در سومین هفته معاملاتی منتهی به ۱۷ آبان ۱۴۰۲، تنها یک صنعت بازدهی منفی ثبت کرد
تنفس صنایع بورسی
چالش‌‌‌های مربوط به حمایت از بازار
در ماه‌‌‌های اخیر فضای جالبی بر بازار سرمایه کشور حاکم نبوده و در همین راستا، روند بازار سهام نیز رشد پایداری را تجربه نکرده است. به‌خصوص آنکه بورس ایران به متغیرهای سیاسی و کلان اقتصادی، حساسیت زیادی دارد. یکی از متغیرهایی که به طور طبیعی بر روند بازارهای مالی در ایران تاثیرگذار است، پارامترهای سیاسی و نظامی در منطقه است. با آغاز درگیری‌‌‌های اخیر و وقوع جنگ پرحاشیه در منطقه، بورس تهران چند هفته در تشنج مقطعی فرورفته بود. بر این اساس، در هفته سوم آبان ۱۴۰۲، بازار سهام توانست نفسی تازه کند. برخلاف ادعاهایی که در خصوص دخالت‌نکردن دولت در بورس مطرح شده است، همچنان شائبه‌‌‌هایی وجود دارد مبنی بر اینکه در شرایط فعلی چطور ممکن است شاخص بورس طی یک هفته مثبت شده باشد. به هر حال، فارغ از ارزیابی صحت هریک از گزاره‌‌‌های بیان‌شده، مساله مهم این است که در شرایط فعلی از بورس حمایت شده است یا نه؛ چرا که همواره بازارهای مالی در بلندمدت از دخالت‌‌‌های نامعقول، آسیب‌‌‌های پایداری دیده‌اند؛ چه این دخالت‌‌‌ها به صورت حمایت باشد و چه به منظور جلوگیری از افزایش قیمت‌ها، باید در چارچوب علم اقتصاد سنجیده شوند. در واقع، هرگونه دخالت در بازارهای مختلف اقتصادی، پس از آنکه با معیارهای علم اقتصاد سنجیده شود، سناریوهای پیشنهادی در اختیار سیاستگذار قرار خواهد گرفت تا ملاحظات خارج از چارچوب اقتصاد نیز توسط خود سیاستگذار و سایر کارشناسان به مدل تصمیم‌گیری اضافه شود. به این منظور، اگر پیامد سیاست‌‌‌های اعمال‌شده در چارچوب‌‌‌های علمی و کارشناسانه ارزیابی نشده باشد، در این صورت پیش‌‌‌فرض‌‌‌های لازم برای دخالت در روند اقتصاد رعایت نخواهد شد. همان‌طور که در ماجرای حباب قیمتی بورس در سال ۱۳۹۹ نیز مشاهده شد، سیاستگذاری‌‌‌های نامناسب بیش از همه به خود بورس آسیب رساند، به طوری که بازار سهام ایران بعد از آن روند رشد پایدار و بلندمدتی را تجربه نکرده است. به همین جهت، این زنگ خطری برای مدیران و سیاستگذاران اقتصادی خواهد بود که تحت شرایط مختلف به‌راحتی از بازارهای مالی حمایت نکنند.
از طرف دیگر، در هفته معاملاتی گذشته، رئیس سازمان بورس اعلام کرد که تلاش می‌شود در بورس دخالت نشود. این موضوع، از اهمیت زیادی برخوردار است. همان‌طور که اشاره شد، با اعمال سیاست‌‌‌های مکرر در بورس، آثار زیان‌‌‌‌‌‌بار آن در بلندمدت آشکار شده است. به هر ترتیب، باید منتظر ماند و دید تلاش‌‌‌های صورت‌گرفته برای پرهیز از حمایت و دخالت‌‌‌های مکرر در بازارهای مالی چه میزان موفقیت‌‌‌آمیز بوده است.
