سازمان جهانی گردشگری خواستار برابری جنسیتی در بازار خدمات توریستی شد
نقشآفرینی زنان در توریسم پساکرونا
در همین راستا، به مناسبت روز جهانی زن در هشتم مارس، سازمان جهانی گردشگری و سازمان جهانی زنان مشترکا به تعهد خود برای حفظ «توانمندی زنان» در مرکز توجه (Center Stage) توسعه گردشگری تاکید کردند. همچنین با استفاده از این روش، به زنان در اشتغال کمک خواهند کرد تا دختران و زنان در آینده فرصت‌‌‌های مشابه و برابر با مردان داشته باشند. آنچه همه‌گیری کرونا بیش از هرچیزی در وضعیت بازار گردشگری نمایان ساخت، شرایط نامتناسب شغلی زنان و دختران در این عرصه بود به‌طوری که بخش قابل‌توجهی از «آسیب‌‌‌های شغلی» که در پی تعطیلی و قرنطینه کشورها و مقاصد توریستی در عصر کرونا اتفاق افتاد، متوجه زنان شاغل در این حوزه بود. از این رو، سازمان جهانی گردشگری با همکاری وزارت اقتصاد و توسعه آلمان و آژانس توسعه «گیز» در آلمان و زنان سازمان ملل به بررسی وضعیت زنان و اقدامات لازم در جهت قرار گرفتن توریسم جهان در مسیر برابری جنسیتی پرداختند و پروژه‌‌‌ای تحت عنوان Center Stage را در ۷۰ کشور مورد بررسی قرار داده و توصیه‌‌‌هایی برای تحقق آن ارائه دادهاند.
این بررسی درباره ۷۰ سیاست و استراتژی ملی گردشگری نشان می‌دهد که توجه محدودی به برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان در این بخش شده است. اکثریت سیاست‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌ها، برابری‌‌‌های جنسیتی در استخدام، پرداخت، درمان یا تقسیم کار را تایید نمی‌‌‌کنند. تقریبا نیمی از اسناد بررسی‌شده به چگونگی استفاده از گردشگری برای تضمین برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان و دختران اشاره نکرده‌‌‌اند. این گزارش با استفاده از پیوستار برابری جنسیتی، نمونه‌‌‌هایی از میزان ادغام برابری جنسیتی در طیف وسیعی از اسناد سیاستی را ارائه می‌دهد. همچنین در این گزارش چهار توصیه جهت تحقق این امر ارائه شده است که ابتدا باید سیاست یا استراتژی فعلی را ارزیابی کنید. سپس به شناسایی چگونگی ادغام برابری جنسیتی بپردازید. پس از آن اقدامی انجام دهید تا سیاست یا استراتژی جنسیت پاسخگو باشد و در نهایت شراکت‌‌‌هایی برای ایجاد تغییر پایدار برای برابری جنسیتی در بخش گردشگری ایجاد کنید.
تحلیل سیاست‌‌‌های جنسیتی در گردشگری
همان‌طور که در گزارش جهانی زنان در گردشگری آمده است، تعدادی از کشورها، دارای استراتژی برابری جنسیتی هستند. با این حال، تعداد بسیار کمی از کشورها، برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان را در سیاست‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌های گردشگری ملی خود به شیوه‌‌‌ای معنادار ادغام کرده‌‌‌اند. سازمان جهانی گردشگری در پژوهشی در سال ۲۰۱۹ به بررسی نحوه ادغام سیاست ملی گردشگری در حوزه کلیدی توسعه پایدار پرداخت که در آن «برابری جنسیتی» کمترین میزان توجه پس از شرایط کاری را به خود اختصاص داد.
یافته‌‌‌های کلیدی این گزارش نشان می‌دهد که تعداد محدودی برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان در بخش گردشگری وجود دارد. جنسیت به عنوان بخشی از سایر خصوصیات جمعیتی از جمله سن، جوانان، افراد دارای معلولیت و کارگران آسیبپذیر یکپارچه می‌شود. اکثریت سیاست‌‌‌ها و استراتژی‌‌‌ها، نابرابری‌‌‌های جنسیتی درگردشگری اشتغال، پرداخت، درمان یا تقسیم کار را به رسمیت نمی‌‌‌شناسند. همچنین تقریبا نیمی از اسناد تجدید نظر شده به نحوه استفاده از گردشگری برای تضمین برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران اشاره نمی‌‌‌کنند و در نهایت تعدادی از کشورها برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان را به درجات مختلف ادغام می‌کنند.
