم بیش از حد مواجه شده است، بهویژه به دلیل مسافران یک‌روزه که از طریق تله کابین وارد می‌‌‌شوند. کوه‌‌‌های آلپ، افزایش تصادفات و مرگ و میر را تجربه میکنند، زیرا بسیاری از گردشگران دشواری مسیرهای کوهستانی را دست کم می‌‌‌گیرند و با تجهیزات ناکافی یا آمادگی جسمانی و استقامت کم به کوهنوردی می‌‌‌پردازند.
در هاوایی، نشان داده شده است که تخریب مرجان‌‌‌ها در مناطق با تمرکز زیاد گردشگران بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۹، تاج محل در هند نیز شروع به جریمه کردن بازدیدکنندگانی که بیش از ۳ساعت می‌‌‌مانند، کرد و بالی اندونزی در سال ۲۰۲۰ تصمیم گرفت ۱۰دلار مالیات توریستی بگیرد.
این مشکل حتی به کردستان عراق نیز رسید، کردستان عراق، بهویژه در ایام نوروز، پرگردشگرترین نقطه عراق است. گردشگران از سراسر عراق و جهان برای نوروز می‌‌‌آیند. در دهوک، سه نفر به دلیل برنامه‌‌‌ریزی برای سوزاندن ۲۰۰ لاستیک برای آتش نوروز سال ۲۰۲۲ دستگیر شدند.
ونیز به دلیل توریسم بیش از حد با کاهش جمعیت مواجه شده است. در سال ۲۰۱۹ فوربس آنجا را یکی از «قابل‌توجه‌‌‌ترین مقاصد توریستی» در جهان نامید. سی ان ان در سال ۲۰۱۷ این جمعیت را «اسفبار» خواند. این شهر در سال ۲۰۱۸ استفاده از چرخ گردان را در میدان سنت مارک برای کنترل تعداد بازدیدکنندگان آزمایش کرد. همچنین در سال ۲۰۲۰ مالیات روزانه ۱۱ دلاری بر توریست اعمال کرد. کاپری در سال ۲۰۱۸ روش‌هایی را برای محدود کردن گردشگری روزانه آزمایش کرد. سی‌‌‌ان‌‌‌ان در سال ۲۰۱۷ گفت که گردشگران کشتی‌‌‌های کروز، که برای چند ساعت گردش میکنند و پول خرج نمی‌‌‌کنند، مقصر آسیب‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی هستند. مقامات رم نشستن روی پله‌‌‌های اسپانیایی را غیرقانونی اعلام و جریمه‌‌‌هایی تا ۴۴۸ دلار آمریکا به دلیل آسیب‌‌‌های ناشی از نشستن گردشگران روی این پله‌ها اعمال کردند. در دهه ۲۰۱۰، پراگسر وایلدزی به یک منطقه گردشگری بیش از حد تبدیل شد و در یک روز تابستانی در سال ۲۰۲۰ تا ۱۷هزار بازدیدکننده داشت. از سال ۲۰۲۳، محدودیت‌‌‌های دسترسی به وسایل نقلیه وجود داشت.
در ژاپن نیز، مقامات کیوتو از سال ۲۰۱۹ جریمه‌‌‌ای ۹۲ دلاری برای گردشگرانی که بدون اجازه آنها از گیشا عکس می‌‌‌گیرند تعیین کردند. پایان محدودیت‌‌‌های سفر مرتبط با کووید-۱۹ و تضعیف ین ژاپن باعث افزایش بی‌‌‌سابقه گردشگری خارجی در سال ۲۰۲۴ شده است. در پاسخ به افزایش گردشگران خارجی در کوه فوجی، استان یاماناشی محدودیت تعداد برای کوهنوردان روزانه تا ۴۰۰هزار نفر تعیین کرده و شروع به دریافت هزینه ورودی ۲۰۰۰ ین از آنها کرده است. همچنین در استان یاماناشی، به دلیل مزاحمت‌‌‌های توریست‌‌‌ها در منطقه، یک مانع مشبک برای مسدود کردن منظره کوه فوجی در پشت یک فروشگاه لوسون در فوجیکاواگوچیکو ایجاد شد. از سال ۲۰۲۴، برخی از مقامات ژاپنی تصمیم گرفته‌‌‌اند که سیستم قیمت‌‌‌گذاری دوسطحی ایجاد کنند؛ به این ترتیب گردشگران خارجی بیشتر از ساکنان برای بازدید از جاذبه‌‌‌های توریستی در راستای مقابله با اثرات «توریسم بیش از حد» هزینه پرداخت میکنند. همچنین، قله اورست به قدری توریستی شده است که کوهنوردان به دلیل ارتفاع‌‌‌زدگی به دلیل تاخیرهای ناشی از ازدحام بیش از حد با مرگ مواجه می‌‌‌شوند. از سال ۲۰۲۰، دولت نپال قصد داشت صدور مجوزها را برای افرادی که به قله ۶۵۰۰ متری نپالی صعود میکنند، محدود کند. «آمستردام» در سال ۲۰۱۹ مالیات روزانه توریستی وضع کرد و تورهای رسمی منطقه قرمز را در سال ۲۰۲۰ حذف کرد. از سال ۲۰۱۹، «پرو» بازدیدکنندگان ماچوپیچو را به ۵هزار نفر در روز محدود کرده است، اما یونسکو معتقد است این محدودیت باید به نصف کاهش یابد. از سال ۲۰۱۴، گردشگران خارجی ملزم به استخدام یک راهنما بودند. در سال ۲۰۲۰ این سایت قصد داشت روزانه ۵۹۴۰بلیت صادر کند که بیش از دو برابر ۲۵۰۰ توصیه یونسکو برای حفظ میراث جهانی است. در بارسلونا، معترضان در سواحل توریستی و دیگر محله‌‌‌های توریستی تظاهرات کرده‌‌‌اند و گرافیتی‌‌‌های ضد توریستی ظاهر شده است. Airbnb نیز به توریسم بیش از حد کمک کرده است، به طوری که در برخی از بخش‌‌‌های شهر بین سال‌‌‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۹ جمعیت ساکن ۴۵درصد کاهش یافته است، زیرا سرمایه‌گذاران ملکی را برای استفاده به عنوان اجاره کوتاه‌‌‌مدت از طریق این پلت‌فرم خریداری میکنند.
تا سال ۲۰۱۷ گردشگری به یکی از دغدغه‌‌‌های اصلی مقامات شهر تبدیل شده بود، یک نظرسنجی نشان می‌‌‌دهد، ۶۰درصد از ساکنان معتقد بودند بارسلونا به ظرفیت خود برای پذیرش گردشگری رسیده یا از آن فراتر رفته است. در سال ۲۰۲۰ بارسلونا قصد داشت کشتی‌‌‌های تفریحی را محدود کند. در آوریل ۲۰۲۰ پیشنهادی برای تغییر بنیادی در سازمان شهر، مانیفست سازماندهی مجدد شهر پس از کووید-۱۹، در بارسلونا منتشر شد که توسط ۱۶۰ دانشگاهی و ۳۰۰ معمار امضا شد. مانیفست به شدت برای گردشگری و کالایی کردن شهر مهم است که «حذف کشتی‌‌‌های تفریحی»، «حفظ ابعاد فعلی فرودگاه»، «تحریک رشد مجدد توریستی»، و «حذف هرگونه سرمایه‌گذاری برای ترویج نام تجاری بارسلونا»پیشنهاد میکند. از دیگر مناطق پرگردشگر اسپانیا می‌توان به مایورکا و آلیکانته اشاره کرد.
