سیاست‏‏‌های یک‏‏‌شبه دولت عامل کاهش ۲۳درصدی درآمد دلاری صنعت شیمیایی است

تراژدی پتروشیمی‏‏‌ها

دنیای اقتصاد -عباس بیات : شرکت‌های فعال در صنعت محصولات شیمیایی عمدتا محصولات متنوعی تولید می‌کنند که نمی‏‏‌توان آنها را در یک دسته‏‏‌بندی مشخص تفکیک کرد. این صنعت که شامل ۲۱شرکت فعال است به لحاظ مقدار تولید و فروش در ۱۱ماه امسال به‏‏‌ترتیب افت ۸ و ۵درصدی را ثبت کرده‏‏‌ است. رشد درآمد امسال این صنعت تنها ۱۰درصد بوده است که نسبت به متوسط سالانه تاریخی عملکرد ضعیفی محسوب می‌شود. بررسی وضعیت دلاری متغیرهای درآمد و سودآوری این صنعت نشان می‌دهد که افت همه‌جانبه دلاری در پتروشیمی‏‏‌ها رقم خورده است. بر این اساس مجموع فروش محصولات شیمیایی در سال‌جاری ۵۵۳هزار دلار به ثبت رسیده که در قیاس با ۱۱ماه سال قبل بیش از ۲۳درصد کاهش یافته است. این تراژدی در سودآوری پتروشیمی‏‏‌ها نیز تکرار شده و در پاییز امسال به‌طور میانگین سود ناخالص، عملیاتی و خالص دلاری این صنعت نسبت به متوسط فصلی ۱۷درصد کاهش یافته است.

عامل اصلی تقلیل سود و درآمد ریالی و دلاری صنعت پتروشیمی را می‌‌‌توان در وهله اول، سیاستگذار دانست. سال 1402 سال پرچالشی  برای پتروشیمی‌‌‌ها بود؛ چرا که دولت با اهرم نرخ خوراک همواره صنعت محصولات شیمیایی را تحت فشار قرار داده است. موضوع افزایش نرخ خوراک به 15سنت و دریافت عوارض صادراتی از محصولات خام و نیمه‌خام بخشی از بخشنامه‌‌‌های یک‌‌‌شبه‌‌‌ای بود که امسال شرکت‌های پتروشیمی را تحت‌الشعاع قرار داد. از طرف دیگر قطعی گاز زمستان پتروشیمی‌‌‌ها نیز در کنار رشد بهای تمام‌شده عامل افت مقادیر تولید و به تبع آن کاهش سودآوری در کنار سیاست‌‌‌های یک‌‌‌شبه بوده است.

افول تولید پتروشیمی‌‌‌ها

شرکت‌های محصولات شیمیایی متنوع که شامل 21شرکت فعال هستند، در بازه سالانه به‌طور متوسط 7درصد تولیدات خود را افزایش داده‌‌‌اند. روند تولیدات این صنعت همواره نوسانی بوده است، به‌طوری که در برخی سال‌ها همچون 1398 و 1400 با کاهش بالای مقدار تولید همراه بوده‌‌‌اند و در برخی سال‌ها همچون 1397 بیش از 100درصد تولیدات خود را رشد داده‌‌‌اند. در سال 1401 مجموع مقدار تولید محصولات شیمیایی 11میلیون و 243هزار تن به ثبت رسیده که نسبت به 1400 رشد 3درصدی داشته است. با توجه به میانگین سالانه تولیدات عملکرد این صنعت در سال گذشته قابل قبول نبوده؛ چرا که 4درصد از میانگین سالانه کمتر تولید کرده است. نگاهی به عملکرد سال‌جاری محصولات شیمیایی نشان می‌دهد که طی 11ماهه امسال، مجموع تولیدات این صنعت 10میلیون و 953هزار تن به ثبت رسیده که در قیاس با مدت مشابه سال قبل افت 8درصدی را تجربه کرده است. عامل اصلی کاهش تولیدات، افزایش نرخ خوراک پتروشیمی‌‌‌ها به 15سنت بوده است. با وجود اینکه اغلب شرکت‌های این صنعت با افت تولید در سال‌جاری همراه بوده‌‌‌اند، شرکت «شملی» در سال‌جاری با ثبت تولید 3هزار و 491تن توانسته است مقدار تولید خود را نسبت به سال گذشته 60درصد افزایش دهد و با این عدد رکورد مقدار تولید را در این صنعت از آن خود کند.

