تابستان امسال کدام گردشگران هتل رفتند؛ کدام هتلها افزایش قیمت دادند؟
دو دستگی در سفرهای ۱۴۰۱
بحران کرونا و آسیب حداکثری به بازار گردشگری، از زمان همه‌گیری بیشترین آسیب را به صنعت هتلداری وارد کرد، چرا که این صنعت علاوه بر اینکه گردشگران خارجی را از دست داد، توریسم داخلی هم، اقامت در هتلها را در سفرهای خود تقریبا حذف کرد. بنابراین صنعت هتلداری بیش از سایر اقامتگاه‌‌‌ها مورد آسیب قرار گرفت، زیرا از ابتدای همه‌گیری کرونا و بسته شدن مرزها، دیگر هیچ مسافر خارجی به ایران نیامده و در نتیجه هتلها بیش از دو سوم میهمانان خود را از دست داده‌‌‌اند. هتل‌‌‌های بزرگ و چند ستاره عمدتا میزبان مسافران خارجی بوده و مسافران داخلی بسیار کمی هتل‌‌‌های چند ستاره را به عنوان محل اقامت خود برمی‌‌‌گزیدند. مهم‌ترین دلیل عدم‌انتخاب هتل به عنوان محل اقامت در سفر برای بسیاری از شهروندان ، هزینه بالای اقامت در هتلها بود که با توجه به شرایط اقتصادی مردم و اوضاع معیشتی ضعیف خانوارها، انتخاب هتل تنها برای اقشار مرفه و پردرآمد امکان‌‌‌پذیر است. از این رو بیشتر مردم در سفرها یا در خانه‌‌‌های اقوام اقامت می‌کنند یا به دنبال اقامتگاه‌‌‌های بوم‌‌‌گردی، خانه‌‌‌های شخصی ارزان یا هتل‌‌‌هایی با استانداردهای پایین هستند.
با همه‌گیری کرونا هتلها، علاوه بر از دست دادن میهمانان اصلی خود یعنی همان مسافران خارجی حتی مسافران داخلی را نیز از دست دادند و به تناسب لغو سفرها و رزروها، هتلها با خسارت‌‌‌های مالی بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای مواجه شدند و در ابتدا برای کاهش هزینه‌‌‌ها اقدام به تعدیل نیرو یا فرستادن کارکنان خود به مرخصی بدون حقوق کردند اما با طولانی شدن روند محدودیت سفرها، بحران کرونا و هزینه‌‌‌های کمرشکن برخی هتلها اقدام به تعطیلی موقت و برخی دائم کردند. طی دو سال گذشته شاهد به مزایده گذاشتن برخی هتلها و آگهی فروش آنها بودیم حتی برخی هتلها اقدام به تغییر کاربری کرده تا از این طریق برای تامین هزینه‌‌‌ها درآمد کسب کرده و از تعطیلی دائم آن جلوگیری کنند. حتی برداشتن محدودیت‌های سفرهای داخلی نیز تاثیری در رزرو هتلها در تعطیلات نداشته و در تعطیلات نوروز ۱۴۰۰ تنها ۳درصد از مسافران در اقامتگاه‌‌‌های رسمی اقامت کردند و باقی مسافران در اقامتگاه‌‌‌های غیررسمی، خانه‌‌‌های شخصی، ویلاها، خانه‌‌‌های بوم‌‌‌گردی یا کمپ زدن در طبیعت اقامت کردند.
انتخاب نکردن هتلها برای اقامت صرفا به‌‌‌دلیل بی‌‌‌اعتمادی به اماکن عمومی ناشی از بحران کرونا نبود، بلکه بر اساس دیدگاهی است که طی سالیان در تفاوت قیمت‌ها در اذهان نقش بسته است و با وجود آنکه هتلها از سال گذشته تخفیفات ویژه‌‌‌ای برای جذب مسافران درنظر گرفته‌‌‌اند اما آنچنان مورد اقبال قرار نگرفته است.
در شهریور سال گذشته، به دلیل محدودیت‌های تردد بین استانی، هتلها در اعمال تخفیف‌‌‌ها جهت جذب گردشگر به رقابت پرداخته بودند و هزینه اقامت در هتلها حتی در سطح هزینه‌‌‌های سال ۹۸ باقی مانده بود، اما پس از باز شدن سفرها در پاییز ۱۴۰۰ و شروع مسافرت‌‌‌ها هتلها نرخ‌ها را باتوجه به تورم موجود بالا برده و بر اساس اعلام انجمن هتل‌‌‌داران کشور، این افزایش قیمت بین ۳۰ تا ۴۰درصد بود. اما آنچه در شهریور امسال با آن مواجه شده‌‌‌ایم افزایش هزینه‌‌‌های هتل بین ۲ تا ۳ برابر بوده است. افزایش قیمت باتوجه به تورم و وضعیت اقتصادی موجود در کشور همچنین به‌‌‌منظور جبران خسارت‌‌‌های دو سال گذشته منطقی به‌‌‌نظر می‌رسد، اما با توجه به پایین آمدن سطح زندگی مردم و تغییر طبقات اقتصادی ناشی از بحران‌های درآمدی کنونی، امکان بهره‌‌‌وری گردشگران از هتلها نیز کاهش یافته و در بسیاری موارد حتی حذف شده است.
