اقامتگاههای گردشگری «خوابگاه مسافران» هستند یا «محل گردشگری»؟
دو تجربه برپایی بومگردی
زهرا نصرتی صاحب اقامتگاهی در نیریز فارس است. او به «دنیای‌اقتصاد» می‌‌‌گوید: سال ۹۶ استارت کار گردشگری را در این منطقه زدم، مادرم همیشه می‌‌‌خواست خانه مادربزرگمان حفظ شود و من بعد از سال‌ها کار تدریس در مدارس، سراغ این کار آمدم و خانه ۱۰۰ ساله مادربزرگم در منطقه را به اقامتگاه تبدیل کردم، با مشاوره‌‌‌هایی هم که گرفتم هیچ تغییری در بنا داده نشد، بلکه تنها آشپزخانه و سرویس‌‌‌های بهداشتی را در گوشه حیاط اضافه کردیم.
به گفته او در سال‌های ۹۶ تا ۹۸ اوضاع اقامتگاه آنها مناسب بود، با این حال شیوع کرونا باعث شد آنها نیز با چالش مواجه شوند، پس از آن با اتفاقاتی که در کشور در سال ۱۴۰۱ داشتیم، بار دیگر گردشگری با رکود مواجه شد. همین موضوع سبب شد نصرتی برای باقی ماندن در این عرصه، به فکر گزینه‌ای بیفتد که بتواند مجموعه‌‌‌اش را سرپا نگه دارد که همان غذاهای بومی و محلی منطقه‌‌‌شان بود. او توضیح می‌دهد: بخش عمده درآمد ما در حال حاضر با غذا تامین می‌شود. تبلیغی هم که داریم این است که تا زمانی که غذا سفارش داده نشود، شروع به پخت آن نمی‌‌‌کنیم، بنابراین اگر گردشگرانی در دقیقه ۹۰ غذا سفارش دهند تنها گزینه‌هایی مانند جوجه و کباب برایشان داریم.
این فعال کسب‌و‌کار بومگردی اضافه می‌کند: غذاهای محلی مانند ترید کشک و... در این مجموعه به شکل تازه سرو می‌شود و همین موضوع سبب شده گردشگران داخلی و خارجی در مواردی به واسطه غذا، بار دیگر مجموعه ما را انتخاب کنند.او درباره موقعیت مکانی نیریز هم می‌‌‌گوید: نیریز از جمله شهرهایی است که به استان‌‌‌های شیراز، اصفهان، کرمان و یزد راه دارد. در گذشته انگلیسی‌‌‌ها به واسطه همین موقعیت استراتژیک در نیریز حضور داشتند و قلعه «اس پی آر» (نیروهای پلیس جنوب South Persia Rifles نیروهایی بودند که انگلیسی‌‌‌ها در زمان جنگ جهانی اول در جنوب ایران و در شهرهای نیریز، کرمان و شیراز تشکیل دادند و از پنج‌هزار و ۶۰۰ سرباز مستعمره‌های آسیایی انگلیس و سربازان ایرانی تشکیل می‌‌‌شد. فرماندهی این نیروها با ژنرال سِر پرسی سایکس بود.) از جمله جاذبههای آن است.
چابهار و یک دریا جاذبه فرهنگی
حکیم پادبان صاحب اقامتگاه بومگردی در روستای نوبندیان در ۴۰ کیلومتری چابهار است. او ابتدا دبیر یک سازمان مردم‌نهاد بود و با فعالان اجتماعی در حوزه تاسیس و تجهیز کتابخانه روستایی همکاری می‌‌‌کرد. در ادامه تصمیم گرفت برای اقامت خیرینی که به منطقه می‌آمدند مسافرخانه‌‌‌ای بسازد اما یکی از همین خیرین که اهل تنکابن بود با توجه به دغدغه‌‌‌های فرهنگی او درباره فرهنگ بلوچی، پادبان را با مقوله اقامتگاه بومگردی آشنا کرد. همین موضوع سبب شد او سفرهایی به شهرهای گوناگون انجام دهد و اقامتگاههای مختلف را از نزدیک ببیند و در نهایت پادبان اقامتگاه خود را در روستایشان تاسیس کرد.
