عوامل رشد سودآوری صنعت کاشی‏‏‌وسرامیک با وجود قیمت دستوری بررسی شد

التیام کاشی‏‏‌سازان با چاشنی صادرات 

دنیای‌اقتصاد - عباس بیات : صنعت کاشی‌‌‌وسرامیک را می‌‌‌توان جزو صنایعی دانست که نقش مهمی در شاخص‌‌‌های منتخب، از جمله سهم ارزش‌افزوده، اشتغال‌زایی، صادرات، سهم از بازار، مزیت نسبی و زنجیره تامین دارد. در میان ۲۱۰کشور صادرکننده کاشی‌‌‌وسرامیک جهان، ایران دارای رتبه تک‌رقمی ۵ است و از لحاظ آمایش صنعتی، استان یزد در صدر تولیدکنندگان کاشی‌‌‌وسرامیک کشور قرار دارد. ظرفیت اسمی ۱۵۰شرکت تولید‌‌‌کننده کاشی‌‌‌سرامیک در حدود ۷۲۰میلیون مترمربع است که در عمل ۵۰تا۶۰درصد این ظرفیت تولید صورت می‌گیرد.

قیمت کاشی‌‌‌سرامیک در ایران به‌طور دستوری تعیین می‌شود، اما این شرکت‌ها توانسته‌اند با افزایش میزان صادرات خود از گزند نرخ‌‌‌گذاری دستوری در امان بمانند. وضعیت مقدار تولید و فروش کاشی‌‌‌وسرامیک‌سازان بورسی ظرف شش‌ماه نخست 1402 نشان می‌دهد که به‌طور متوسط 6درصد افزایش را تجربه کرده‌اند. در مدت شش‌ماه امسال و طی شهریور متوسط افزایش نرخ فروش کاشی‌‌‌سازان نسبت به مدت مشابه سال قبل به‌‌‌ترتیب 44 و 40درصد به ثبت رسیده است. مجموع درآمد فروش کاشی‌‌‌سازان طی شش‌ماه امسال 2هزار و 957میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 53درصدی را تجربه کردند.

با وجود قیمت‌گذاری دستوری، ریسک افت سودآوری این صنعت با توجه به حجم گسترده صادرات شرکت‌ها، متوجه این صنعت نیست. بر این اساس متوسط سه‌حاشیه سود کاشی‌‌‌سازان افزایش 11درصدی نسبت به میانگین 12ساله خود داشته و در تابستان امسال همچون مدت مشابه قبل به ثبت رسیده است. مواداولیه در دسترس و صادرات گسترده از مزیت‌‌‌های اصلی صنعت کاشی‌‌‌وسرامیک است که موجب کاهش ریسک عدم‌تداوم سودآوری می‌شود.

چهار عامل رونق کاشی‌و‌‌‌سرامیک در ایران

مواداولیه اصلی کاشی کف و دیواری خاک رس است، اما در سرامیک از موادی که زودتر ذوب می‌‌‌شوند بیشتر استفاده می‌شود تا حین پخت، چسبندگی بیشتری بین ذرات ایجاد شود و علاوه بر استحکام، آب کمتری جذب کند. صنعت کاشی و سرامیک در ایران به دلیل وجود مزیت‌‌‌های مناسب مانند منابع معدنی فراوان، دستمزد پایین نیروی کار، منابع انرژی ارزان و حاشیه سود مناسب همواره جزو صنایع پرپتانسیل شناخته می‌شود و بستر لازم را برای رشد و توسعه در اختیار دارد. با وجود اینکه کاشی و سرامیک تقریبا فرآیندهای ساخت مشابهی دارند، در ساختار و اجزای تشکیل‌دهنده آنها تقاوت‌‌‌های فاحشی وجود دارد. سرامیک‌‌‌ها در دمای بسیار بالاتری نسبت به کاشی‌‌‌ها پخته می‌‌‌شوند. همچنین مهم‌ترین بخش این مصالح یعنی لعاب، در کاشی و سرامیک متفاوت است. از تفاوت‌‌‌های دیگر میان کاشی و سرامیک، مقاومت این دو نوع مصالح ساختمانی در برابر عوامل مختلف است. همچنین سرامیک‌‌‌ها بیشتر از کاشی‌‌‌ها مستعد افزایش قیمت هستند.

