«دنیای‌اقتصاد» رد پای کربن‌سیاه در بازار سهام را بررسی می‌کند
دودهایها چه می‌کنند؟
نگاهی به میانگین حاشیه سود این شرکت‌ها در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که این سه شرکت، حدود 16 تا 21درصد حاشیه سود دارند. صنعت دوده را میتوان یکی از صنایع مهم در تولید لاستیک دانست؛ چرا که خروجی آن در صنعت مذکور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بررسی عملکرد این صنعت، حکایت از آن دارد که اگرچه شرکت‌های یادشده از حیث نسبت قیمت به درآمد گذشته‌نگر تقریبا در محدوده بالایی قرار دارند؛ اما P/ E تحلیلی این صنعت هم‌اکنون در محدوده 8/ 4 تا 3/ 6واحدی قرار دارد.
کارکردهای کربن
دوده صنعتی با نام تجاری کربن‌سیاه، پودر نرم سیاه‌رنگی از ترکیبات کربن و مواد آلی است که از احتراق ناقص هیدروکربن نفتی در مجاورت شعله با تجزیه حرارتی تشکیل می‌شود. دوده یکی از مهم‌ترین ترکیبات کربن و مواد آلی است. به‌طور کلی این محصول در فرآیند احتراق گاز وارد فاز محدود می‌شود؛ اما با گسترش ذرات سوخت پایدار، در هوا نفوذ می‌کند. این ذرات پایدار بعضا کک و سانسفرس هستند و برای این چرخه از اهمیت زیادی برخوردارند.
دوده صنعتی یا کربن‌بلک یکی از مهم‌ترین افزودنی‌های فرآورده‌‌‌های لاستیکی نیز به شمار می‌رود، تا جایی که این ماده در بهبود خواص مکانیکی الاستومرها مورد استفاده قرار می‌گیرد. فرآیند تولید لاستیک معمولا بدون دوده انجام نمی‌شود. این موضوع به حدی مهم است که اگر کیفیت فرآورده لاستیکی مورد نظر پایین باشد، معمولا نشان‌دهنده این است که در مسیر تولید آن، دوده استفاده نشده یا فرآیند تولید با کمبود دوده مواجه بوده است.
از این مساله که بگذریم، باید به این نکته اشاره کنیم که دوده صنعتی از لحاظ ظاهری معمولا به شکل پودر است.
این ماده عموما برای محافظت در مقابل نور، رنگ‌دهی، افزایش خاصیت عبوردهی و سایر موارد مشابه مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته دوده استفاده‌‌‌های فراوان دیگری هم دارد و در صنایعی مانند تولید جوهر پرینتر، روکش، پوشش، پلاستیک‌ها، رزین‌‌‌ها و... استفاده می‌شود.
همچنین بیشترین استفاده این ماده برای هدایت الکتریکی است، از همین رو دوده در تولید مواد پلیمری نیز قابل استفاده است. استفاده از دوده صنعتی در ساخت پلیمرها به اندازه‌‌‌ای دارای اهمیت است که آن را یکی از مهم‌ترین فرآورده‌‌‌های تولید لاستیک و پلاستیک می‌‌‌دانند.
صنعت دوده در ایران
قدمت صنعت دوده در کشور ما به بیش از پنج‌دهه اخیر برمی‌‌‌گردد. این صنعت در حال حاضر شرکت‌های گوناگونی را در خود جای داده که شرکت کربن‌ایران قدیمی‌ترین آنهاست. این شرکت در سال 1354 در شهر اهواز تاسیس شد.
دیگر شرکت فعال در این حوزه شرکت دوده صنعتی پارس است که در سال 1363 در ساوه شروع به کار کرد. دو شرکت جوان‌تر این صنعت که به‌ترتیب تاریخ تاسیس، شرکت دوده سیمرغ و صنعتی دوده‌فام هستند، در سال‌های 1387 و 1391 به بهره‌برداری رسیده‌اند.
در حال حاضر ظرفیت تولید سالانه دوده صنعتی در کشور 156هزار تن است؛ در حالی که تقاضای داخلی برای دوده 95هزار تن در سال برآورد می‌شود. همین امر سبب شده است تا مازاد نیاز داخلی کشور در قالب صادرات به کشورهای دیگر فرستاده شود. از میان تمام شرکت‌هایی که در این حوزه فعالیت می‌کنند، تنها شرکت دوده‌سیمرغ در بازار سهام حضور ندارد.
