در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» عنوان شد
توسعه پایدار صنعت مرغ در گرو تغییر رویکرد
میزان تولیدی مرغ و واردات ما چقدر است و تا چه اندازه بازارها را پوشش می‌‌‌دهیم؟
ظرفیت‌‌‌های ایجادشده در کشور در اکثر حلقه‌‌‌های تولیدی حداقل ۵۰درصد بیشتر از نیاز مصرفی کشور است، البته چنانچه از ظرفیت‌‌‌های ایجادشده به صورت استاندارد و با بهره‌‌‌وری کامل استفاده شود ظرفیت موجود بیش از دو برابر نیاز کشور خواهد بود. متاسفانه به دلیل برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های مداخله‌‌‌جویانه سیستم دولتی و عدم‌گسترش متوازن حلقه‌‌‌های مختلف زنجیره‌‌‌های تولید یکپارچه گوشت مرغ میزان بهره‌‌‌وری واحدهای موجود کم است.
برخی معتقد هستند زنجیره یکپارچه تولید گوشت مرغ با چالش‌‌‌های زیادی روبهرو است، این چالش‌‌‌ها شامل چه مباحثی است؟
چالش‌‌‌های زنجیره‌‌‌ها بیشتر ساختاری است و بخشی ناشی از برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های مداخله‌گرایانه سیاستگذار و برخی ناشی از ساختار غلط و سنتی و پر‌هزینه‌ای که توسط تشکل‌ها اعمال می‌شود و بخشی نیز ناشی از عوامل واسطه‌‌‌ای گذشته‌نگر است. البته هر کدام از موارد فوق مباحث مفصلی دارد، به عبارتی همچنان که کاسبان تحریم، مانع از رفع آن هستند، در این صنعت نیز کاسبان ساختار سنتی این صنعت، مانع از توسعه تولید یکپارچه گوشت مرغ و تخم‌مرغ هستند.
چه اتفاقی افتاد که ما از پیشتاز بودن در تولید مرغ خاورمیانه به اینجا رسیدیم و مجبور شدیم گوشت و مرغ یخ‌‌‌زده وارد کشور کنیم؟
برخی معتقد هستند رویکرد دولت‌‌‌های گذشته در طول ۱۵ سال اخیر مبنی بر صدور مجوزهای مرغداری برای افراد غیر‌متخصص، توان تولید را به حدود ۴ میلیون تن رساند، اما در این ظرفیت‌‌‌سازی بدون توجه به نیاز واقعی کشور، اشخاص زیادی را که نه علم تولید و نه تجربه و تخصص در این صنعت داشتند وارد معرکه کرده که در نهایت بسیاری از فعالان صنعت مرغداری را به ورطه نابودی کشاند؛ آیا با این گفته موافق هستید؟
اصولا این موضوع را باید به عوامل بیرونی و داخلی تقسیم کرد که سهم عامل بیرونی مثل تحریم‌‌‌ها حداکثر ۳۰درصد و سهم عوامل داخلی که شامل نقش سیاستگذاران و دولت و ذی‌نفعان صنعت است ۷۰درصد است.
در این تقسیم‌بندی دولت با اعمال و اصرار بر قیمت‌گذاری دستوری و دخالت‌‌‌های مختلف به بهانه تخصیص ارز ترجیحی و نیمایی و عدم‌حمایت عملی از تغییر ساختار صنعت و گاه سنگ‌‌‌اندازی‌‌‌های مستمر در توسعه زنجیره‌‌‌ها و عدم‌اصلاح رویه‌‌‌های غلط و سنتی و پرهزینه سازمان‌های مختلف دولتی (که به سبب ضرورت زمان خود ایجاد شده‌‌‌اند) سهم موثری در عدم‌توسعه داشتند.
فعالان بخش به‌ویژه تشکل‌ها به دلیل تحلیل نادرست از عواید ملی، تغییر ساختار و توسعه متوازن، کشمکش بین حلقه‌‌‌های مختلف تولید برای کسب درآمد بیشتر، عوامل واسطه‌‌‌ای در بین حلقه‌‌‌های مختلف تولید و روابط سنتی حاکم بین حلقه‌‌‌های تولید از موانع بنیادی در تغییر ساختار، عدم‌توسعه، خودکفایی، بالندگی و صادرات محصولات طیور در کشور بوده‌‌‌اند؛ به عبارتی یک معادله چند‌مجهولی و چند‌وجهی در عدم‌توسعه‌یافتگی حاکم است.
