سه عامل موجب فزونی تقاضای قند و شکر جهانی و رشد نرخ آن شد
شکاف میان درآمد و سودآوری قندوشکری‌‌‌ها
ارزیابی گزارش‌های فصل سوم منتهی به خرداد قندوشکری‌‌‌های بورسی نشان می‌دهد که در مقیاس سودآوری نسبت به مدت مشابه سال قبل میانگین هر سه حاشیه سود آنها ۲درصد کاهش یافته است. همچنین شرکت‌های قندوشکری با توجه به خشکسالی سال ۱۴۰۱ از لحاظ تولید با کاهش برداشت چغندر بهاره روبه‌‌‌رو شدند که این موضوع موجب شد در فصل بهار نسبت به مدت مشابه سال قبل افت ۱۹درصدی تولیدات آنها رقم بخورد. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که در فصل بهار ۱۴۰۲ درآمد این شرکت‌ها بهطور متوسط افزایش ۱۲۵درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است که عمدتا به رشد خیرهکننده نرخ جهانی شکر بر اثر ناترازی عرضه‌و‌‌‌تقاضا به سبب وجود جنگ و خشکسالی بازمی‌گردد. واگرایی ایجادشده که موجب شده است با وجود جهش درآمدی، حاشیه سود قندوشکری‌‌‌ها افزایش چشمگیری را تجربه نکند، به قیمت‌گذاری دستوری بازمی‌گردد.
کشت 80 درصد شکر جهانی بر پایه نیشکر
در جهان حدود 120کشور تولیدکننده شکر هستند که از این تعداد تنها 20کشور شکر صادر می‌کنند. بزرگ‌ترین تولیدکنندگان شکر در جهان برزیل، هند، تایلند و چین هستند. نزدیک به 80درصد شکر جهانی برعکس ایران از طریق نیشکر و عمدتا در مناطق استوایی برداشت می‌شود و 20درصد مابقی از چغندرقند که در آب‌‌‌وهوای معتدل به عمل می‌‌‌آید استخراج می‌شود. نیاز سالانه کشور به قندوشکر در حدود 5/ 2میلیون تن است که بهطور متوسط یک‌میلیون و 500هزار تن از مصرف سرانه کشور در داخل، توسط شرکت‌های تولیدکننده قندوشکر و مابقی از طریق واردات تامین می‌شود. حدود 40درصد از شکر تولیدی در ایران از طریق تولید بر پایه نیشکر است و 60درصد مابقی بر پایه چغندر صورت میگیرد. کشت قندوشکر بر پایه چغندرقند در دو کشت بهاره و پاییزه است که کشت بهاره از اوایل اسفند تا اردیبهشت انجام و در پاییز برداشت می‌شود که عیار این چغندر بین 16تا 20درصد است. کشت پاییزه از اواخر شهریورماه تا اوایل آذرماه صورت گرفته و در بهار برداشت می‌شود که عیار این چغندر بین 14تا 16درصد است. نرخ‌گذاری شکر تولیدی از قندوشکری‌‌‌ها توسط دولت صورت میگیرد که عمدتا برای شکر حاصل از چغندرقند معادل 5/ 23درصد از نرخ گندم را درنظر می‌‌‌گیرند.
تامین مازاد تقاضای شکر خام از هند و برزیل
ایران یکی از هفت کشور جهان است که از نظر تنوع اقلیمی و عرض جغرافیایی، از شرایط تولید شکر از هردو محصول چغندرقند و نیشکر برخوردار است. یکی از نکات بااهمیت که تا حدودی این صنعت را از صنایع دیگر متمایز کرده است، عدم‌امکان صادرات و واردات مواداولیه‌‌‌ای نظیر چغندرقند و همچنین فصلی بودن شرایط تولید و برداشت آن است. این امر باعث می‌شود عملا به‌‌‌‌‌‌اندازه فروش یک‌سال شرکت در بازه‌‌‌های زمانی دو تا سه‌ماهه تولید صورت بگیرد. البته در برخی از شرکت‌های دو کشته این مقدار متفاوت بوده و امکان تولید در بازه‌‌‌های طولانی‌‌‌تر فراهم است. محصولات عمده تولیدی این شرکت‌ها شامل شکر سفید به‌‌‌عنوان محصول اصلی است که در تولید محصولات غذایی و آشامیدنی مصرف می‌شود. تفاله خشک و ملاس، محصولات فرعی هستند که تفاله به‌‌‌عنوان نهاده دامی و ملاس در صنعت الکل‌‌‌سازی، خمیرمایه و مصارف دام مورد استفاده قرار میگیرد. بخشی از شکر سفید موردنیاز کشور از محل شکر خام وارداتی و از کشورهای دیگر همچون هندوستان و برزیل تامین می‌شود. میزان شکرخام واردشده براساس برآورد نیاز کشور توسط مراجع ذی‌صلاح و با اختصاص سهمیه دراختیار کارخانه‌های قندوشکر که دارای تجهیزات تصفیه هستند قرار میگیرد و هرسال با توجه به میزان چغندر تولیدی داخل کشور متغیر است.
