در یک تقسیم‌‌‌بندی می‌‌‌توان بازارهای مالی را به دوبخش بازار سهام و بازار بدهی تفکیک کرد. بازار سهام، برای عموم سهامداران و معامله‌‌‌گران، نامی آشناتر است. در بازار سهام، هر ورقه، سهم دارنده از سرمایه شرکت‌های قابل معامله در بازار را نشان می‌دهد. بنابراین سهامداران بسته به ‌درصد سهام در اختیار خود، در مدیریت و سود شرکت سهیم می‌‌‌شوند. در سمت دیگر، بازار بدهی را داریم که اوراق قابل معامله در آن، نشان‌‌‌دهنده نوعی وام است. به بیان ساده می‌‌‌توان گفت هدف از انتشار اوراق بدهی، تامین مالی است. در واقع اوراق بدهی، نشان‌‌‌دهنده بدهی به دارنده اوراق هستند و در نتیجه، خریدار اوراق بدهی، به‌عنوان وام‌‌‌دهنده، وجوه موردنیاز برای تامین مالی را فراهم می‌کند.  انواع اوراق بدهی نیز مانند سهام، دارای بازار اولیه و بازار ثانویه هستند. بنابراین از این نظر، کارکرد مشابهی برای بازار اوراق بدهی و بازار سهام قابل تصور است. با این حال، تفاوت اوراق بدهی با سهام این است که انواع اوراق بدهی، عمر محدودی دارند و در تاریخ مشخصی سررسید می‌‌‌شوند؛ برخی ابزارهای کوتاه‌‌‌مدت با سررسید حداکثر یک‌سال هستند و برخی دیگر، ابزارهای بلندمدت با سررسید بیش از یک‌سال.

در بازار سهام، انگیزه سهامداران و معامله‌‌‌گران، بهر‌‌‌ه‌‌‌مندی از اختلاف قیمت خرید و فروش سهام شرکت‌ها و نیز سود تقسیمی آنهاست، در حالی که در بازار بدهی، دارنده اوراق از نرخ بازده و اختلاف قیمت اسمی و بازاری اوراق بهره‌‌‌مند می‌شود. بنابراین بازار بدهی در مقایسه با بازار سهام، ریسک کمتر و در نتیجه بازدهی پایین‌‌‌تری را به همراه دارد.

اوراق بدهی می‌‌‌تواند برای تامین مالی بخش دولتی و شهرداری‌‌‌ها و همچنین شرکت‌های فعال در بخش خصوصی منتشر شود. انگیزه هر دوگروه، تامین مالی است؛ اما دولت به جای استقراض از بانک مرکزی و شرکت‌های خصوصی به جای استفاده از تسهیلات بانکی، از اوراق بدهی استفاده می‌کنند و این تامین مالی را از طریق استقراض از خریداران اوراق انجام می‌دهند و در مقابل نیز متعهد می‌‌‌شوند اصل و سود را در سررسید به دارنده اوراق، پرداخت کنند. بنابراین انگیزه اصلی هر دوبخش دولتی و خصوصی، تامین مالی از طریق اوراق است. به عنوان مثال در سال گذشته دولت در مجموع بیش از ۲۱۸‌هزار میلیارد تومان اواق منتشر کرده است. انواع اوراق «اخزا»، «اراد»، «افاد» و «اجاد» را می‌‌‌توان در دسته اوراق دولتی قرار داد. شرکت‌ها نیز از انواع اوراق که متداول‌‌‌ترین آنها، اوراق مرابحه و اجاره هستند برای تامین مالی استفاده می‌کنند. اوراق قرض‌‌‌الحسنه نیز یکی دیگر از انواع اوراق بدهی است که به‌تازگی و در چند ماه اخیر، برای اولین بار منتشر شده است.

بازار بدهی به دلیل نقشی که در اجرای عملیات باز دارد برای سیاستگذار پولی دارای اهمیت بسیاری است. در عملیات بازار باز، بانک‌مرکزی با خرید و فروش اوراق بدهی اهداف سیاستی از جمله کنترل نقدینگی و جهت‌‌‌دهی به نرخ سود بازار بین بانکی را دنبال می‌کند. در واقع بانک مرکزی با تزریق یا جذب نقدینگی از طریق عملیات بازار باز و با معاملات اوراق و نیز توافق بازخرید، نرخ بانکی را در محدوده نرخ سیاستی خود، هدایت می‌کند.

از هر سه دیدگاه، می‌‌‌توان ویژگی‌‌‌هایی را برای بازار بدهی در نظر گرفت. انتشار انواع اوراق بدهی دولتی و خصوصی را می‌‌‌توان به نوعی تعمیق بازار مالی در نظر گرفت که به‌واسطه آن، افراد با درجه ریسک‌گریزی بالا نیز به خرید و نگهداری اوراق با ریسک کم و دارای بازدهی ثابت تمایل پیدا می‌کنند. در زمینه تامین مالی، می‌‌‌توان گفت انواع اوراق شرکتی، راه‌حلی برای تامین مالی و عموما تامین سرمایه در گردش بخش خصوصی را فراهم کرده‌‌‌ و بنابراین به نوعی در حفظ یا افزایش سطح تولید این شرکت‌ها نقش داشته‌‌‌اند. از طرف دیگر، توسعه ابزارهای بازار بدهی، بار تامین مالی شرکت‌های خصوصی از شبکه بانکی را کاهش می‌دهد.

اخبار مرتبط