مقصدهای پرسفر که در فصل تابستان به‌‌‌ویژه در ماه آخر این فصل، طی سال‌های گذشته به یک برند گردشگری تبدیل شدهاند ۲ و حتی تا ۳ برابر هم نسبت به سال گذشته افزایش قیمت داشته‌‌‌اند این در حالی است که در مقاصدی که به‌‌‌علت گرمای هوا انتخاب گردشگران در این فصل نیست هزینه‌‌‌های هتل خود را تا ۵۰درصد و حتی بیشتر کاهش داده‌‌‌اند. که این را می‌توان در مقاصدی همچون کیش و قشم و خوزستان و دیگر مناطق جنوبی کشور مشاهده کرد.
رشد طبقه نوظهور
در چنین شرایط اقتصادی، آنچه منطقی به‌‌‌نظر می‌رسد اینکه هتلها همچنان در معرض آسیب قرار خواهند داشت، زیرا باتوجه به وضعیت معیشت مردم، سفر از سبد بسیاری از خانوارها حذف شده یا با توجه به بالا رفتن هزینه‌‌‌ها سبک سفرها به سمت کمپینگ یا اقامت در اقامتگاه‌‌‌های ارزان‌قیمت در مناطق دوردست تغییر یافته است. اما با وجود افزایش قیمت هتلها، شاهد پر بودن ظرفیت هتلها هستیم که این سوال را ایجاد می‌کند با وجود تضعیف معیشت اقتصادی مردم و بالا رفتن بیش از حد هزینه سفرها و کاهش میل افراد به سفرهای دور و پرهزینه چگونه با وجود هزینه‌‌‌های بالا، ظرفیت هتلها تقریبا تکمیل شده و به سختی می‌توان محلی برای اقامت رزرو کرد؟
در ابتدای امر، دو احتمال قابل تصور است. نخست آنکه، تنها گردشگران داخلی با وضعیت اقتصادی متوسط رو به بالاو ثروتمندان جامعه امکان سفر برایشان فراهم است و در آخرین ماه تابستان سفرهای خود را آغاز کرده‌‌‌اند و احتمال دوم اینکه تمام ظرفیت‌‌‌های هتلها توسط گردشگران خارجی تکمیل شده است و دیگر جایی برای گردشگران داخلی وجود ندارد. زیرا، اگرچه هزینه‌‌‌ها برای مردم ایران با توجه به میزان تورم و کاهش ارزش پول ملی بسیار بالا و گران است اما برای گردشگر خارجی سفر به ایران سفری بسیار ارزان محسوب می‌شود که می‌توانند حتی در بهترین هتلها نیز با قیمت مناسب به دلار اقامت داشته باشند. همان‌طور که در صنعت هواپیمایی نیز در چند هفته گذشته شاهد لغو بسیاری از پروازهای داخلی با توجیه خرابی هواپیماها بوده‌‌‌ایم، اما در اصل هدف کاهش پروازهای داخلی و افزودن پروازهای خارجی بوده، زیرا پروازهای خارجی به‌‌‌مراتب امکان درآمدزایی بسیار بیشتر و بالاتری را برای این صنعت به‌‌‌همراه دارد.
بررسی‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، ظرفیت هتلها برخلاف سال‌های گذشته بیش از آنکه محل اقامت گردشگران خارجی باشد، مملو از گردشگران داخلی است و با وجود هزینه‌‌‌های بالای هتلها، در این فصل مسافرپذیر ظرفیت هتلها تکمیل بوده یا به حداکثر ظرفیت رسیده است. باتوجه به تغییر سبک سفرها و کاهش قدرت خرید مردم و در نتیجه کاهش هزینه‌‌‌های سفر، مهم‌ترین سوالی که مطرح می‌شود اینکه، چه گروهی امکان سفرهای پرهزینه و لوکس برایشان فراهم شده که به‌‌‌راحتی امکان پرداخت ۲ تا ۱۸میلیون برای اقامت در یک شب برایشان فراهم شده است.
با نگاهی به گذشته، تا پیش از همه‌گیری کرونا، اقامت در هتل‌‌‌های لوکس و متوسط برای افراد طبقات متوسط و بالاتر امکان‌‌‌پذیر بود. زیرا باتوجه به میزان درآمدها و هزینه مراکز اقامتی، این طیف از افراد، امکان یک سفر خوب و راحت را داشتند. اما با افزایش تورم و پایین آمدن سطح درآمدی افراد در مقایسه با افزایش بی‌‌‌رویه قیمت‌ها به‌‌‌ویژه در بخش مسکن و خوراک، سفر دیگر اولویت افراد حتی طبقات متوسط جامعه نیست و اگر تا پیش از این، فقط ۴۰درصد مردم امکان سفر نداشتند، اکنون می‌توان این رقم را بیش از ۷۰درصد دانست. طبقات متوسط جامعه نیز بالاجبار از سفرهای گران و خوب به سفرهای ارزان و مقرون به‌‌‌صرفه روی آورده‌‌اند. با این تفاسیر، پر شدن حداکثری هتلها در این فصل سفرخیز، این فرضیه را به‌‌‌وجود می‌‌‌آورد که یک طبقه جدید در جامعه وجود دارد که به‌‌‌دلیل سیاستگذاری‌‌‌های اقتصادی نادرست، در حال ثروتمند شدن است و در مقابل طبقات ضعیف جامعه طی سال‌های تورمی اخیر، فقیرتر شدهاند؛ طبقه‌‌‌ای که علاقه‌‌‌ای به سفرهای خارجی نداشته و برای سفرهای داخلی بیشترین میزان هزینه را خواهند پرداخت.