این شرکت با ظرفیت تولید 30هزار تن در سال مشغول فعالیت است. بررسی آمارها حکایت از آن دارد که بخش مهمی از 61تن مازاد مصرف داخلی این صنعت به مشتریان مهمی نظیر کشورهای ترکیه، هند، پاکستان، اندونزی و چین
صادر می‌شود. سازمان تامین‌اجتماعی با مالکیت 52درصدی صنعت دوده به‌واسطه سرمایه‌گذاری انجام شده در صنعت پتروشیمی (وپترو) مالکیت عمده سهام «شدوص» و «شکربن» را دارد. بنیاد مستضعفان نیز پس از «شستا» با دارا بودن مالکیت 48درصدی شرکت انرژی‌گستر سینا مالکیت عمده سهام «شصدف» را از آن خود کرده است و جزو بزرگ‌ترین سهامداران این صنعت محسوب می‌شود.
شرایط فعالیت صنعت دوده
نرخ فروش محصولات صنعت دوده تابعی از نرخ جهانی دوده است و این نرخ نیز از نرخ جهانی نفت و مشتقات آن اثر می‌پذیرد؛ از این‌رو با افزایش نرخ نفت در بازارهای جهانی دوده نیز به تبع آن رشد قیمت خواهد داشت. یکی از دلایل اقبال بازار به این صنعت را میتوان افزایش نرخ جهانی نفت در چند ماه اخیر دانست. مواد مستقیم مصرفی جزو مهم‌ترین پارامترهای موثر بر بهای تمام‌شده این صنعت محسوب می‌شود.
این مواد بیشتر از طریق تامین‌کنندگان داخلی تامین می‌شود. برخی از عوامل موثر بر بهای تمام‌شده این صنعت، افزایش نرخ نفت جهانی، افزایش نرخ ارز و مواد اولیه و افزایش انرژی است و تغییر در هریک از این پارامتر‌ها بر سود‌سازی شرکت‌ها تاثیر‌گذار خواهد بود.
فورفورال اکستراکت (cfo)، روغن (fcc) و روغن سنگین قطران، جزو مواد مستقیم مصرفی شرکت‌های دوده هستند که تامین مواد اولیه شرکت‌ها از مراکز اصلی پالایشگاه‌ها و پتروشیمی‌ها براساس قیمت پایه و در برخی موارد، به صورت رقابت بین خریداران عمدتا از طریق بورس انرژی یا خرید مستقیم صورت می‌گیرد. از شرکت‌های تامین‌کننده مواد اولیه این صنعت میتوان به «شرانول»، «شاراک»، «شپترو»، «جم» و «شکبیر» و از مشتریان عمده دوده در داخل کشور میتوان به «پکرمان»، «پکویر»، «پتایر»، «پاسا»، «پسهند» و سایر قطعه‌سازان و تایر‌سازان اشاره کرد.
صنعت دوده جزو مهم‌ترین تامین‌کنندگان مواد اولیه صنعت تایر و قطعه‌ساز در کشور محسوب می‌شود و جایگاه مهمی در تولید آن دارد. با توجه به آلایندگی شدید این صنعت، برخی از شرکت‌های آن به دلیل قرار گرفتن در محدوه شهری ریسک جابه‌جایی دارند که این موضوع را باید یکی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری در این صنعت دانست. شیوع کرونا در دو سال اخیر، کاهش تولید ظرفیت تایر کارخانه‌ها،کاهش تولید خودرو و افزایش واردات تایر در کشور از دیگر ریسک‌های سرمایه‌گذاری در صنعت دوده محسوب می‌شوند.
افزایش نرخ جهانی نفت رابطه مستقیم و مثبتی با این صنعت دارد، در حالی که افزایش نرخ جهانی نفت باعث افزایش درآمد عملیاتی این شرکت‌ها شده و تا حدودی بر بهای تمام‌شده این شرکت‌ها هم تاثیر‌گذار خواهد بود.
در شرایط فعلی افزایش نرخ جهانی نفت و به تبع آن، افزایش نرخ جهانی دوده در میان‌مدت، خبر خوبی برای این صنعت محسوب می‌شود و می‌توانیم چشم‌انداز سود‌آوری قابل قبولی نسبت به سال‌های اخیر در این صنعت داشته باشیم.