از جمله صنایع مکمل صنعت کاشی‌‌‌وسرامیک، صنعت ساختمان‌سازی و بازار مسکن است. میزان تقاضای کاشی‌‌‌وسرامیک ارتباط تنگاتنگی با رونق بازار مسکن دارد. میزان عرضه واحدهای مسکونی و تعداد پروانه‌‌‌های صادرشده از شاخص‌‌‌های اصلی نشان‌‌‌دهنده وضعیت رونق و رکود در بازار مسکن است. در پاییز 1401 تعداد 30هزار و 626پروانه‌‌ احداث ساختمان توسط شهرداری‌‌‌های کشور صادر شده که نسبت به فصل گذشته 0.9درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته 16درصد افزایش داشته و این خود یکی از عوامل ایجاد رونق در شرکت‌های کاشی‌و‌‌‌سرامیک طی سال 1401 بوده است.

سهم 9درصدی تولید کاشی‌‌‌سازان بورسی

از مجموع 13شرکت بورسی که در صنعت کانه‌‌‌های غیرفلزی و گروه کاشی‌‌‌سرامیک بازار سهام پذیرفته شده‌اند، سهام 9شرکت در بازار سهام معامله می‌شود. مجموع ارزش بازار این 9شرکت بالغ بر 12هزار و 460میلیارد تومان است و مجموعا 9درصد از کاشی و سرامیک کشور توسط شرکت‌های بورسی تولید می‌شود. بااهمیت‌‌‌ترین شرکت این صنعت به لحاظ ارزش بازار، کاشی‌‌‌وسرامیک حافظ با نماد «کحافظ» است که با ارزشی نزدیک به 3هزار و 200میلیارد تومان در بازار معامله می‌شود. متوسط نسبت قیمت به سود هر سهم کل صنعت کاشی‌‌‌وسرامیک 6.7واحد است که با توجه به متوسط 7واحدی کل بورس ایران، می‌‌‌توان گفت سهم‌‌‌های کاشی‌‌‌ساز جزو شرکت‌های ارزشی و سودمحور بازار سهام محسوب می‌‌‌شوند. کمترین میزان نسبت مذکور به شرکت «کحافظ» با عدد 6واحد تعلق دارد که به معنای وجود جذابیت قیمتی در شرکت یادشده و در نتیجه جذب سرمایه‌گذاران به این شرکت است.

امتیاز ویژه دپوپذیری

با توجه به اینکه منابع موردنیاز تولید کاشی‌و‌‌‌سرامیک در کشور به فراوانی یافت می‌شود، کاشی‌‌‌سازان از این نظر با چالش مواجه نیستند و ریسکی آنها را تهدید نمی‌‌‌کند. وضعیت تولیدات صنعت کاشی‌‌‌‌وسرامیک از سال 90 نشان می‌دهد که ظرف مدت 12سال با ثبت متوسط تولید 29میلیون مترمربع از انواع کاشی‌‌‌وسرامیک در هر سال میانگین رشد صفر درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. یکی از مزیت‌‌‌های اصلی محصولات کاشی‌و‌‌‌سرامیک دپوپذیر بودن آنهاست؛ چرا که با توجه به تورم موجود در کشور کاشی‌‌‌سازان می‌‌‌توانند محصولات خود را از قبل با هزینه کمتری تولید و انبار کنند تا در مواقعی که با افزایش قیمت همراه شدند آنها را به فروش برسانند. با توجه به دپو‌پذیر بودن کاشی‌و‌‌‌سرامیک، شرکت‌های کاشی‌‌‌ساز با توجه به روند تاریخی عرضه و تقاضای محصولاتشان، قبل از ورود به فصل تقاضای محصولات عمدتا تولیدات خود را بسیار افزایش می‌دهند تا بتوانند جوابگوی تقاضای ایجادشده در بازار باشند.

