با زمینهسازی توسعه تولید و صادرات خرما حاصل می‌شود
ظرفیت ارزآوری یک میلیارد دلاری خرما
خرما در ۱۵ استان ایران کشت می‌شود و بیش از ۲۵۰هزار هکتار نخلستان در کشور وجود دارد که از میان استان‌‌‌های خرماخیز، پنج استان بیش از ۹۹درصد خرمای کشور را تولید می‌کنند. به لحاظ سطح زیرکشت، استان سیستان و بلوچستان با حدود ۵۴هزار هکتار نخلستان در رتبه نخست و استان‌‌‌های خوزستان با ۳۵هزار هکتار، بوشهر با حدود ۳۴هزار هکتار، هرمزگان با ۳۳هزار هکتار، فارس با ۳۱هزار هکتار و جنوب کرمان با ۳۰هزار هکتار در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. از نظر میزان تولید نیز استان سیستان و بلوچستان با تولید سالانه بیش از ۲۰۳هزار تن خرما در رتبه نخست و جنوب کرمان با ۲۰۰هزار تن، فارس با ۱۶۲هزار تن، شرق کرمان با ۱۵۱هزار تن، بوشهر با ۱۵۰ هزار تن، خوزستان با ۱۴۸هزار تن و هرمزگان با ۱۴۰هزار تن در رتبه‌‌‌های بعدی قرار دارند. همچنین از نظر میزان عملکرد نخلستان‌‌‌های کشور به لحاظ حجم تولید خرما در هر هکتار نیز در بین پنج استان اول، جنوب کرمان با تولید ۶هزار و ۶۷۰ کیلوگرم خرما در هر هکتار در رتبه نخست و کرمان با ۶هزار و ۲۵۶ کیلوگرم، فارس با ۵هزار و ۹۸۳ کیلوگرم، هرمزگان با پنج‌هزار و ۳۶۵ و سیستان و بلوچستان با تولید پنج‌هزار و ۱۳۲ کیلوگرم خرما در هر هکتار در رتبه آخر به لحاظ عملکرد تولید قرار دارد. گفت‌‌‌وگوی زیر با اعضای انجمن ملی خرمای ایران در خصوص چالش‌‌‌های تولید است.
ایران رتبه دوم تولید خرمای جهان را دارد
در این راستا رئیس انجمن ملی خرمای ایران با اشاره به اینکه ایران رتبه دوم تولید خرمای جهان را دارد، اظهار کرد: از ۷۵ مقصد صادراتی خرمای ایران، بیشترین صادرات به کشورهای آمریکا و چین انجام می‌شود. محسن رشیدفرخی گفت: سال ۱۴۰۱ صادرات خرمای ایران۴۰۰ میلیون دلار ارزآوری برای کشور به همراه داشت و این صنعت ظرفیت ارزآوری سالانه یک میلیارد دلاری را دارد.
وی اضافه کرد: بر اساس آمارها، خرمای موردنیاز کشور تامین است و سرانه مصرف کشور نزدیک به۸کیلوگرم برای هر نفر برآورد شده است. این مقام صنفی تصریح کرد: صنعت خرمای ایران برای ۵/ ۱ میلیون نفر اشتغال مستقیم و برای ۴ میلیون نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است که حمایت از این صنعت علاوه بر افزایش اشتغال‌زایی و حفظ تولید می‌تواند در افزایش ارزآوری به کشور اثرگذار باشد.
رشیدفرخی یکی از مشکلات این بخش را تصمیم‌گیری‌‌‌های خلق‌‌‌الساعه در بحث ممنوعیت صادرات دانست و گفت: میزان تولید کشور بیش از نیاز داخلی است بنابراین ما در هیچ مقطع زمانی دچار کمبود برای عرضه این محصول در بازار داخلی نشده‌ایم، اما هر ساله برای ماه مبارک رمضان ممنوعیت صادرات اعمال می‌شود که این امر به ضرر بازار است. وی درباره قیمت‌گذاری خرما افزود: قیمت خرما باید مبتنی بر نرخ تورم و افزایش هزینه‌‌‌های تولید محاسبه شود و قیمت‌گذاری دستوری برای خرید یا فروش آن معنا ندارد.