همگرایی کاهش مقادیر تولید و فروش

با توجه به اینکه بسیاری از شرکت‌های محصولات شیمیایی توانایی ذخیره‌‌‌سازی محصولات خود را دارند، ارزیابی مقادیر فروش در کنار مقادیر تولید می‌‌‌تواند دید کامل‌‌‌تری نسبت به وضعیت این صنعت ارائه دهد. بر این اساس در بازه سالانه متوسط رشد مقادیر فروش شیمیایی‌‌‌ها، 2درصد بوده است. مقدار فروش این صنعت نیز همچون مقادیر تولید با افت و خیز فراوان همراه بوده است. در سال 1401، 9میلیون و 524هزار تن از انواع محصولات شیمیایی به فروش رسیده که در قیاس با سال گذشته خود 2درصد افزایش را تجربه کرده است. در سال‌جاری مجموع مقدار فروش شیمیایی‌‌‌ها 8میلیون و 294هزار تن به ثبت رسیده که این میزان در مقایسه با 11ماه نخست سال قبل 5درصد افت داشته است. از میان شرکت‌های تولیدکننده محصولات شیمیایی، «شتوکا» با ثبت فروش 2هزار و 263تن انواع محصولات در سال‌جاری و رشد 30درصدی نسبت به مدت مشابه توانسته است رتبه اول را از آن خود کند. عامل اصلی در کاهش مقادیر تولید و فروش محصولات شیمیایی را می‌‌‌توان قطعی گاز قلمداد کرد؛ چیزی که ریسک اساسی این صنعت در سال‌های آتی نیز محسوب می‌شود و همواره در فصول سرد سال پتروشیمی‌‌‌ها را با چالش همراه می‌کند.

نگون‌‌‌بختی پتروشیمی‌‌‌ها در 1401

در بازه سالانه متوسط رشد درآمد فروش محصولات شیمیایی 37درصد بوده است. درآمد این صنعت در دهه اخیر طی سال 1399 با ثبت رشد 81درصدی به اوج خود رسید. با این حال از این سال به بعد شتاب رشد فروش شیمیایی‌‌‌ها کاهش یافت. بر این اساس در سال 1401 مجموع درآمد فروش این صنعت 207هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده که در قیاس با سال گذشته تنها 26درصد افزایش یافته است. در 11ماه سال‌جاری مجموع فروش این صنعت نسبت به مدت مشابه سال قبل تنها 10درصد افزایش را تجربه کرده است. با توجه به متوسط رشد سالانه 37درصدی این صنعت می‌‌‌توان گفت محصولات شیمیایی در سال 1402 عملکرد ضعیفی را از  خود به ثبت رساندند. بخشنامه‌‌‌های یک‌‌‌شبه همچون جهش نرخ خوراک به 15سنت و عوارض صادراتی از عواملی بودند که باعث شدند شرکت‌های پتروشیمی سال خوبی را سپری نکنند. از میان 21شرکت فعال محصولات شیمیایی «شتوکا» همان‌طور که در بحث مقدار فروش سردمدار بوده، با رشد درآمدی 113درصدی در سال‌جاری بالاترین میزان جهش درآمدی را نسبت به دیگر هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود را به ثبت رسانده است.