باتوجه به این گزارش این‌طور به‌‌‌نظر می‌رسد که برابری جنسیتی درحد بسیار محدودی وجود دارد و در آن تعداد کشورهایی که مطرح شده هنوز زنان در بحث مدیریت و رهبری با چالش‌‌‌های جدی نابرابری مواجه هستند. اما روی دیگر این گزارش نشان می‌دهد که به‌رغم نابرابری‌‌‌های جنسیتی، گردشگری فرصتی را برای بسیاری از کشورها به‌‌‌ویژه کشورهای نوظهور به‌‌‌وجود آورده تا با آگاه‌سازی و آموزش، جوامع را در مسیر برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان پیش ببرند.
گام‌‌‌هایی برای جریان‌‌‌سازی جنسیتی در گردشگری
در این گزارش به منظور دستیابی و تداوم برابری جنسیتی در سیاست‌‌‌های ملی گردشگری کشورها به معرفی چند نمونه از کشورهایی پرداخته شده که برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان را در دستور کار خود قرار دادهاند. این کشورها برای جریان‌‌‌سازی جنسیتی در نهادهای عمومی گردشگری چهار گام اصلی و مهم برداشته‌‌‌اند که شامل ایجاد اقدامات بنیادی برای ادغام جنسیت در موسسه بخش عمومی گردشگری، ادغام برابری جنسیتی در سیاست و چرخه برنامه گردشگری، انجام تجزیه و تحلیل جنسیتی از بخش گردشگری در سراسر حوزه‌‌‌های موضوعی و تکمیل و اجرای برنامه اقدام جریان‌‌‌سازی جنسیتی می‌شود. این گزارش ۹ کشور مصر، زیمبابوه، اوگاندا، تیمور شرقی، میانمار، غنا، اردن، مالاوی و فیلیپین را به‌‌‌عنوان نمونه‌‌‌های برجسته در جهت رسیدن به برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان مورد بررسی قرار داده است که آنها از بعد کور جنسیتی، آگاه به جنسیت، پاسخگوی جنسیت و تغییردهنده جنسیت مورد مطالعه قرار گرفته‌‌‌اند.
کور جنسیتی: مصر و زیمبابوه به‌‌‌عنوان به‌کارگیری سیاست توانمندسازی زنان اما به شکل کور جنسیتی درنظر گرفته شده‌‌‌اند که هنجارهای جنسیتی، تبعیض و نابرابری را تا حدودی نادیده میگیرند. مصر در سند استراتژی جدید گردشگری ۲۰۲۰-۲۰۱۳ خود با عنوان راه رو به جلو و افق جدید باتوجه به منافع ملی آورده است که «گردشگری همچنین می‌تواند فرصت‌‌‌های مشارکت زنان در نیروی کار را افزایش دهد و از این طریق نقش زنان را در جامعه گسترش دهد.» اما با این حال، اقدامات و طرح محدود ارائه شده است. این استراتژی مسائلی را که زنان را از مشارکت کامل در نیروی کار گردشگری بازمی‌دارد، مانند آزار و اذیت جنسی، در نظر نمی‌گیرد.
استراتژی بخش گردشگری ملی زیمبابوه نیز هشت رکن موضوعی را مشخص می‌کند که باید به آن دست یافت. دو ستون از هشت ستون، جنسیت را به عنوان بخشی از هدف خود برای رشد اقتصاد گردشگری و شکل دادن به آینده بخش گردشگری در نظر میگیرند. یکی از موضوعات کلیدی که در ستون‌‌‌های موضوعی به آن پرداخته می‌شود، مشارکت زنان و جوانان در توسعه گردشگری در کشور است. اما، در حالی که سند سیاست بیان می‌کند که مشارکت زنان و جوانان در توسعه گردشگری یک موضوع کلیدی بین‌‌‌بخشی است که در ستون‌‌‌های موضوعی به آن پرداخته می‌شود، اطلاعات کمی در مورد زمینه‌‌‌هایی که برای پیشبرد و ارتقای مشارکت زنان در بخش گردشگری در زیمبابوه مورد توجه قرار خواهند گرفت، ارائه شده است.