برخی از کارشناسان معتقد هستند با نوع تولیدی که در کشور صورت می‌گیرد و وزن مرغی که به مرغداری‌‌‌ها اعلام می‌شود قدرت رقابت ما با کشورهای دیگر کاهش می‌‌‌یابد. از طرفی ما تاکنون فقط به فکر افزایش ظرفیت بوده‌ایم تا به دنبال تولید و صادرات پایدار؛ حضور در بازارهای جهانی یک موضوع است اما ماندگاری در این بازارها بسیار مهم‌تر است که متاسفانه در کشور ما برای ماندگاری در بازارهای جهانی فکری نشده است. آیا موافق این مساله هستید؟
اساسا برای رسیدن به یک توسعه پایدار نیاز به تغییر رویکرد و پارادایم شیفت عقلانی داریم و با وصله و پینه کردن روش‌های موجود و جابه‌‌‌جایی مدیران توسعه پایدار ایجاد نمی‌شود. مشکل صنعت به این بزرگی و با حجم تولیدات حداقل ۱۰ میلیارد دلاری و هزینه ارزی ۶-۵ میلیارد دلاری که تاثیر بسزایی در امنیت غذایی کشور دارد با تداوم روش‌های سنتی گذشته، حتی با اصلاحاتی قابل حل نیست. تراز تجاری صنعت مرغداری کشور منفی است که با افزایش بهره‌‌‌وری و بهبود عملکردها می‌توان ۲۵درصد از خروج ارز جلوگیری کرد و با تولید محصول باکیفیت و با قیمت تمام‌شده قابل رقابت و صادرات مستمر، ارز‌آوری متناسبی ایجاد کرد تا تراز منفی تجاری بالانس شود. ولی با رویکرد موجود و ارز چند‌نرخی و دخالت مستمر دولت در برنامه‌‌‌ریزی تولید و توزیع و قیمت‌گذاری و وجود امضاهای طلایی برای واردات و صادرات، در کوتاه‌مدت به تولید پایدار و صادرات مستمر دسترسی نخواهیم داشت.
برخی معتقد هستند وجود انواع تعاونی‌‌‌ها، صنف‌‌‌ها، اتحادیه‌‌‌ها، انجمن‌‌‌ها و زیرمجموعه‌‌‌های وزارت جهاد کشاورزی خود مشکل‌ساز است و برای پایان دادن به این مشکلات باید یک تشکل منسجم و فراگیر ملی که با چرخه تولید مرتبط باشد تشکیل شود تا ضمن مدیریت دولت بتواند اصل ۴۴ را اجرایی کند. آیا از نگاه شما نیز این چالش محسوب می‌شود، در این صورت برای رفع آن چه باید کرد؟
قطعا این هم یکی از مشکلات جاری این صنعت است. وجود تشکل‌های مختلف و متعدد در مقاطع زمانی بر حسب نیاز ایجاد شده است که الان ضرورتی به داشتن این تعداد تشکل نیست. در مطالعات تغییر ساختار صنعت که توسط دانشگاه معظم علم و صنعت امیرکبیر و با نظارت معاونت علمی و تحقیقاتی وزارت جهاد کشاورزی و همراهی بخش خصوصی در پنج کشور مهم تولیدکننده گوشت مرغ و تخم‌مرغ به صورت میدانی انجام گرفت، بر این نکته تاکید شده است که به تدریج تشکل‌های موجود مشابه تمام کشورهای جهان، به یک تشکل واحد و فراگیر تبدیل شوند و دولت تنها با یک تشکل فراگیر برای تغییر ساختار صنعت و حل مشکلات آن طرف حساب شود که متاسفانه منافع و دیدگاه‌‌‌های شخصی و بخشی، تاکنون مانع از اجرای درست یک مطالعه جامع و ملی برای سامان دادن تشکل‌های بزرگ‌ترین صنعت بخش کشاورزی کشور شده است که اگر به درستی اجرا می‌‌‌شد، می‌توانست الگوی مناسب برای سایر بخش‌‌‌ها باشد.
در بخش مکانیزاسیون طیور با چه چالش‌‌‌هایی روبهرو هستیم و برای رفع آن چه اقداماتی نیاز است؟
در این بخش نیز فارغ از اثرات سوء تحریم‌‌‌ها، موضوع تامین و تخصیص منابع مالی مشکل اساسی است، چون اغلب تکنولوژی در مکانیزاسیون در کشور قابل تامین است. هر چند تحقیق و توسعه بخش مغفول در این بخش است.