این موضوع در تولیدات ماهانه آنها مشهود است و عمدتا در ماه‌‌‌های آغازین سال با توجه به ایجاد رونق در فصل بهار و تابستان، میزان تولیدات کاشی‌‌‌سازان با افزایش چشمگیری همراه می‌شود و مازاد تولید طی ماه‌‌‌های آینده به فروش می‌‌‌رسد. روند تولیدات این صنعت طی 12سال اخیر پرنوسان و کاهشی بوده، به‌‌‌طوری که از رشد 2درصدی طی سال 91 به منفی 7درصد ظرف مدت 12ماه 1401 کاهش یافته است. با این حال وضعیت مقدار فروش این صنعت نشان می‌دهد که طی سال 1401 رشد 28درصدی به ثبت رسیده است.

واگرایی میان مقدار تولید و فروش این صنعت ظرف یک‌سال اخیر بیانگر این واقعیت است که عمده‌فروش محصولات این شرکت‌ها از محل انبار بوده است. وضعیت تولید شش‌ماه نخست سال‌جاری برخلاف سال گذشته مطلوب است. بر این اساس شرکت‌های کاشی‌و‌‌‌سرامیک بورسی ظرف مدت شش‌ماه آغازین 1402 با ثبت مجموع تولید 18میلیون و 250هزار مترمربع انواع محصولات، تولیدات خود را نسبت به مدت مشابه سال قبل 3درصد افزایش داده‌‌‌اند. این رشد در مقادیر فروش نیز مشاهده می‌شود و مجموع مقدار فروش کاشی‌‌‌سازان در مقیاس یادشده 9درصد رشد داشته است.

شاگرد اولی «کپارس» در شهریور

قیمت‌گذاری در صنعت کاشی‌‌‌وسرامیک یک قیمت تصویب شده است و همه شرکت‌های تولیدکننده این صنعت زیرنظر مستقیم انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک کشور هستند. به‌‌‌طور کلی قیمت کاشی‌وسرامیک با توجه به فاکتورهای قیمت مواداولیه، نیروی کار و در نظر گرفتن سود و زیان صنایع کاشی و سرامیک توسط انجمن صنفی تولیدکنندگان کاشی کشور تصویب و به صورت یک بیانیه یا بخش‌‌‌نامه به همه شرکت‌ها اعلام می‌شود. برای سال 1402 طبق بخشنامه اجازه افزایش نرخ 40تا50درصدی برحسب نوع محصول به شرکت‌ها داده شده است. با توجه به وجود محصولات متنوع تولیدی این صنعت و رشد نرخ‌های متفاوت آن، روند نرخ فروش محصول اصلی هر شرکت که بیشترین سهم از درآمد فروش آن را تشکیل می‌دهد در نظر گرفته شده است.

طی شهریور امسال متوسط افزایش نرخ فروش محصول اصلی کاشی‌‌‌سازان نسبت به متوسط سال 1401، 38درصد بوده است. بیشترین جهش نرخ فروش در این مقیاس مربوط به شرکت «کپارس» بوده که محصول اصلی خود یعنی کاشی پرسلانی را 63درصد افزایش داده است. رشد نرخ شهریورماه این صنعت نسبت به شش‌ماه ابتدایی سال‌جاری 8درصد بوده که در این مقیاس نیز «کپارس» با افزایش نرخ 16درصدی یک‌بار دیگر عرض اندام کرده و بیشترین میزان جهش نرخ را از آن خود ساخته است. در بازه شش‌ماهه بیشترین افزایش نرخ فروش مربوط به شرکت «کارام» بوده که توانسته است تک‌محصول خود یعنی محصولات دکوری و تزئینی کاشی‌‌‌وسرامیک را به‌طور متوسط طی نیمه نخست امسال 300درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش دهد.

جهش ارزی؛ عامل شگفتی درآمد

بررسی روند درآمد فروش در کاشی‌‌‌سازان نشان می‌دهد که به‌صورت متوسط در هر سال با فروشی بالغ بر یک‌هزار و 254میلیارد تومان، رشد 33درصدی را به ثبت رسانده‌‌‌اند. بیشترین میزان رشد درآمد طی سال 99 به دلیل رشد نرخ ارز و در نتیجه جهش درآمدی حاصل از صادرات با رشد بیش از 98درصد به وقوع پیوسته است. ظرف مدت 12ماه 1401 مجموع فروش کاشی‌‌‌سازان با افزایش 38درصدی همراه بوده که 5درصد بیش از میانگین 12ساله خود است. متوسط میزان فروش صادراتی کاشی‌‌‌سازان در شش‌ماه نخست سال‌جاری 41درصد بوده که در قیاس با مدت مشابه سال قبل 2درصد میزان درآمد صادرات کاشی‌‌‌سازان افزایش یافته است.