رئیس انجمن ملی خرمای ایران اظهار کرد: نهاده‌‌‌های موردنیاز تولید این محصول در سه سال گذشته ۶۰۰درصد افزایش یافته است، بنابراین نباید توقع داشته باشیم که قیمت خرما افزایش نداشته باشد. وی کیفیت، فرآوری و بستهبندی خرما را از اولویت‌‌‌های این صنعت برشمرد و گفت: حمایت از این صنعت می‌تواند موجب تولید کیفی، افزایش فرآورده‌‌‌های این محصول و بسته‌‌‌بندی‌‌‌های شکیل برای مصارف داخل و خارج از کشور شود. به گفته رشیدفرخی، اکنون در کشور ۵۰۰ رقم خرما وجود دارد که ۱۸ رقم آن خرمای تجاری است. وی با بیان اینکه بین ۶۰ تا ۶۵درصد نخیلات کشور غرقابی است، این فرآیند را فاجعه دانست و افزود: با توجه به خشکسالی‌‌‌های پی در پی و تنش آبی اکثر استان‌‌‌های خرماخیز کشور از جمله استان کرمان با مشکل جدی کم‌آبی روبه‌‌‌رو هستند که این امر می‌تواند کاهش تولید را در پی داشته باشد.
راهکارهایی برای حذف چالش بازار خرما
همچنین دبیر انجمن ملی خرمای ایران با بیان اینکه ثبات در تولید و کاهش هزینه‌‌‌های تولید؛ راهکار رفع چالش بازار است، افزود: این در حالی است که برای رفع چالش فروش، باید در حوزه تولید ثبات داشته باشیم و از لحاظ قیمتی نیز باید قیمت تمام‌شده محصول را کاهش دهیم و بتوانیم توسعه بازار به وجود بیاوریم که منتج به این شود که با حفظ میزان حجم صادرات بتوانیم ارزش افزوده بیشتری وارد کشور کنیم.
مقداد تکلوزاده ادامه داد: از سوی دیگر در بازارهای داخلی هم باید به محصولات تنوع ببخشیم که قشرهای مختلف جامعه، دهک‌‌‌های مختلف اقتصادی و دهک‌‌‌های مختلف سنی تمایل داشته باشند از این محصول استفاده کنند و سرانه مصرف خرما را بتوانیم افزایش دهیم.
این مقام صنفی افزود: اگر با این دو رویکرد یعنی افزایش کیفیت و ارزش‌آفرینی بیشتر برای خرما پیش برویم، قطعا به سرانجام خواهیم رسید و توسعه کسب و کار خرما را خواهیم داشت.
تکلوزاده همچنین در خصوص شرایط تولید نیز اظهار کرد: به دلیل محدودیتهای آبی و محدودیتهای زمینی که در ۶ استان جنوبی ما وجود دارد تولید مشخصا چندان افزایش نخواهد یافت و بنابراین دیدگاه ما این است که نباید آب‌‌‌های زیرزمینی را فدای تولید محصولات مختلف حتی خرما کرد. وی ادامه داد: در واقع معتقدیم بهتر است که راندمان تولید را در باغات افزایش داد، از مکانیزاسیون استفاده کرد و قیمت تمام‌شده را کاهش داد و از آن مهم‌تر به سمت کشاورزی مدرن و دقیق‌تر برویم که این کشاورزی مدرن می‌تواند کمک کند که ما رصد بیشتری بر تولید محصولات داشته باشیم و در عین حال قیمت تمام‌شده کاهش یابد. بنابراین ما این چالش اساسی را نداریم و خط قرمز انجمن این است که سطح زیر کشت را نباید افزایش دهیم و در عوض در هر سطح زیرکشت باید بتوانیم راندمان را ارتقا دهیم.
تکلوزاده خاطرنشان کرد: علاوه بر این در حوزه زنجیره بعدی که عملا درجه‌بندی، نگهداری و بحث حوزه سورتینگ خرماست بهتر است که واحدها شرایط بهداشتی و نشان‌‌‌های معتبری را که لازم است مثل ایزو، استاندارد و دیگر کدهای بهداشتی اخذ کنند تا بتوانند در بازارهای جهانی اطمینان خاطر بیشتری برای مصرف‌کننده به وجود بیاورند و تمایل بیشتری برای استفاده کردن از محصولات ما داشته باشند.
