متانولسازان بورسی به کدام سو میروند؟
چرایی نزول متانولسازان
رشد قیمت گاز
قیمت گاز در ایران براساس فرمولی تعیین می‌شود که بخشی از آن مربوط به وزن هاب‌‌‌های غیرصنعتی در غرب اروپاست؛ هاب‌‌‌هایی که به دلیل بحران اوکراین، شاهد چندبرابر شدن قیمت گاز در این مدت بودند. در ایران نیز قیمت گاز به‌سرعت رشد کرد و دولت در آذر 1400 اقدام به تعیین سقف قیمتی 50هزار ریال به‌ازای هر مترمکعب خوراک و 20هزار ریال به ازای هر مترمکعب سوخت کرد که این ارقام برای سال 1401 نیز پابرجاست. این موضوع تا حدی فشار افزایش قیمت در هاب‌‌‌های فوق را محدود کرده است؛ اما در ماه‌‌‌های اخیر شاهد قرار گرفتن قیمت گاز در سقف خود بوده‌‌‌ایم.
رشد قیمت یوتیلیتی
اختلاف قیمت بین شرکت‌های تولیدکننده یوتیلیتی در مناطق عسلویه و ماهشهر، قدمتی به عمر فعالیت این شرکت‌ها دارد. پس از قیمت‌گذاری اولیه شرکت ملی پتروشیمی و قراردادهای منعقده، مجموعه پارسان و غدیر به شورای رقابت شکایت و فرمول جدیدی را اخذ کردند. این موضوع نرخ‌های ارزی یوتیلیتی را تا یک‌پنجم کاهش داد و سود «مبین» و «بفجر» به‌شدت کاهشی شد و در مقابل، سود شرکت‌های دریافت‌کننده که «زاگرس» به‌عنوان بزرگ‌ترین متانول‌‌‌ساز کشور، بیشترین مصرف‌کننده یوتیلیتی هم هست، رشد قابل‌توجهی کرد. این فرمول پس از دو سال با اعتراض مجموعه هلدینگ فارس روبه‌رو شد و مبنای محاسبات بازده دارایی‌‌‌ها از ارزش دفتری به ارزش کارشناسی تغییر یافت؛ موضوعی که پس از انجام کارشناسی و کش‌وقوس‌‌‌های فراوان در بهار 1401 ابلاغ و البته از سال 1400 اجرایی شد. این موضوع سبب کاهش شدید سود در نمادهای متانولی خریدار یوتیلیتی از جمله «زاگرس» و «شفن» شد. حالا نوبت «زاگرس» و مجموعه پارسان و غدیر است که برای تعدیل نرخ‌ها اعتراض و شکایت کنند. به نظر میرسد، این چالش تا زمانی که شرکت‌های مصرف‌کننده، مالک شرکت‌های تولیدکننده یوتیلیتی نشوند یا بتوانند یوتیلیتی را در شرکت خود تامین کنند، ادامه خواهد داشت.
کاهش قیمت متانول
قیمت متانول نسبت به یک‌سال گذشته و با وجود رشد بیش از 50درصدی قیمت نفت، رشد چندانی نداشته است. افزایش تولید و عرضه‌‌‌ها به دلیل افزایش ظرفیت تولید در ایران، چین و ایالات متحده و کاهش قیمت زغال‌سنگ در چین از جمله عوامل کاهش قیمت برآورد می‌شود. رقابت و تحریم علیه شرکت‌های ایرانی در بازار چین، سبب شده است تا قیمت‌های فروش شرکت‌های ایرانی CFR چین بیش از 100دلار بر تن کمتر از شرکت‌های بین‌المللی باشد. حتی تقاضاهای جایگزین متانول مانند نفت و فرآورده‌‌‌های سوختی نتوانسته است اثر چندانی بر رشد قیمت متانول در کوتاه‌مدت بگذارد.
