سامانههای هشدار هواشناسی کار می‌کنند؟
سیل بی‌‌‌مسوولیتی مقابل گردشگران
«دنیای‌اقتصاد» تبعات ضعف اطلاع‌‌‌رسانی به گردشگران مناطق پربارش را بررسی می‌کند
کسانی که به قصد تفریح با خانواده و دوستان به حاشیه رودخانهها، اماکن زیارتی و... رفتند و بازنگشتند. صبح روز بعد از این حوادث نیروهای هلال‌‌‌احمر و آتش‌‌‌نشانی تلاش می‌کردند تا پیکر این گردشگران را به خانواده و عزیزان‌‌‌شان تحویل دهند. در یزد هم شرایط بهتر نبود، بافت تاریخی این شهر بر اثر سیل آسیب جدی دیده و برخی خانه‌‌‌ها تخریب شده است، به گونه‌‌‌ای که این روزها کارشناسان یونسکو به دنبال برآورد خسارت آن هستند. چرا چنین حوادثی اتفاق افتاده است؟ شنبه اول مرداد سازمان هواشناسی در اطلاعیه‌ای از بارش ۵ روزه باران، رعدوبرق و وزش باد شدید در برخی استان‌‌‌ها خبر داد و نسبت به سیلاب ناگهانی و آب‌‌‌گرفتگی معابر هشدار صادر کرد. دوشنبه سوم مرداد نیز مدیرکل مدیریت بحران استانداری تهران از صدور هشدار نارنجی در استان خبر داد و گفت: «با توجه به احتمال بالا آمدن آب رودخانهها از مردم می‌‌‌خواهیم از توقف در حاشیه رودخانهها بپرهیزند.»
زمانی که از حاشیه رودخانه صحبت می‌شود، به ذهن کمتر گردشگری می‌رسد که امامزاده داوود در مسیل سیلاب قرار دارد، از این روست که آنها راحت و بدون احساس اینکه به کار خطرناکی دست زده‌‌‌اند به این مقصد سفر می‌کنند، همچنان که کسی در یزد گمان نمی‌کرد بافت تاریخی این شهر در معرض سیل باشد، بنابراین کسانی که در این بخش گرفتار شدند این تصور را نداشتند که به اطلاعیه‌‌‌های سازمان هواشناسی کم‌‌‌توجهی کرده‌‌‌اند. موضوع دیگر در این باره به شکل و فرم اطلاعرسانیها برمی‌‌‌‌‌‌گردد، روزانه پیامک‌‌‌های تبلیغاتی زیادی درباره موضوعات مختلف برای شهروندان ارسال می‌شود. بارها شاهد بوده‌‌‌ایم در زمان‌‌‌های بحرانی مانند زمان پیک‌‌‌های مختلف کرونا، این پیامک‌‌‌ها با هدف هشدار دادن به شهروندان برای پرهیز از حضور در گردهمایی‌‌‌ها، رعایت زدن ماسک و... صادر شد و نشان از آن داشت که شهروندان باید احتیاط بیشتری بابت سلامت‌‌‌شان داشته باشند. با این حال حجم پیام‌‌‌هایی که درباره سیل این روزها به‌ویژه قبل از سیل امامزاده داوود ارسال شد به نظر نمی‌رسد قانع‌کننده باشد.
همین موضوع سبب شده شهروندان چه در تهران و چه در سایر شهرها برداشت روشنی از ابعاد خطری که با آن مواجه هستند نداشته باشند. نمونه آن را در مصاحبه استاندار می‌‌‌بینیم که در آن گفته است: «متاسفانه با وجود تاکیدات و هشدارهای قبلی امروز که در فیروزکوه هستیم با وجود اینکه بارندگی اتفاق افتاده و باز هم بارندگی رخ خواهد داد، اما شاهد حضور گردشگران هستیم. البته راه‌‌‌ها را بسته‌‌‌ایم اما اصلا دلمان نمی‌‌‌خواهد اینگونه با مردم مواجه شویم و خود مردم باید این موارد را کنترل کنند.»
