مداخلات دولتی؛ بلای جان تولیدکنندگان برق کشور

نیروگاهی‏‏‌ها در هاله‌ای از ابهام

دنیای‌اقتصاد - علی قاسمی : یکی از دلایل عدم‌کسب بازدهی مناسب در صنایع مختلف کشور، تورم و مشکلات کلان اقتصادی بوده که صرفا سود حسابداری برای شرکت‌ها ایجاد کرده و توجیه اقتصادی را از تولید کشور گرفته است؛ به طوری که صنایع با توجه به ارزش جایگزینی، بازدهی قابل قبولی دریافت نمی‌‌‌کنند. یکی از دلایل نبود ‌صرفه اقتصادی در صنایع کشور، اجرای سیاست قیمت‌گذاری دستوری و دخالت‌‌‌های دولت در ابعاد گوناگون است که در نهایت سبب شده است نرخ بازده بدون ریسک و صرف ریسک در اقتصاد افزایش یابد و بازده مورد انتظار را افزایش دهد. از طرفی صنایع کشور به دلیل فشارهای مختلف دولت، توانایی کسب بازدهی مناسب را ندارند. یکی از صنایعی که زیر منگنه دخالت‌‌‌های دولت قرار گرفته است، صنعت نیروگاه است. این صنعت، هم در سمت بهای تمام‌‌‌شده و هم در سمت نرخ انرژی، با دخالت مستقیم دولت و وزارت نیرو مواجه است که سودآوری این شرکت را تحت‌تاثیر قرار داده است. به نظر می‌رسد با توجه به گزارش‌‌‌های ضعیف این صنعت، نیروگاهی‌‌‌ها نتوانند در ادامه سود خوبی را به لحاظ قیمتی نصیب سهامداران خود کنند.

جایگاه ایران در تولید برق جهان

ایران یازدهمین و یکی از بزرگ‌ترین تولید‌‌‌کنندگان برق جهان به حساب می‌‌‌آید و در سال 2022 سهم ایران از تولید برق کشور، حدود 5/ 2درصد بوده است. در میان تولید‌‌‌کنندگان برق دنیا، در سال 2021، چین با سهم تولید 30درصدی، بزرگ‌ترین تولید‌‌‌کننده برق دنیا شناخته شد؛ آمریکا با سهم تولید 5/ 15درصدی در جایگاه دوم قرار داشته و پس از آن هند با تولید 6درصد برق جهان، سومین تولیدکننده بزرگ جهان به شمار می‌‌‌آید. ایران در سال 2021 با رشد 6درصدی میزان تولید خود را به 8/ 357میلیون مگاوات ساعت افزایش داده است. همچنین در سال 2021 کل تولید برق دنیا حدود 13هزار و 994میلیون مگاوات ساعت بوده که نسبت به سال 2020 با رشد 1/ 8درصدی همراه شده است. ایران طی 10سال گذشته با راه‌‌‌اندازی نیروگاه اتمی بوشهر موفق شده است به جمع تولیدکنندگان برق اتمی دنیا بپیوندد.

نیروگاه‌‌‌های ایرانی

در میان نیروگاه‌‌‌های ایرانی حدود 84درصد ظرفیت تولیدی کشور به تولید برق ترکیبی، 14‌درصد به برق آبی و 2درصد به برق هسته‌‌‌ای و انرژی‌‌‌های تجدید‌ناپذیر اختصاص دارد. همچنین در میان نیروگاهی‌‌‌ها سهام هشت‌شرکت در بورس مورد معامله قرار می‌گیرد. شرکت نیروی برق آبادان در سال 87 تاسیس و در سال 99 در بورس پذیرفته شد. این نیروگاه با ظرفیت 814مگاوات ساعت در حال فعالیت است. شرکت تولید نیروی برق دماوند با نماد «دماوند» نیز در سال 87 تاسیس و در سال 93 وارد بورس تهران شد. این شرکت با ظرفیت تولید 2هزار و 800مگاوات ساعت، بزرگ‌ترین تولیدکننده برق در بورس به شمار می‌‌‌آید. توسعه مولد نیروگاهی جهرم نیز به‌عنوان کوچک‌ترین تولیدکننده حاضر در بورس تهران فعال است.

نیروگاهی‌‌‌ها در 1401

نگاهی به صورت‌های مالی سال گذشته صنعت نیروگاهی نشان می‌دهد که شرکت‌های این صنعت، انتظارات سرمایه‌گذاران را برآورده نکرده‌اند؛ چرا که نیروگاهی‌‌‌های بورسی با افت سودآوری و حاشیه سود همراه شده‌اند؛ به طوری که «آبادا» از سود 57تومانی به ازای هر سهم در سال 1400 به زیان 10تومانی به ازای هر سهم رسیده است. در این میان، دو نماد «بجهرم» و«بگیلان» توانسته‌اند با رشد 7و 4درصدی سود هر سهم، سال 1401 را به پایان برساند. علاوه بر این، «بجهرم» موفق شده‌اند افت حاشیه سود کمتری را به ثبت برساند. این در حالی است که حاشیه سود «بپیوند» از 56درصد در سال 1400 به 37درصد در سال 1401 رسیده است. به نظر می‌رسد در صورتی که تورم کشور در سال آینده همچنان بالا باشد و نیروگاهی‌‌‌ها افزایش نرخ متناسب را دریافت نکنند، این صنعت دوباره با افت حاشیه سود همراه خواهد شد.