آگاه به جنسیت: در این گزارش سه کشور اوگاندا، تیمور شرقی و میانمار به‌‌‌عنوان کشورهای آگاه به جنسیت، توانمندسازی زنان را در سیاست ملی گردشگری خود گنجانده‌‌‌اند. یعنی نابرابری‌‌‌های جنسیتی را می‌‌‌پذیرد اما به آن توجه نمی‌‌‌کند. طرح اصلی گردشگری اوگاندا چالش‌‌‌های گروه‌‌‌های اقلیت و زنان روستایی را تصدیق و تلاش می‌کند تا این موضوع را از طریق اقدامات احتیاطی مختلف برطرف کند. هدف اوگاندا از طریق ابتکارات گردشگری، افزایش شمولیت اجتماعی گروه‌‌‌های اقلیت و کم‌‌‌نماینده به‌‌‌طور خاص است. اوگاندا برای توانمندسازی و ترویج حضور زنان، بر مشارکت جامعه محلی و گردشگری فرهنگی برای توسعه روستایی تاکید دارد. با این حال، اگرچه در طرح شمولیت زنان ذکر شده است، هیچ اقدام قابل اندازه‌‌‌گیری و هدفمندی وجود ندارد که به دستیابی به این هدف کمک کند. زیرا همچنان پایبندی به برخی سنت‌‌‌های اجتماعی که مانع رشد و پیشرفت زنان می‌شود، وجود دارد.
تیمور شرقی نیز، سیاست ملی گردشگری خود را بر مبنای اهمیت و تضمین برابری جنسیتی زنان در گردشگری تدوین کرده است و در آن به تشویق زنان در نیروی کار گردشگری پرداخته و فرصت‌‌‌های اقتصادی برای درآمد برابر با مردان فراهم می‌‌‌آورد. در این طرح، زنان تشویق خواهند شد تا در این بخش کار کنند، زیرا آنها از قبل اکثریت نیروی کار گردشگری را تشکیل می‌دهند و می‌توانند در زمان و موقعیت‌‌‌های سنتی سهمیه خود را در فرصت‌‌‌های قبلی تامین کنند. با این حال، زنان برای رسیدن به سطوح بالاتر شغلی و مدیریتی در صنعت گردشگری راه طولانی در پیش دارند. این سیاست به وضوح اهمیت شمول اجتماعی و توانمندسازی زنان را بیان می‌کند؛ اما در عین حال، چالش‌‌‌های شمولیت زنان در نیروی کار در تیمور شرقی تایید می‌شود.
گنجاندن برابری جنسیتی به عنوان یک جزء اساسی و یکپارچه از سیاست، برنامه‌‌‌های راهبردی و اهداف کلیدی میانمار نشان‌‌‌دهنده تعهد این کشور به پاسخگویی به مسائل جنسیتی و ترویج برابری در گردشگری و از طریق آن است. اجرای طرح جنسیت در سراسر برنامه‌‌‌های راهبردی مرتبط و اهداف کلیدی، درک میانمار از حوزه‌‌‌های مختلفی را نشان می‌دهد که در آن جنسیت ممکن است به عنوان بخشی از توسعه گردشگری پایدار در نظر گرفته شود. ادغام جنسیت در طرح اصلی گردشگری میانمار وجود دارد. گنجاندن جنسیت در بخش‌‌‌های مربوط به یک سیاست و ابتکار بزرگ‌تر برای افزایش اشتغال، فشارهای زیست محیطی را کاهش می‌دهد و از مناظر فرهنگی محافظت می‌کند، که اولین گام ضروری برای دستیابی به توسعه گردشگری پایدار است.
پاسخگو به جنسیت: کشورهای غنا، مالاوی و اردن برنامه پاسخگویی به جنسیت را در سیاست ملی گردشگری خود گنجانده‌‌‌اند. یعنی، نیازهای خاص زنان و مردان را می‌‌‌شناسد و در نظر می‌گیرد. برای غنا، ترویج برابری جنسیتی برای بهبود عملکرد اقتصادی بخش گردشگری حیاتی است زیرا این بخش فرصت‌‌‌های پیشرفت اقتصادی و اجتماعی بیشتری را نسبت به سایر بخش‌‌‌ها برای زنان فراهم می‌کند. به این ترتیب، طرح غنا درک گسترده‌‌‌ای از جنسیت به‌‌‌عنوان بخش جدایی‌‌‌ناپذیر توسعه گردشگری با تمرکز بر حوزه‌‌‌های مختلف از جمله اشتغال، کارآفرینی، آموزش و مدیریت ارائه می‌کند. اهمیت توسعه گردشگری، از جمله برابری جنسیتی و توانمندسازی همه زنان و دختران، در اهداف و سیاست ملی مالاوی که به تعهدات بین‌المللی مانند دستور کار اتحادیه آفریقا ۲۰۶۳ و اهداف توسعه پایدار توسعه پایدار پاسخ می‌دهند، مشخص شده است: «فقر، حفاظت از سیاره زمین، تشویق مشارکت زنان، جوانان و سایر گروه‌‌‌های آسیبپذیر و تضمین رفاه برای همه.»