شگفتی «شتوکا» در جهش نرخ فروش

با توجه به تنوع بالای محصولات صنایع شیمیایی، به جهت ارزیابی وضعیت نرخ فروش این صنعت، محصول اصلی آن که بیشترین سهم از درآمد آن را تشکیل می‌دهد در نظر گرفته شده است. بر این اساس در 11ماه نخست امسال متوسط رشد نرخ محصول اصلی این صنعت در قیاس با مدت مشابه سال قبل، 24درصد بوده است. در میان شرکت‌های شیمیایی «شتوکا» رتبه اول را به لحاظ بالاترین رشد نرخ فروش کسب کرده است. بر این اساس شرکت یادشده موفق شده است محصول اصلی خود یعنی انواع رنگ‌‌‌های صنعتی را با افزایش 59درصدی نسبت به سال گذشته به فروش برساند. در بازه نقطه به نقطه طی بهمن‌ماه امسال میانگین افزایش نرخ فروش محصولات شیمیایی نسبت به بهمن 1401، 31درصد بوده است. در این ماه نیز شرکت «شتوکا» با جهش 70درصدی رنگ‌‌‌های صنعتی خود را به فروش رسانده و توانسته است رتبه اول را در بازه نقطه به نقطه نیز از آن خود کند. مقایسه نرخ فروش یازدهمین ماه از سال‌جاری نسبت به متوسط 1402 نشان می‌دهد که به‌طور میانگین محصول اصلی این صنعت 4درصد رشد را تجربه کرده است. در این مقیاس «شمواد» که محصول کلیدی خود یعنی دی‌ام‌تی مذاب را 16درصد نسبت به میانگین 1402 بالاتر به فروش رسانده، رتبه برتر را از آن خود کرده است. لازم به ذکر است که «شتوکا» در این مقیاس محصول اصلی خود را 14درصد بالاتر به فروش رسانده و با این حساب بازهم جزو برترین شرکت‌های شیمیایی بوده است.

افت 5درصدی حاشیه سود پاییز

سه متغیر اصلی سودآوری صنعت محصولات شیمیایی در بازه سالانه به‌طور متوسط 35درصد به ثبت رسیده است. روند متغیرهای سودآوری این صنعت همواره کاهشی بوده، به‌‌‌طوری که میانگین سه‌حاشیه سود شیمیایی‌‌‌ها در سال 1401 به 21درصد تقلیل یافته است. اصلی‌‌‌ترین عاملی که موجب شده تا شرکت‌های پتروشیمی طی سال‌های اخیر نتوانند همچون گذشته سودآوری را به ثبت برسانند، به قطعی گاز این صنعت در کنار مشکلات مربوط به استهلاک و هزینه تعمیرات بالای آنها بازمی‌گردد. تقلیل متغیرهای سودآوری در بازه فصلی نیز تکرار شده است. بر این اساس میانگین سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت طی 13فصل اخیر 28درصد بوده که این عدد در پاییز امسال به 23درصد کاهش یافته است. از میان شرکت‌های تولیدکننده محصولات شیمیایی، «شکلر» چه در بازه سالانه و چه در بازه فصلی عملکرد بسیار خوبی داشته است. بر این اساس متوسط سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این شرکت طی سال 1401، 58درصد و در فصل پاییز امسال 56درصد به ثبت رسیده است.

تقلیل سود و درآمد دلاری محصولات شیمیایی

مجموع درآمد دلاری شرکت‌های پتروشیمی در سال‌جاری وضعیت مطلوبی نداشته است. بر این اساس مجموع فروش شیمیایی‌‌‌ها طی 11ماه نخست امسال 553هزار و 883میلیارد تومان به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل افت بیش از 23درصدی را تجربه کرده است. بالاترین افت درآمد فروش دلاری در 11ماه امسال مربوط به شرکت «شپترو» بوده که با ثبت یک‌هزار و 816میلیارد تومان افت 50درصدی را در سال‌جاری ثبت کرده است.

در بازه سالانه و فصلی سودآوری دلاری شرکت‌های شیمیایی با افت زیادی همراه بوده است. بر این اساس میانگین کاهش سود ناخالص، عملیاتی و خالص دلاری این صنعت طی سال 1401 با کاهش 9درصدی همراه شده است. در بازه فصلی نیز این کاهش تداوم داشته و طی پاییز امسال میانگین سود دلاری شیمیایی‌‌‌ها با کاهش 17درصدی همراه شده‌‌‌ است. به لحاظ سود دلاری سالانه، شرکت «شپترو» با ثبت رشد 350درصدی متوسط سود خود نسبت به سال 1400، بالاترین میزان رشد سود را داشته است.