کولاک نیروگاهی‌‌‌ها در بهار

مقایسه مجموع گزارش‌‌‌های ماهانه خرداد نسبت به اردیبهشت، این پیام را به سهامداران منتقل می‌کند که رشد درآمد نیروگاهی‌‌‌ها در خرداد نسبت به ماه قبل از آن با رشد بسیار خوبی مواجه شده؛ به‌طوری که «بکهنوج» با رشد بالای 100درصد همراه شده؛ هرچند درآمد «بکهنوج» نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 46درصدی را تجربه کرده است. این امر نشان می‌دهد که «بکهنوج» خرداد خوبی را پشت سر گذاشته است.

با این حال، مقایسه درآمد خردادماه نسبت به درآمد مدت مشابه سال قبل نشان می‌دهد که نماد «ابادا» رشد بالای 100درصدی را تجربه کرده‌‌‌ است. به نظر می‌رسد در مجموع برآیند عملکرد شرکت‌های نیروگاهی به لحاظ رشد درآمدی ماهانه قابل قبول بوده و این صنعت نتوانسته است، انتظارات را تا حدودی برآورده کند. مجموع درآمد هشت‌شرکت بورسی فعال در صنعت نیروگاهی طی خردادماه حدود 645میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل، با رشد 52درصدی و نسبت به اردیبهشت‌ماه با رشد 18درصدی همراه شده است. همچنین نگاهی به درآمد بهار سال‌جاری در صنعت نیروگاه نشان می‌دهد که «بزاگرس» رشد درآمدی 62درصدی را در بهار سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل به ثبت رسانده است. علاوه بر این، مجموع درآمد نیروگاهی‌ها در بهار سال‌جاری، نسبت به مدت مشابه سال قبل، رشد 43درصدی را تجربه کرده است.

نیروگاهی‌‌‌ها را چه می‌شود؟

در صنعت نیروگاهی دو عامل اثر بسیار مهمی بر سودآوری و در نهایت رشد قیمتی سهام نیروگاهی دارند. یکی از عوامل، نرخ سوخت این نیروگاه‌‌‌هاست که مطابق با دستورالعمل وزارت نیرو تعیین می‌شود. سوخت نیروگاه‌‌‌ها در حال حاضر با نرخ 25تومان تامین می‌شود. پیش‌بینی‌‌‌ها نشان می‌دهد که احتمالا نرخ سوخت نیروگاه‌‌‌ها در سال‌جاری، ثبات نسبی خود را حفظ کند و حمایت دولت از صنعت نیروگاه با توجه به افت شدید حاشیه سود در سال گذشته، افزایش یابد. به نظر می‌رسد اصلی‌‌‌ترین چالش سود‌آوری این صنعت نرخ انرژی نیروگاه‌‌‌ها و میزان افزایش آن باشد. برخی از نیروگاه‌‌‌های بزرگ کشور، در بودجه 1402 خود افزایش نرخ 25درصدی را برای نرخ برق در نظر گرفته‌‌‌اند که با توجه به تورم و احتمال ثبات نرخ سوخت، منطقی و معقول به نظر می‌‌‌رسد. اگر پیش‌بینی افزایش نرخ 25درصدی محقق شود و نیروگاه‌‌‌های داخلی بتوانند سودآوری خود را به صورت منطقی افزایش دهند، این صنعت پتانسیل رشد قیمتی را خواهد داشت. اما اگر رویه‌‌‌های قبلی دولت ادامه یابد و نرخ‌های فروش مطابق با تورم و بهای تمام‌‌‌شده افزایش نیابند، حاشیه سود این صنعت به افت شدید خود ادامه خواهد داد.

یکی از دلایلی که موجب شده است صنعت نیروگاهی در ایران توجیه اقتصادی نداشته باشد و صرفا سود حسابداری در صورت‌های مالی ثبت می‌شود، ‌تصمیم‌گیری نادرست دولت در خصوص نرخ برق و سایر حامل‌‌‌های انرژی است که تولیدکنندگان انرژی را به این روز انداخته است. با توجه به اینکه برخی از نیروگاه‌‌‌های کشور مانند شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران، سهامی‌عام هستند و بخشی از سهام این شرکت‌ها متعلق به عموم مردم است، ضرر و زیان و نبود ‌توجیه‌‌‌پذیری اقتصادی در این صنعت، در نهایت به ضرر سهامداران بورسی نیز خواهد بود.

مفروضات آینده‌نگر این صنعت براساس تخمین‌‌‌های شرکت‌های نیروگاهی و تورم موجود در اقتصاد لحاظ شده است؛ چرا که تعیین دقیق نرخ فروش و سوخت نیروگاه‌‌‌ها، بسیار دشوار و برعهده وزارت نیروست. با مفروضات شرکت‌ها که تقریبا منطقی به نظر می‌‌‌رسد، تقریبا همه شرکت‌های فعال در این صنعت، در سال‌جاری، با افت سودآوری مواجه خواهند شد. در این میان، «بگیلان» و «دماوند» تنها نمادهایی هستند که با رشد سودآوری خوبی مواجه خواهند شد. همچنین «دماوند»P/ E  آینده‌نگر مناسبی داشته و می‌‌‌تواند رشد خوبی را تجربه کند. علاوه بر این برآیند عملکرد نیروگاه‌‌‌ها در گزارش‌‌‌های ماهانه و گزارش‌‌‌های فصلی و سالانه می‌‌‌تواند در تصمیم‌گیری معامله‌‌‌گران اثر گذاشته و این امر در تابلوی قیمتی سهام لحاظ شود.