سیاست گردشگری مالاوی شش حوزه اولویت‌‌‌دار را شناسایی کرده است که به هدف کلی آن برای توسعه و ترویج صنعت گردشگری فعال کمک می‌کند. در زمینه جنسیت، اولویت خط‌مشی ششم به‌‌‌دنبال ترویج «بهترین روش‌ها در مسائل مقطعی از جمله توانمندسازی جوانان و زنان» است. مالاوی به‌‌‌منظور ارتقای بهترین شیوه‌‌‌ها در موضوعات بین‌المللی مانند توانمندسازی جوانان و زنان، به‌‌‌دنبال ترویج پذیرش و اجرای اصل گردشگری و گردشگری الکترونیک در جهان است.
سند خط‌مشی اردن نیز از سه ردیف تشکیل شده است که شامل بازاریابی و ترویج، توسعه محصول و توسعه بازار کار می‌شود که در آن اهمیت موسسات آموزش عالی اردن و عدم‌مشارکت زنان در نیروی کار گردشگری را در نظر می‌گیرد. در حالی که مشارکت زنان در نیروی کار ۱۰درصد افزایش یافته است، تصویر ضعیف در مورد ماهیت کار گردشگری همچنان بر بازار کار تاثیر می‌‌‌گذارد. استراتژی ملی گردشگری اردن (NTS) یک هدف روشن را تعیین می‌کند. یعنی تمرکز بر افزایش مشارکت زنان در نیروی کار تا ۱۵درصد است زیرا مشارکت زنان در بازار کار در سال ۲۰۱۷ به میزان قابل‌توجهی پایین و فقط حدود ۳/ ۱۷درصد بود. یکی از راه‌‌‌های دستیابی به اهداف تعیین‌‌‌شده در ستون ۳ ادامه ارتقای جایگاه صنعت به عنوان یک صنعت جذاب است که از طریق انتخاب شغل برای جوانان و بزرگسالان و افزایش مشارکت فعال زنان برای تقویت نیروی کار گردشگری امکان‌پذیر است. در این راستا اردن از تمامی بخش‌‌‌های دولتی و خصوصی و حتی سازمان‌های گردشگری منطقه‌‌‌ای کمک گرفته است.
تغییر نقشهای مضر جنسیتی: این گزارش در نهایت سیاست توسعه ملی گردشگری فیلیپین را به‌‌‌عنوان نمونه‌‌‌ای بر اساس موضوع تغییر جنسیت آورده است که به‌‌‌دلایل نابرابری‌‌‌های جنسیتی می‌‌‌پردازد و برای تغییر نقشهای مضر جنسیتی، هنجارها و روابط قدرت تلاش می‌کند. گردشگری در فیلیپین منبع مهمی از رشد فراگیر برای زنان است و فرصت‌‌‌های قابل‌توجهی را برای زنان روستایی و فرصت‌‌‌های شغلی اساسی در سطوح متنوع فراهم می‌کند. ابتکارات آن در راستای اجرای پروژه‌‌‌های اجتماعی برای ایجاد مشارکت بیشتر جامعه از طریق طرح‌‌‌های توانمندسازی جنسیتی و زنان است. همان‌طور که در سند آمده است؛ فیلیپین در حال حاضر از نظر تساوی جنسیتی بر اساس شاخص شکاف جنسیتی جهانی در انجمن اقتصادی جهان در رتبه هفتم قرار دارد. این وضعیت می‌تواند تا حدی به تلاش‌‌‌های دولت و سازمان‌های جامعه مدنی در حصول اطمینان از اجرای برنامه‌‌‌های اصلی و برنامه‌‌‌ریزی کلیدی و توسعه‌‌‌یافته نسبت داده شود. طرح توسعه ملی گردشگری فیلیپین اقدامات واضح، مختصر و قابل دستیابی را ارائه می‌کند که در صورت اجرا، برنامه آن برای استفاده از گردشگری به عنوان ابزاری جهت ترویج برابری جنسیتی در این کشور برآورد می‌شود.
