«دنیای اقتصاد» از بازار ظروف سفالی گزارش می‌دهد
افزایش هزینه تولید دربازاری امیدوار
افزایش هزینه‌های تولید ظروف سفال و سرامیک
مارال عسکری، کارشناس ارشد سفال و سرامیک درباره شرایط بازار و تعداد فارغ‌التحصیلانی که وارد این حوزه می‌شوند به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «پنج سال پیش، از ۱۲ نفری که با من درس می‌خواندند تنها من وارد این کار شدم و بقیه همکلاسی‌ها شغلی غیرمرتبط را انتخاب کردند.» این تولیدکننده درباره سرمایه لازم برای احداث یک کارگاه ساخت ظروف سفال و سرامیک می‌گوید: «همان سال با ۲۰میلیون در یکی از شهرستان‌ها که هزینه‌ها کمتر است کارگاه را راه انداختم، در حالی‌که برای مثال از کوره دست‌ساز خودم استفاده کردم و برای برخی از وسایل هزینهای نکردم.» به گفته عسکری قیمت یک کوره کوچک سفال‌پزی پنج سال پیش «دوروبر ۵ میلیون تومان بود که الان به ۱۸میلیون تومان رسیده است. یعنی هزینهای نزدیک به کل هزینهای که برای راه‌اندازی کارگاه کردم». او درباره افزایش هزینه‌های تولید می‌گوید: «برای مثال لعابی که سه سال پیش کیلویی ۳۵۰۰تومان بود الان به ۱۵هزار تومان رسیده است. ۱۵هزار تومان برای هر کیسه لعاب مبلغ بسیار زیادی است.» به گفته این تولیدکننده «با توجه به قیمت‌های کنونی اگر همان کارگاه پنج سال پیش را الان راه‌اندازی کنم حداقل باید ۱۰۰میلیون هزینه کرد. با این احتساب که کوره خریداری نکنیم و خودمان بسازیم. این در حالی است که اگر بخواهیم حرفه‌ای نگاه کنیم کارگاهی که کوره نداشته باشد عملا کارگاه نیست، چراکه بخش مهمی از فرآیند تولید در پخت ظروف است.» عسکری در مورد مواد اولیه این بازار می‌گوید: «برای گل رس مشکل آنچنانی وجود ندارد. بسیاری از تولیدکنندگان از جمله خود من به میزان احتیاج از مناطقی که رس مناسبی دارند خاک برداشت می‌کنیم و هزینه اصلی در تهیه گل سفید است.» به گفته این تولیدکننده «هزینه اصلی در تهیه گل سفید است. همه ظرف‌های سرامیکی از گل سفید تهیه می‌شوند و قیمت این گل از کیلویی ۲هزار تومان به ۸هزار تومان رسیده است. از یک کیلو گل سفید می‌توان یک عدد کاسه یا بشقاب کاربردی تهیه کرد. با این حال لعاب در صدر هزینه‌های مواد اولیه کارگاه‌های سفال و سرامیک است.»
مارال عسکری درباره شرایط بازار ظروف سفالی و سرامیکی می‌گوید: «این بازار به دو بخش تقسیم می‌شود. کارهای هنری و کارهای کاربردی و مصرفی. متاسفانه بازار هنری سال‌ها است که فعالیت چندانی ندارد و تا جایی که بنده اطلاع دارم بیشتر از ۸۰درصد کارگاه‌های تولیدی به تهیه ظروف کاربردی می‌پردارند؛ چراکه ظروف هنری در عین اینکه هزینه بالاتری دارد عملا مشتری ندارد مگر اینکه کسی طالب و طرفدار این‌گونه ظروف باشد.» این کارشناس درباره بازار ظروف کاربردی می‌گوید: «مشتری‌های خاصی طرفدار ظروف سرامیکی و سفالی هستند به همین جهت نمی‌توان بازار بزرگی برایش درنظر گرفت. روی هم رفته ظروف سفالی توفیق تازه‌ای در بازار پیدا کرده‌اند، اما کارگاه‌های سفالگری آنقدر زیاد شده که عملا بازار اشباع است.» به گفته عسکری اشباع در تولید «باعث شده جنس بی‌کیفیت در بازار بیشتر شود. کارگاه‌هایی که به طور سنتی مشغول به کار هستند و روند تخصصی کالا را رعایت نمی‌کنند. از این گذشته چون این کارگاه‌ها صرفا به عرضه ظروف کاربردی ارزان فکر می‌کنند و به اصطلاح فقط سریع‌سازی می‌کنند؛ عملا بازار را به‌هم ریخته‌اند و قیمت‌ها را می‌شکنند. در چنین شرایطی اگر کسی قصد داشته باشد به تولید ظرف‌های نیمه هنری که ارزش بیشتری دارند بپردازد از بازار حذف می‌شود. به همین دلیل بیشتر کارگاه‌ها به سبب اینکه در شرایط بد بازار دوام بیاورند به تهیه ظروف کم‌کیفیت و ارزان روی آورده‌اند.»
