بازار آپشن سهام به داد سبد سهامداران رسید؟

تیرماه داغ مشتقات

دنیای اقتصاد-علی قاسمی : شاخص کل بورس تهران طی تیرماه، با افت و خیزهایی همراه بود؛ به‌طوری که نماگر اصلی بازار سهام، با افزایش ارتفاع بیش از ۶درصدی، در صدر بازدهی بازارها قرار گرفت. این درحالی است که حال عمومی بازار چندان خوب نبود و پس از اعلام نتایج انتخابات ایران، سهام بورسی با افت قیمت قابل‌توجهی همراه بودند. صندوق‌های اهرمی، در اتفاقی عجیب و نادر، دچار حباب منفی شدند و بر کلیت بازار سهام سایه افکندند. این درحالی است که در نوسانات اخیر بازار، آپشن‌بازها موفق شدند از سبد خود در برابر ریزش‌ها تا حدودی مراقبت کنند. رونق اختیار فروش‌ها در برخی از نمادها، رکوردزنی ارزش معاملات بازار اختیار معامله در سال جدید و عبور عدد این شاخص از ۳۵۰میلیاردتومان، دو عامل اصلی هیجان در این بازار بود. اجرای برخی از استراتژی‌ها بازدهی ثابت ۶درصدی را برای سبدها به همراه داشت. ضمن آنکه راهبردهای معاملاتی جذاب در بازار اختیار معامله، ضرر ۱۵روز اخیر را برای اهالی مشتقه، جبران کرده است.راهبردهای معاملاتی با سرمایه و ریسک محدود، شرایطی را برای سبدهای مشتقه فراهم آمده است که در صورت رشد احتمالی بازار، سودهای «اهرمی» در انتظار پرتفوی‌های فعال بورسی است.

خبرهای داغ در آپشن خودرویی‌ها

برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، دو خودروساز بزرگ بورسی از دادوستد در بازار پایه فرابورس، نجات یافتند. قراردادهای اختیارمعامله «خودرو» و «خساپا» که در اوایل تیرماه سررسید شدند، فورا قراردادهای مردادماه این دو نماد بر روی دیده‌بان‌های اختیارمعامله لیست شدند؛ به طوری که طی یک‌ماه اخیر «ضخود5030»، قرارداد اختیار خرید با سررسید مرداد و قیمت اعمال 280تومان یکی از پرمعامله‌ترین قراردادهای این بازار بود.  ضمن آنکه با وجود ریزش شدید قیمت سهام این دو خودروساز پرحاشیه بورسی، قراردادهای پرمعامله این دو نماد، موقعیت‌های خوبی را برای اجرای استراتژی کاوردکال در سود (ITM) فراهم آوردند  (کاوردکال ITM، شامل خرید سهام و فروش قرارداد اختیار خریدی می‌شود که قیمت اعمال آن برابر یا کوچک‌تر از قیمت سهام باشد).

بهره‌های ماهانه 5 تا 6درصدی در کاوردکال این قراردادها، فعالان این بازار را تا حدودی راضی نگه داشته است.  خرید سهام ایران‌خودرو و فروش همزمان «ضخود5030»، قرارداد اختیار خرید با قیمت اعمال 280تومان، یک‌ماه مانده به سررسید، بازدهی ماهانه 8درصدی را برای معامله‌گران به ارمغان آورده است. بازشدن قراردادهای شهریور، مهر و آبان‌ماه «خودرو» و «خساپا» نیز موقعیت‌های خوبی را برای پوشش ریسک فراهم خواهد کرد. همچنین، خبرهای خوبی از آزادسازی قیمت خودرو در مجمع ایران‌خودرو شنیده شده است و احتمالا بازار در صورت عملی‌شدن وعده‌ها، نسبت به این تحولات واکنش‌هایی نشان خواهد داد.

 شنبه داغ برای استقبال از پزشکیان

یکی از تحولات بازار اختیار معامله، در اولین ماه از تابستان سال‌جاری، رشد چشم‌گیر اما یکی دو روزه بازار برای انتخاب پزشکیان بود. گرمای تابستان چنان بر بازار مشتقات سهام رخنه کرد که ارزش معاملات این بازار را از 350میلیارد تومان عبور داد.  قراردادهای اختیار خرید نمادهای پرمعامله بازار، با رشد بیش از 100درصدی بازدهی خوبی را برای خریداران این قراردادها فراهم آورد؛ به‌طوری که با حاکم شدن ترس بر اهالی بازار در نیمه اول تیرماه، برخی از سبدها برای کاهش هزینه‌های خرید و جلوگیری از تحمیل ریسک بالا به سبد سهام، اقدام به خرید قرارداد اختیار معامله خرید کردند. با رشد شگفت‌انگیز پرمیوم این قراردادها در شنبه پس از انتخابات، بازدهی قابل قبول در ازای ریسک محدود برای مالکان این سبدها رقم خورد.  