براساس آمار طی سال 1401، یک‌میلیون و 189هزار تن شکر از طریق بخش خصوصی وارد کشور شد که این عدد در مقایسه با واردات 294هزار تنی بخش خصوصی در سال 1400 رشد پنج‌برابری را نشان می‌دهد.
18سهم رشد 36 هزار میلیاردی
درمجموع 18شرکت در بازار سرمایه تحت‌‌‌عنوان گروه قندوشکر پذیرفته شده‌‌‌اند که بالغ بر 36هزار و 700میلیارد تومان از ارزش بازار سهام را تشکیل می‌‌دهند. شکر تولیدی این شرکت‌ها برپایه چغندرقند به‌دست می‌‌‌آید و براساس آمار منتشرشده در سال 1401 در مجموع 588هزار تن شکر، توسط شرکت‌های بورسی این صنعت تولید شده است که معادل 60درصد تولید شکر چغندری در سال 1401 است. بنابر گفته مسوولان فرابورس، شرکت‌های نیشکری تا پایان تابستان 1402 قرار است در بازار فرابورس عرضه‌‌‌اولیه شوند که پس از عرضه نیشکر خوزستان به‌‌‌همراه زیرمجموعه‌‌‌های آن، برای اولین بار گروه قندوشکر میزبان سهام شرکت‌های تولیدی شکر از نیشکر خواهد بود. نسبت قیمت به سود گذشته‌‌‌نگر این صنعت در حال حاضر 19واحد است که کمترین میزان آن را دو شرکت «قمرو» و «قجام» با ثبت عدد کمتر از 8واحد نصیب خود ساختند که این امر نشان‌دهنده وجود پتانسیل رشد قیمتی در این دو شرکت است. با این حال با توجه به عدد بالای میانگین نسبت قیمت به سود در این صنعت می‌‌‌توان اذعان کرد که عمده شرکت‌های فعال در این صنعت از جمله سهم‌‌‌های رشدی هستند و سودمحور محسوب نمی‌‌‌شوند.
مثلث فزونی تقاضای قند و شکر جهانی
نزدیک به یکسال‌‌‌ونیم از جنگ اوکراین و روسیه گذشته است؛ جنگی که موجب شد نظم هردوطرف عرضه‌‌‌وتقاضای شکر به‌صورت مقطعی به‌هم بریزد و در نتیجه این امر موجب افزایش قیمت جهانی شکر خام شده است. در کنار عامل جنگ، دو عامل خشکسالی و بارش سنگین نیز هر دو بر تولید و برداشت شکر در دوره‌‌‌های اخیر تاثیرگذار بوده‌اند. بارش سنگین، کار در مزارع نیشکر را سخت و غیرممکن می‌کند که این عامل در کنار مشکلات لجستیکی و حمل‌‌‌ونقل دریایی بر قیمت جهانی شکر تاثیرگذار بوده و موجب جهش قیمت نرخ جهانی آن شده است.
بررسی تولیدات شرکت‌های بورسی این صنعت نشان می‌دهد که بهطور میانگین طی 10فصل اخیر در هر فصل 36درصد به تولیدات این شرکت‌ها افزوده شده است. با این حال در بازه سالانه، اوضاع نابسامانی در تولیدات قندوشکری‌‌‌ها مشاهده می‌شود؛ به‌‌‌طوری که میانگین 10سال اخیر تنها 2درصد رشد تولید سالانه را نشان می‌دهد. عمده دلیل افت تولید 10درصدی سال 1401 قندوشکری‌‌‌ها به خشکسالی مزارع کشاورزی بازمی‌گردد که این عامل موجب شد نتواند رشد 16درصدی تولید سال 1400 را تکرار کند.