پادبان در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه اقامتگاه آنها تجربه‌‌‌گراست، توضیح می‌دهد: تصوری که در ذهن اغلب مردم از گردشگری در چابهار وجود دارد، دیدن چند جاذبه طبیعی است. زمانی که ما شروع به کار بومگردی کردیم گفتیم قرار نیست خوابگاه باشیم یا خدمات رستورانی ارائه دهیم. بنابراین گردشگرانی که به اقامتگاه‌‌‌مان می‌‌‌آیند می‌توانند همراه با زنانی که در حال پخت نان هستند، این تجربه را برای صبحانه خودشان داشته‌باشند. او با اشاره به اینکه در بلوچستان شیرچای یک نوشیدنی محبوب است، می‌‌‌گوید: برای تهیه این نوشیدنی شیر را ابتدا حسابی می‌‌‌جوشانند و بعد به آن آب، چای خشک و شکر اضافه می‌کنند، با توجه به محبوبیت این نوشیدنی ما آن را برای توریست‌‌‌هایی که به اقامتگاه می‌‌‌آیند سرو می‌‌‌کنیم.
سوزندوزی همراه با دخترانی که در حال سوزندوزی هستند از دیگر تجربه‌‌‌‌‌‌هایی است که پادبان از آن نام می‌‌‌برد و اضافه می‌کند: گردشگران می‌توانند یک دستبند سوزندوزی و آینه‌کاری بدوزند و به یادگار آن را با خود ببرند. علاوه بر آن در روستاهای نزدیک به اقامتگاه موسیقی بلوچی با بنجو و سروز برایشان اجرا می‌شود. او می‌‌‌گوید: ما در بلوچستان جاذبههای طبیعی را در کنار جاذبههای فرهنگی داریم که کمتر دیده شده است و اقامتگاههای بومگردی می‌توانند تصویری جامع‌‌‌تر از این منطقه به توریست‌‌‌ها ارائه کنند. سوالی که همواره در سفر به سیستان و بلوچستان گردشگران مطرح می‌کنند به مقوله امنیت برمی‌‌‌گردد. پادبان هم بارها با این پرسش مواجه شده است. او می‌‌‌افزاید: همواره به گردشگران می‌‌‌گویم که سیستان و بلوچستان را باید مشابه سایر مناطق ایران دید. چنانچه کسانی علاقه‌‌‌مند به سفر به این منطقه هستند باید شناختی از آن داشته باشند. به‌برخی مناطق تنها نروند و در مکان‌‌‌هایی احتیاط کنند که این موضوع درباره همه مناطق ایران صدق می‌کند.
او ادامه می‌دهد: در یک سال ابتدایی به داوطلبانی که برای ساخت و تجهیز کتابخانه به منطقه می‌آمدند خدمات رایگان در اقامتگاه داده می‌‌‌شد که همین موضوع سبب شد دوستان و آشنایان این افراد به عنوان اولین گردشگران به اقامتگاه بیایند. این صاحب کسب و کار بومگردی درباره تجربه غذاهای بومی می‌‌‌گوید: بلوچستان از شمال تا جنوبش به سه بخش تقسیم می‌شود. ما منطقه سرحدی را در زاهدان و خاش داریم. بخش مرکزی شامل ایرانشهر است و مکران در جنوب قرار دارد. ذائقه این سه بخش با هم متفاوت است و ما در چابهار بیشتر غذاهایی را سرو می‌‌‌کنیم که به ذائقه هند و پاکستان شباهت دارد و مشابه آن را در سایر مناطق نمی‌توانید در هیچ رستوران و اقامتگاهی پیدا کنید.
او اضافه می‌کند: نمونه این غذاها بریانی، کراهی گوشت و مرغ و... است که گرچه در برخی رستوران‌‌‌های زاهدان هم سرو می‌شود اما طعم آن به کلی با این منطقه تفاوت دارد. گفته‌‌‌های این دو فعال حوزه بومگردی نشان می‌دهد این مجموعه‌‌‌ها چقدر توانسته‌‌‌اند فرهنگ و آداب و رسوب این مناطق را به گردشگران معرفی کنند و باعث حفاظت از آنها شوند. به این ترتیب کسانی که به نیریز یا چابهار سفر می‌کنند تنها مجموعه‌‌‌ای از آثار تاریخی و طبیعی را نخواهند دید بلکه با مجموعه متنوعی از این جاذبه‌‌‌ها در کنار جاذبههای فرهنگی آشنا خواهند شد.