با رشد شاخص کل بورس به محدوده 2میلیون و 200هزار واحد، گمانه‌زنی‌ها در خصوص ادامه روند بازار افزایش یافت. به‌رغم آنکه بازاری‌ها به ادامه رونق بر بازار خوش‌بین بودند، برخی از فعالان بازار محرکی برای ادامه روند صعودی ندیدند. مزیت بازار مشتقه، در این شرایط پرابهام، آن است که برای هر دیدگاهی راهبردهای معاملاتی خاص، وجود دارد. برخی از سبدها با نگه‌داری دارایی‌های پایه سعی کردند با خرید اختیار فروش کف سهام خود را ببندند یا به‌اصطلاح سهام خود را «بیمه» کنند.  «طهرم4005» قرارداد اختیار فروش نماد «اهرم»، با قیمت اعمال 2هزار و 200تومان و سررسید تیرماه از شنبه شگفت‌انگیز انتخاباتی، تا زمان سررسید خود یعنی 27تیرماه، رشد بیش از 200درصدی را تجربه کرده است. افت 13درصدی اهرم طی این مدت، در کنار رشد 200درصدی قرارداد اختیار فروش آن، می‌توانست زیان ناشی از کاهش قیمت نماد «اهرم» را جبران کند. این درحالی است که فروش نماد «اهرم»، در کنار خرید قرارداد اختیار خرید، می‌توانست زیان محدودی را بر سبدها تحمیل کند و در صورت رشد قیمت، بازدهی «اهرمی» را برای معامله‌گران به همراه داشته باشد.

یک راهبرد ساده در شرایط ابهام

همه این موارد در حالی بیان می‌شود که یک راهبرد ساده معاملاتی می‌توانست سود خوبی را برای صعود یا نزول سهام به همراه داشته باشد. خرید اختیار خرید و خرید یک قرارداد اختیار فروش با قیمت اعمال یکسان بر روی یک دارایی پایه با سررسید برابر، می‌توانست خیال معامله‌گران را آسوده کند. «ضهرم4005» قرارداد اختیار خرید اهرم با قیمت اعمال 2هزار و 200تومان و «طهرم4005» اختیار فروش نماد اهرم با قیمت اعمال 2هزار و 200تومان دو قراردادی هستند که اگر همزمان در روز شنبه خریداری می‌شدند، سبد سهام را در دو قطب مخالف بازار هدایت می‌کردند و به سوددهی می‌رساندند.این درحالی است که نماد «اهرم» در روز شنبه به صف خرید نشسته بود. سررسید شدن و افت 100درصدی پرمیوم قرارداد اختیار خرید از روز شنبه پرهیجان انتخاباتی و همزمان رشد 200درصدی اختیار فروش، در مجموع بازدهی قابل قبولی را برای سبد سهامداران فراهم کرد؛ در حالی که اگر جهت بازار صعودی بود، اخذ بازدهی مشابه دور از دسترس نبود.

 مقاومت در برابر سقوط

خوشبختانه در چند ماه اخیر اتفاقات خوبی در خصوص اجرای استراتژی‌های مختلف در کارگزاری‌ها صورت گرفته است. فروش اختیار خرید پوشش داده‌شده یا کاوردکال با آزادسازی وجه تضمین، سبب شد تا خیلی از افراد با ریسک کمتر نسبت به خرید خالی سهام، اقدام به دریافت بهره‌ای بالاتر از درآمد ثابت کنند.  همچنین طی سال‌جاری راه‌اندازی استراتژی کال‌اسپرد صعودی (فروش اختیار خرید با قیمت اعمال بالاتر در کنار ضمانت خرید اختیار خرید با قیمت اعمال کمتر) مسیر سودسازی در بازار رنج، متعادل و صعودی پرهیجان را هموار کرد. این درحالی است که همچنان در بازار نزولی، به‌جز خرید اختیار فروش، آن هم برای بیمه سهام، دبیری اتخاذ نشده است.  اجرای کال‌اسپرد نزولی (عکس کال‌اسپرد صعودی) با مشکل وجه تضمین همراه است و در اکثر پلتفرم‌ها قابلیت اجرا ندارد. 

این موارد درحالی بیان می‌شود که در برخی از کارگزاری‌ها پوت‌اسپرد نزولی (خرید اختیار فروش با قیمت اعمال بالا و فروش اختیار فروش با قیمت اعمال پایین‌تر جهش کاهش هزینه خرید پوت) با آزادسازی وجه تضمین با شرایط سخت‌تر در حال اجراست؛ به این معنی که هنوز پرتفوی کوچک بازار به این قابلیت دسترسی ندارد و احتمالا سبدهای بزرگ‌تر می‌توانند از ریزش بازار سودسازی کنند.   به نظر می‌رسد سازمان بورس برای عدالت در حقوق معامله گران باید شرایط معاملاتی را برای همه فعالان بورسی یکسان در نظر بگیرد.  همچنین باید روند نزولی نیز در بازار به رسمیت شناخته شده و در سیر کاهشی بازار نیز  راهبردهای معاملاتی برای سودسازی معامله گران وجود داشته باشد.