برای ثبات در این بازار چه اقداماتی باید داشت؟ و فکر می‌‌‌کنید آیا در آینده نزدیک در این بازار تنش قیمتی وجود خواهد داشت؟
برای ثبات در تولید و قیمت و واردات و صادرات نیاز به تغییر رویکرد داریم. تا زمانی که دولت خود را محق به دخالت در امور تولید و قیمت‌گذاری و تنظیم بازار بداند، امیدی به بهبود و ثبات وجود نخواهد داشت و باید این نوسانات تولید و قیمت و صادرات را بپذیریم و گاه بر اساس شرایط کشور واردات محصولات داشته باشیم و به بازار و اشتغال کشورهای خارجی کمک و تولید داخلی را سرکوب کنیم و گاه در حمایت از تولید داخلی و ممانعت از ورشکستگی آنها اجازه صادرات مقطعی و محدود بدهیم تا شاید فرجی حاصل شود و تقریبا ۳۰ سال این رویه اجرا شده و نتیجه‌‌‌ای حاصل نشده است. یک سیکل تکراری و پرهزینه و به شدت رانتی را پیاده کرده‌‌‌ایم. هم‌‌‌اکنون نیاز به پارادایم شیفت داریم تا مجددا افق آینده را با رویکرد جدید تعریف کنیم که البته در این زمینه نیاز به تغییر رویکرد در نگاه تمام ارکان نظام نسبت به محصول مرغ و تخم‌مرغ داریم تا از کالای سیاسی و امنیتی تبدیل به کالای اقتصادی شود و برای آرامش در تولید و ثبات در بازار و حفظ امنیت غذایی مردم و اصلاح ناترازی صنعت این تغییر رویکرد و پارادایم شیفت امری اجتناب‌‌‌ناپذیر است و تکرار روش‌های امتحان شده، جز افزایش هزینه بیشتر برای دولت و ملت و فعالان صنعت حاصل خوبی نخواهد داشت.
حوزه توزیع و عرضه زنجیره طیور کشور با چه مشکلاتی روبهرو است؟
تغییر در ساختار صنعت و تولید به صورت یکپارچه منافع زیادی برای کشور دارد و در صورت اجرای کامل و درست یکپارچه‌‌‌سازی تولید در صنعت طیور کشور، حداقل یک میلیارد دلار کاهش در واردات مواد اولیه به دلیل بهبود عملکرد و افزایش بهره‌‌‌وری خواهیم داشت و درصورت عدم‌دخالت دولت می‌توانیم یک میلیارد دلار درآمد ناشی از صادرات محصولات رقابتی داشته باشیم. گاهی در ایران در مقابل تغییرات اساسی و اصولی مقاومت وجود داشته و دارد که به روش‌های مختلف این مقاومت‌‌‌ها و مخالفت‌ها اعمال می‌شود تا این تغییرات متحول‌ساز به نتیجه نرسد یا در مسیر اجرا دچار انحراف اساسی شده و تا نتیجه مورد انتظار حاصل نشود؛ تغییرات ساختاری صنعت مرغداری کشور نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. به هر تقدیر حال و روز زنجیره‌‌‌ها برای رسیدن به اهداف عالیه و گذر از این موانع چندان خوب نیست و نیاز به حمایت و پشتیبانی درست مسوولان دلسوز کشور دارد.
نظر شما در مورد صحبت‌های مردم در خصوص مرغ‌‌‌های هورمونی و بیماری‌‌‌هایی که منتقل می‌کنند چیست؟
مرغ هورمونی اساسا یک موضوع انحرافی است که در بعضی محافل مطرح شده است، گوشت مرغ در بیماری مشترک بین انسان و حیوان، سالم‌ترین و ارزان‌ترین گوشت در کشور و تمام دنیاست و رقبای محصولات جایگزین برای کاهش مصرف گوشت مرغ چنین ذهنیت‌‌‌هایی را ایجاد می‌کنند و بعضی از افراد بی‌اطلاع ناخواسته نشر می‌دهند که این موضوع از اساس بی‌پایه و نادرست است. نظر به اینکه تولیدات گوشت مرغ و تخم‌مرغ در سفره مردم با توجه به سلامت و قیمت از اهمیت بیشتری برخوردار است و در اقتصاد کشور و بودجه دولت برای تامین ارز، بسیار تاثیرگذار است و سرمایه‌گذاری‌‌‌های سنگین و اشتغال بااهمیتی را در این مدت به خود اختصاص داده است، تغییر ساختار صنعت می‌تواند آثار ملی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و امنیت غذایی بسزایی در کشور داشته باشد.
رسالت مطبوعات در بسترسازی برای تغییرات اساسی رویکردها همیشه تاثیرگذار بوده است، پیشنهاد می‌‌‌کنم روزنامه وزین «دنیای‌اقتصاد» این موضوع را با عنوان پارادایم شیفت در صنعت مرغداری با انجام مباحثات خوب با دلسوزان صنعت، پیگیری و راهکار‌‌‌ها را با ذی‌نفعان دولتی و خصوصی به اشتراک بگذارند تا کشور و ذی‌نفعان صنعت و مردم از آثار مثبت این تغییرات به زودی و به خوبی بهره‌‌‌مند شوند.
آیا به مقوله ضرورت پارادایم شیفت فوری در صنعت مرغداری معتقد هستید؟
البته بستر‌‌‌های پارادایم شیفت در صنعت مرغداری با تلاش زنجیره‌‌‌های خودساخته طی ۱۰ سال گذشته فراهم شده است، چنانچه مقاومت و موانع موجود برطرف شود و سرعت اجرا و توسعه افزایش پیدا کند منافع آن به کشور و مردم خواهد رسید.