ارزیابی سه متغیر سودآوری در قندوشکری‌‌‌ها
سودآوری قندوشکری‌‌‌ها طی 11فصل اخیر همواره روند متعادل روبه‌‌‌کاهشی را به ثبت رسانده است. بر این اساس در بازه فصلی میانگین حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص به‌‌‌ترتیب 13، 11 و 10درصد به ثبت رسیده است. طی فصل بهار 1402 میانگین سه حاشیه سود 11درصد به ثبت رسیده که بهطور متوسط نسبت به مدت مشابه سال قبل 2درصد کاهش یافته و باتوجه به میانگین 11فصل اخیر می‌‌‌توان گفت عملکرد نسبتا متعادلی از خود به جا گذاشته است. در بازه سالانه عملکرد مطلوبی طی سال 1401 مشاهده نشده و حاشیه سود ناخالص 15درصدی به ثبت رسیده است که با توجه به ثبت میانگین حاشیه سودهای ناخالص، عملیاتی و خالص 15، 13 و 10درصدی می‌‌‌توان اذعان کرد عملکرد نسبتا متعادلی در بازه سالانه همچون فصلی محسوب می‌شود. عمده دلیل سودآوری متوسط قندوشکری‌‌‌ها با وجود افزایش خیرهکننده قیمت جهانی شکر را می‌‌‌توان وجود قیمت‌گذاری دستوری در آنها دانست که موجب ایجاد تاخیر زمانی در افزایش نرخ فروش محصولات آنها با وجود رشد هزینه‌‌‌هایشان می‌شود. در میان شرکت‌های قندوشکری بیشترین حاشیه سود ناخالص و خالص این صنعت را در بازه فصلی شرکت «قلرست» به ثبت رسانده که بر اساس آخرین گزارش فصلی منتهی به فروردین 1402 با ثبت حاشیه سود ناخالص و خالص 45 و 75درصدی بیشترین سودآوری را در میان هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود کسب کرده است.
امداد قندوشکری‌‌‌ها با قیمت جهانی
وضعیت درآمد فروش قندوشکری‌‌‌ها در 10سال اخیر نشان می‌دهد که این شرکت‌ها بهطور میانگین هر سال 38درصد رشد درآمد فروش را تجربه کرده‌‌‌اند. جهش خیرهکننده درآمد فروش آنها در سال 1401 رقم خورده و شرکت‌های این صنعت رکورد 103درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. با این حال در بازه فصلی طی 11فصل اخیر میانگین رشد درآمد 59درصد در هر فصل به ثبت رسیده است. بیشترین رشد در بازه فصلی طی فصل چهارم منتهی به شهریور 1401 رقم خورده و جهش 114درصدی به وقوع پیوسته است.
در بازه فصلی افزایش 125درصدی در درآمد فروش قندوشکری‌‌‌ها طی فصل بهار 1402 نسبت به مدت مشابه سال قبل رقم خورده و بر این اساس در هردو بازه فصلی و سالانه افزایش خوبی در درآمد قندوشکری‌‌‌ها مشاهده شده است. با توجه به افت تولید این صنعت در سال 1401 و فصل اول سال 1402، عمده‌‌‌ترین دلیل رشد درآمد قندوشکری‌‌‌ها را می‌‌‌توان رشد خیرهکننده قیمت جهانی شکر دانست که موجب شد شرکت‌های این صنعت درخواست افزایش قیمت کرده و در نتیجه مجوز افزایش نرخ را دریافت کنند.
متوسط رشد 31 درصدی نرخ شکر تیرماه
بررسی نرخ فروش مهم‌ترین محصول شرکت‌های قندوشکری که بیشترین درآمد فروش را برای آنها به ثبت رسانده است، نشان می‌دهد که در بهار امسال قندوشکری‌‌‌ها بهطور میانگین 17درصد به نرخ فروش آنها نسبت به میانگین سال 1401 افزوده شده است.
در بازه فصلی بیشترین رشد نرخ فروش را شرکت «قنقش» به ثبت رسانده و در این فصل رشد 48درصدی در شکر تولیدی از چغندر را تجربه کرده است. در بازه ماهانه، قندوشکری‌‌‌ها میانگین رشد نرخ 31درصدی مهم‌ترین محصول خود را تجربه کرده‌‌‌اند.
در این بین بیشترین افزایش مربوط به شرکت «قشکر» بوده که در چهارمین ماه 1402 محصول اصلی خود را که شکر تولیدی از چغندر قند است 46درصد بیشتر از میانگین آن در سال 1401 به فروش رسانده است.