استاندار تهران در این گفت‌‌‌‌‌‌وگو از مردم می‌‌‌‌‌‌خواهد خود موارد را کنترل کنند، با این حال برای بهبود این کنترل، لازم است اقدامات بیشتری صورت بگیرد، همچنان که در زمان پیک و بحران کرونا نیز مسوولان اقداماتی بیش از هشدار را به مرحله عمل رساندند و باعث شدند میزان تلفات این ویروس تا اندازه‌‌‌ای کنترل شود. بسته شدن جاده‌‌‌ها، ارسال پیامک و... می‌تواند در شرایطی که جان مردم در خطر است مورد توجه مسوولان و متولیان قرار گیرد تا این موضوع از سوی شهروندان جدی گرفته شود. سیل نه تنها در تهران بلکه در سایر شهرها حیات و زندگی شهروندان را با مخاطره مواجه کرده و خبرها حاکی از آن است که در روزهای اخیر استان‌‌‌های دیگری نیز باید خود را آماده مواجهه با آن کنند. با این حال همچنان اطلاعرسانیها در این زمینه به شکل مستقیم، تک تک شهروندان را هدف قرار نداده یا به موارد بسیار محدودی خلاصه شده است. در حالی که روزانه پیامک‌‌‌های زیادی با محتوای اطلاع‌‌‌رسانی‌‌‌های رسمی از سوی شهروندان دریافت می‌شود ساکنان تهران تنها یک پیامک با این مضمون دریافت کرده‌‌‌اند: «هموطن گرامی با توجه به پیش‌بینی وقوع بارش‌های رگباری تا روز دوشنبه ۱۰ مرداد ماه، لطفا ضمن رعایت نکات ایمنی و توجه به هشدارهای صادره، از حضور و قرار گرفتن در حریم رودخانهها، مسیل‌ها و نقاط کوهستانی پرهیز فرمایید.»
در این پیامک که یک روز پس از سیل امامزاده داوود داده شد و روز بعد که اتفاقا باران سنگینی بارید تکرار نشد، به هیچ عنوان مشخص نیست جاده فیروزکوه خطرناک تلقی می‌شود یا نه، در این پیامک نسبت به محدود کردن سفر به هیچ منطقه‌‌‌ای هشدار داده نشده است و شهروندان تصورشان این است که تنها نباید به طبیعت و کوه بروند. از نظر کسانی که این پیامک را دریافت کرده‌‌‌اند جاده‌‌‌ها و شهرها امن هستند و تنها نباید در حاشیه رودخانهها توقف داشته باشند. حریم رودخانه از نظر شهروندان به مسیر رودخانه محدود شده و اطراف آن را شامل نمی‌شود.
آنچه گفته شد نشان می‌دهد هشدارهای سازمان هواشناسی گرچه به موقع صادر شده اما درباره اطلاع‌‌‌رسانی این هشدار به شهروندان به شکل درست به گونه‌‌‌ای که گزینه سفر را خط بزنند، عمل نشده است. روزهای آخر هفته ما شاهد تعطیلی چند روزه در ایران هستیم و بسیاری در تعطیلات عاشورا و تاسوعا برای شرکت و مشاهده آیین‌‌‌های عاشورایی سفر می‌کنند. با این حال هنوز مشخص نیست آیا این سفرها با ریسک سیل مواجه خواهد بود یا خیر! کسانی که مدت‌‌‌ها پیش برنامه‌‌‌ریزی خود را برای این ایام انجام داده‌‌‌اند در بلاتکلیفی به سر می‌‌‌برند و به نظر می‌رسد متولیان گردشگری و سایر مسوولان و دست‌‌‌اندرکاران باید به شکل هماهنگ در این زمینه وارد کار شده و سلامت و امنیت شهروندان را با اطلاع‌‌‌رسانی درست و به موقع تضمین کنند.