پربازده‌‌‌ترین صنایع هفته
در سومین هفته آبان ۱۴۰۲، بازدهی بیشتر صنایع بورسی مثبت بود، به نحوی که تقریبا همه صنایع حاضر در بازار سهام بازدهی مثبتی داشتند. در همین راستا، صنعت «فعالیت‌‌‌های مرتبط با اوراق بهادار» بالاترین میزان بازدهی را در هفته منتهی به ۱۷آبان سال‌جاری کسب کرد و در بازه زمانی ۱۰ تا ۱۷ آبان ۱۴۰۲ بازدهی ۱۳.۷۹درصدی داشت که این میزان بازدهی در طول یک‌هفته معاملاتی، رقم بالایی است. تنها یکی از ۵۲صنعت فعال در بورس بازدهی منفی داشته است. صنعت «تجهیزات صنعتی» هم در بازه زمانی یادشده، ۱۲.۹۶درصد سودآوری داشته است. سایر صنایع موجود در بازار هم سوددهی کمتر از ۱۳درصد را تجربه کرده‌‌‌اند. به طوری که بعد از دو صنعت مذکور به‌عنوان پربازده‌‌‌ترین صنایع هفته، صنعت «خودرو» با ۱۲.۷۹درصد بازدهی، در رتبه سوم صنایع پربازده ایستاده است. سه‌صنعت پربازده هفته سوم آبان ۱۴۰۲، ترکیبی از بخش‌‌‌های خدماتی و تولیدی اقتصاد کشور بوده‌‌‌اند. در فهرست صنایعی که بیشترین سودآوری را داشته‌‌‌اند، صنعت «چاپ و نشر» در رتبه چهارم قرار گرفته و بازدهی هفتگی ۱۲.۳۸درصدی را ثبت کرده است. بعد از صنعت «چاپ نشر»، صنعت «سایر مواد معدنی» ، رتبه پنجم پربازده‌‌‌های هفته را به خود اختصاص داد. با توجه به تراکم بالایی که در سمت سودآوری وجود داشت، صنعت «سایر مواد معدنی» با بازدهی ۱۱.۵۴درصدی، اختلاف زیادی با صنعت «چاپ و نشر» نداشت. در ادامه صنعت «مخابرات»، در میان صنایعی که بیشتر از ۱۱ درصد بازدهی داشته‌‌‌اند، کمترین سودآوری را ثبت کرد، به طوری که بازدهی ۱۱.۱۳درصدی را تجربه کرد. البته باید بررسی شود که سودآوری‌‌‌های ثبت‌شده، چه میزان به تولید و چه میزان به افزایش قیمت مرتبط بود؛ چرا که این کار به سنجش‌‌‌های دقیق آماری نیاز دارد که در بازه زمانی بلندمدت ممکن خواهد بود. اختلاف زیادی میان صنایع پربازده هفته یادشده با صنایع زیان‌‌‌ده وجود داشت و به عبارت دیگر، میزان سوددهی صنایع شدت بسیار بیشتری در قیاس با صنعت زیان‌‌‌ده هفته داشت و اختلاف میان شدت بازدهی سودآورترینها و صنایع زیان‌‌‌ده بسیار شدید بود. این مساله نشان می‌دهد که تفاوت فاحشی میان بازدهی صنایع وجود داشته است. صنعت «تامین سرمایه» تنها صنعت زیان‌‌‌ده هفته منتهی به ۱۷ آبان ۱۴۰۲ بود. اما بعد از آن می‌‌‌توان گفت که کم‌بازده‌‌‌ترین صنایع موجود در هفته ثبت شده‌‌‌اند، به طوری که صنعت «خدمات رفاهی متنوع» با بازدهی ۰.۱درصد بعد از صنعت «تامین سرمایه» کمترین بازدهی را داشته است. با کمی اختلاف نیز صنعت «خدمات رفاهی متنوع» رتبه دوم بدترین عملکرد هفتگی بورس را ثبت کرده، به طوری که صنعت مذکور بازدهی ۰.۱درصدی را تجربه کرده است. بر همین اساس، از منظر بازدهی اختلاف اندکی میان «تامین سرمایه» و «خدمات رفاهی متنوع» وجود داشته است. به این ترتیب، صنعت «سخت‌افزار و تجهیزات» با بازدهی ۱.۱۲درصدی رتبه سوم کمترین بازدهی را از خود به جا گذاشت. صنعت «خرده‌فروشی، به‌استثنای وسایل نقلیه موتوری» هم بعد از صنعت «سخت‌افزار و تجهیزات» با بازدهی ۱.۳۵درصدی رتبه چهارم کم‌بازده‌ترین‌ها را ثبت کرده است. یکی دیگر از مسائل قابل ذکر این است که تراکم صنایع کم‌بازده نسبت به صنایع پربازده بیشتر بوده است. این امر با توجه به آمار مربوط به پنج صنعت به عنوان کم‌بازده‌‌‌ترین صنایع هفتگی، قابل لمس بود. در همین راستا، صنعت «پیمانکاری صنعتی»، بازدهی به میزان ۱.۷۹درصد داشته است. این حجم از تراکم شدید در صنایع کم‌بازده برای چند هفته ادامه‌‌‌دار بوده است. این موضوع از این جهت مهم است که نشان‌دهنده عملکرد نامطلوب صنایع بوده است.
توصیه سیاستی طبق قواعد اقتصادی
از منظر اقتصاد رفتاری، قضیه مذکور می‌‌‌تواند بر نوع ارزیابی و قضاوت سرمایهگذاران موثر باشد. فعالان بازار زمانی که تراکم شدید در بازدهی پایین صنایع مشاهده شود، سوگیری بیشتری نسبت به قضاوت‌‌‌های منفی در مورد بازدهی صنایع در بورس خواهند داشت. مساله یادشده، نیازمند مطالعات و تحلیل‌‌‌های آماری پیچیده خواهد بود. اما براساس تئوری‌‌‌های مربوط به اقتصاد رفتاری می‌‌‌توان گفت که در این حالت، «سوگیری منفی» سرمایهگذاران نسبت به عملکرد صنایع تشدید خواهد شد. با همه این تفاسیر و بازدهی صنایع بورسی در هفته معاملاتی که گذشت، دو مساله اهمیت ویژه‌‌‌ای دارد: اول آنکه در هفته اخیر، ارتباط میان تغییرات بازدهی صنایع نسبت به تغییرات تولید صنایع بررسی شود؛ دوم آنکه علت تراکم موجود میان کم‌‌‌بازده‌‌‌ترین‌‌‌های هفته، بیشتر مورد واکاوی قرار بگیرد. این موارد می‌‌‌تواند بازگو کند که چه میزان سوددهی صنایع حقیقی بوده و چه میزان تلاش‌‌‌ها در جهت پرهیز از حمایت و دخالت در بورس، با موفقیت همراه شده است.