وی همچنین در خصوص مسائلی که پیرامون بستهبندی محصولات کشاورزی از جمله خرما وجود دارد و توان رقابتی در بازارهای بین‌المللی، نیز می‌‌‌گوید: از منظر بستهبندی برخی کشورها مثل ترکیه و غرب اروپا بسیار قوی هستند هر چند در حوزه خرمای کشور اتفاقات مثبتی در چند سال اخیر رخ داد و تنوع‌بخشی در محصولات ما افزایش یافته است. با وجود این باید این دیدگاه را در نظر بگیریم که خرما در کشورهای مختلف به مصارف مسلمانان آن کشورها می‌رسد که تقاضاهای فرهنگی و شرایط اقتصادی آنها به نحوی است که همین بسته‌‌‌بندی‌‌‌های فعلی را می‌‌‌پسندند. تکلوزاده افزود: با تمام این تفاسیر اگر رقبای بالقوه ما شامل «تونس، عربستان، امارات و قطر» را در نظر بگیریم بسته‌‌‌بندی‌‌‌های ما در مقایسه با این بسته‌بندی‌‌‌ها چندان مناسب نیست و شاید رقابت‌‌‌پذیری نداشته باشد. بنابراین باید این تنوع‌بخشی را ایجاد کنیم و ارتقای کیفیت در حوزه بستهبندی را داشته باشیم که همه اینها از بستر آموزش خواهد گذشت و اگر آموزش را ارتقا دهیم مطمئنا بینش تغییر خواهد کرد و روش‌های واحدهای تولید هم اصلاح خواهد شد. دبیر انجمن ملی خرمای ایران در خصوص جایگاه ایران در بازارهای صادراتی نیز می‌‌‌گوید: سالانه تقریبا ۳۵۰ تا ۴۰۰هزار تن صادرات خرما داریم و بیش از ۴۰۰ میلیون دلار هم ارزآوری این میزان برای ما دارد. از نظر حجم صادرات بین کشورهای مطرح کشور اول هستیم. وی ادامه داد: نکته‌ای که وجود دارد این است که از نظر ارزش صادراتی در جایگاه هفتم تا نهم دنیا قرار داریم؛ به این معنا که خرمای ایران ارزش پایین‌‌‌تری از بسیاری از کشورهای دیگر دارد و این هم به حوزه بستهبندی، عدم‌ثبات کیفیت محصول و در نهایت اینکه به معنای واقعی توسعه بازار و بازارسازی کردن و بازاریابی کردن را انجام نداده‌‌‌ایم بستگی دارد که بخش عمده‌ای از این امر منوط به حمایت‌‌‌های دولتی خواهد بود.
تکلوزاده تصریح کرد: مثلا در بسیاری از رویدادهای تخصصی خرما تونسی‌‌‌ها حضور دارند و بیش از ۱۰ غرفه با حمایت‌‌‌های دولتی در همه نمایشگاه می‌‌‌گیرند. این حمایت‌‌‌های دولتی باعث می‌شود شرکت‌ها تمایل داشته باشند حضور یابند و به جای رقابت ناسالم در قیمت‌گذاری در ارتقای کیفیت رقابت کنند و به تبع همان هم توسعه صادرات در کشور تونس اتفاق افتاده است. دیبر انجمن ملی خرمای ایران در پایان در پاسخ به این سوال که آینده صنعت خرما را چگونه ارزیابی می‌‌‌کنید، گفت: در مقایسه با بسیاری از محصولات کشاورزی به نظر من صنعت خرما به دلیل مسائل فرهنگی و مذهبی پویاتر و ماندگارتر خواهد بود. در ثانی در مناطقی تولید می‌شود که بعضا آب‌‌‌های سطحی وجود دارد و در عین حال کشاورزان جوان روی کار آمده‌‌‌اند و کشاورزی در این مناطق در حال تغییر است.