بیشترین میزان صادرات طی شش‌ماه نخست امسال به شرکت «کساوه» تعلق دارد که بیش از 57درصد از درآمد کل فروش خود را طی مدت یادشده از محل صادرات کسب کرده است. جهش درآمد طی سال‌جاری نیز ادامه داشته و ظرف مدت شش‌ماه سال‌جاری مجموع فروش کاشی‌‌‌وسرامیکی‌‌‌ها 2هزار و 957میلیارد تومان به ثبت رسیده است که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش 53درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. بیشترین رشد درآمد در نیمه نخست امسال به شرکت «کارام» تعلق دارد که توانسته است درآمد خود را بیش از 160درصد رشد دهد.

بررسی مقدار تولید و فروش شرکت «کارام» نشان می‌دهد که ظرف مدت شش‌ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش همراه بوده است که بر این اساس می‌‌‌توان عمده‌‌‌ترین عامل جهش درآمد فروش آن را افزایش 300درصدی نرخ فروش آنها به دلیل جهش فروش صادراتی طی امسال دانست. در بازه ماهانه جهش‌‌‌های درآمدی ادامه یافته و جمع فروش این صنعت طی ششمین ماه سال‌جاری رشد 54درصدی را نسبت به شهریور سال گذشته به ثبت رسانده است. بیشترین سهم از درآمد فروش کاشی‌و‌‌‌سرامیک‌‌‌‌سازان را شرکت «کحافظ» به ثبت رسانده که ظرفت مدت شش‌ماه ابتدایی امسال بیش از 28درصد از فروش کل صنعت را بر عهده داشته است.

ارزیابی متغیرهای سودآوری

متغیرهای سودآوری صنعت کاشی ‌‌‌و سرامیک نشان می‌دهد که طی 12سال اخیر سه‌متغیر اصلی حاشیه سود یعنی حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص به‌‌‌ترتیب 26، 18 و 14درصد به ثبت رسیده. روند حاشیه سود سالانه همواره افزایشی بوده و در سال 99 با توجه به جهش ارزی و در نتیجه رشد صادرات کاشی‌‌‌سازان به اوج خود رسیده است. بر این اساس میانگین س‌حاشیه سود کاشی‌‌‌سازان طی این سال 35درصد به ثبت رسیده است. سال 1401، میانگین سه حاشیه سود کاشی‌‌‌سازان 31درصد به ثبت رسیده است که کاشی‌سازان در قیاس با میانگین این سه متغیر از سال 90، 12درصد افزایش سودآوری را طی سال گذشته تجربه کردند. روند افزایش سودآوری کاشی‌‌‌سازان در گزارش‌های فصلی نیز مشاهده می‌شود.

متوسط سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت از بهار 99 تا تابستان سال‌جاری به‌‌‌ترتیب 34، 31 و 30درصد به ثبت رسیده است. طی شش‌ماه امسال متوسط حاشیه سودهای کاشی‌‌‌سازان بورسی 30درصد به ثبت رسیده و یک‌واحد درصد کاهش را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده‌‌‌اند. در بازه سالانه و فصلی طی سال 1401 و تابستان امسال بیشترین میزان سودآوری را شرکت «کحافظ» به ثبت رسانده است. بر این اساس این شرکت طی سال 1401 و تابستان امسال به‌‌‌ترتیب با ثبت میانگین سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص 42 و 46درصدی سردمدار حاشیه سود کل این صنعت بوده است.

قیمت‌گذاری محصولات کاشی‌‌‌سازان دستوری است که موجب می‌شود ریسک کمبود نقدینگی و عدم‌تداوم سودآوری در این صنعت حاکم باشد. با این حال کاشی‌‌‌سازان با گسترش فروش صادراتی خود سعی می‌کنند محصولاتشان را براساس قیمت‌های جهانی به فروش برسانند تا از گزند آسیب‌‌‌های ناشی از قیمت دستوری در امان بمانند.