سریع‌سازی و کاهش کیفیت
این کارشناس ارشد سفال و سرامیک درباره نیروی کار در این بازار می‌گوید: «متاسفانه چون بیشتر کارگاه‌ها درگیر سریع‌سازی و فروش هستند، نیروی متخصص در کارگاه‌ها تربیت نمی‌شود. این موضوع دو ضرر عمده دارد؛ اول اینکه نیروی انسانی درگیر در این حوزه هیچ‌گاه فن کار را یاد نمی‌گیرد در نتیجه امنیت شغلی نخواهد داشت، در چنین شرایطی کارگر نمی‌تواند درخواست حقوق تخصصی کند و همچنان ارزان می‌ماند. ضرر دوم برای تولیدکننده است، برای مثال من که درس این کار را خوانده‌ام به تنهایی توانایی چرخاندن یک کارگاه را ندارم و در نبود نیروی کار متخصص مجبور می‌شوم به میزان تجربه و توانایی نیروی انسانی مشغول در کارگاه بسنده کنم، عاملی که سطح کار تولیدکننده و کارگر و کیفیت ظروف را پایین می‌آورد.» این تولیدکننده درباره تغییرات بازار در سه سال گذشته می‌گوید: «به سبب افزایش هزینه‌ها و همچنین نبود ثبات قیمتی در بازار مواد اولیه، بسیاری از همکاران کارگاه‌ها را بستند و کسانی که دوام آوردند به سختی روزگار می‌گذرانند. بخش قابل‌توجهی از فروش کارگاه‌های سفالگری مربوط به نمایشگاه‌ها و گالری‌ها است که با شیوع کرونا عملا این بخش از دخل ما از بین رفت. عید امسال که قرنطینه مثل پارسال سفت و سخت نبود، بازار اندکی روی خوش نشان داد، اما بعد از تعطیلات دوباره به حالت رکود قبلی برگشت.»
رضا رهسپار، استاد جامعه‌شناسی و مشاور دهکده سفال تنکابن هم به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید تنها هزینه‌های کارگری در دو سال گذشته افزایش پنج برابری داشته‌است: «دستمزد کارگر پنج برابر شده، اما توانسته‌ایم تنها سه برابر افزایش قیمت داشته باشیم، چراکه بازار کشش ندارد. کسی برای یک ظرف سفالی عادی ۱۰۰ هزار تومان نمی‌پردازد مگر اینکه ارزش خاصی داشته باشد. نرخ حمل‌ونقل هم هفت برابر شده است.» این تولیدکننده هم می‌گوید مشکلی در فروش نداریم «اما استاندارد نبودن کارگاه و تجهیزات لازم باعث شده کارگاه‌ها همچنان به شکل سنتی وابسته به آفتاب باشند. برای خرید تجهیزات جدید هم باید به بازار امیدوار بود، اما بازار همچنان در رکود به‌سر می‌برد.» به گفته رهسپار تولیدکنندگان توانستند «۱۰ تا ۲۰درصد به قیمت اجناس اضافه کنند که درمقابل هزینه‌های تولید قابل قبول است. کوزه‌‌ای که ۱۰هزار تومان قیمت دارد، در صورت فروش مستقیم تنها ۳هزار تومان سود نصیب تولیدکننده می‌کند». با اینکه بازار ظروف سفالی و سرامیکی افزایش قیمت بیش از ۱۰۰درصدی در عرض سه سال داشته است، با توجه به قیمت پایین مواد اولیه و همچنین سوق سلیقه جمعی به سمت این ظروف، تولیدکنندگان بازار آینده را «امیدوارانه» می‌دانند. امیدی که در صورت ثبات در اقتصاد، شکوفا می‌شود و بازار ظرف‌های هنری این صنعت هم شاهد افزایش تولید خواهد شد.