چشمانداز متانول
کاربرد متانول به دو بخش متعارف و جدید تقسیم می‌شود. در بخش متعارف، محصولاتی از جمله فرمالین، اسیداستیک و انواع افزودنی‌‌‌های صنعتی تولید می‌‌‌شوند. این مصارف حدود نیمی از مصارف متانول دنیا را شامل می‌شود. در بخش مصارف جدید، تمرکز بر مصارف در سوخت پاک است. تولید MTBE برای افزایش اکتان بنزین از کاربردهای جدید به شمار می‌رود. همچنین افزودنی به سوخت خودرو و کشتی از دیگر مصارف است. این مصارف، حدود یک‌سوم مصارف متانول را در سال شامل می‌شود. در بخش دیگری از مصارف جدید، حوزه تبدیل متانول به الفین رشد قابل‌توجهی داشته است و امروزه بیش از یک‌ششم مصرف متانول را شامل می‌شود. با توجه به شدت بالای همبستگی با نفت، به نظر میرسد متانول باید در بلندمدت در سمت قیمتی، خود را تعدیل کند؛ در غیر‌این صورت به دلیل بهای تمام‌شده بالا که اکنون بهای تمام‌شده تولید بین 350 تا 400 دلار بر تن است، سبب کاهش تولید واحدها و توقف فعالیت آنها و کاهش عرضه می‌شود.
شرکت‌های تولیدکننده متانول، از ایران گرفته تا چین به‌شدت زیر ظرفیت فعالیت می‌کنند. در ایران عامل اصلی آن قطعی گاز در فصل زمستان است، اما در چین کمبود زغال‌سنگ عامل رخ‌دادن این موضوع است. نسبت فعالیت حدود 65درصد است که البته رشد مناسبی نسبت به سال 2020-2019 داشته است؛ اما همچنان پایین بوده و نشان‌‌‌دهنده پتانسیل افزایش تولید و عرضه بدون سرمایه‌گذاری جدید و همچنین ریسک بزرگی برای رشد قیمت متانول در کوتاه‌مدت و میان‌مدت است.
شرکت‌های متانول‌‌‌ساز در ایران
سه شرکت پتروشیمی زاگرس، پتروشیمی خارک و پتروشیمی فنآوران به‌عنوان تولیدکنندگان متانول در بورس پذیرفته شده‌‌‌اند. این سه شرکت ظرفیت حدود 5میلیون تن متانول در سال را دارند.
پتروشیمی زاگرس
ظرفیت تولید متانول شرکت پتروشیمی زاگرس 3/ 3میلیون تن است که شامل دو واحد 65/ 1میلیون تن در سال است. این شرکت در منطقه عسلویه واقع شده و فاقد واحد یوتیلیتی است و اکسیژن و سایر یوتیلیتی‌‌‌ها از جمله برق خود را از پتروشیمی مبین دریافت می‌کنند. این شرکت در سال 1400 حدود 5/ 2میلیون تن تولید متانول داشته و عملا 75درصد ظرفیت فعالیت کرده است. قطعی گاز در زمستان عامل اصلی کاهش تولید بوده است.
در سال گذشته، سودآوری شرکت تحت‌تاثیر افزایش قیمت گاز، افزایش شدید قیمت یوتیلیتی و عدم‌رشد متناسب قیمت متانول و ثبات نسبی ارز نیما، با کاهش حدود 50درصدی همراه شده و از بیش از 24هزار ریال به 12هزار ریال کاهش یافته است. حدود نیمی از این کاهش مربوط به افزایش قیمت یوتیلیتی خریداری‌شده از مبین براساس مصوبه اخیر شورای رقابت است. نسبت P/ Ettm شرکت حدود 5/ 8 است که به دلیل روند نزولی قیمت‌ها و افزایش هزینه‌‌‌ها، قابلیت اتکا برای تصمیم‌گیری خرید و فروش ندارد. پیش‌بینی اجماع در خصوص سال 1401 شرکت پتروشیمی زاگرس حدود 18هزار ریال است؛ اما با فرض تداوم قیمت‌های فعلی و دلار و یوتیلیتی، سود حدود 10هزار ریالی دارد که P/ E تحلیلی شرکت حدود 7/ 10 است.
پتروشیمی خارک
ظرفیت پتروشیمی خارک 660هزار تن در سال است. این شرکت واحد تفکیک میعانات گازی را با ظرفیت بیش از 300هزار تن در اختیار دارد. این شرکت فاز دوم متانول با ظرفیت 4/ 1میلیون تن را با سرمایه‌گذاری برآوردی 500میلیون یورو در دست اجرا دارد که پیشرفت حدود 30درصدی داشته و پیش‌بینی می‌شود تا سال 1404 به بهرهبرداری برسد. این شرکت در جزیره خارک واقع است و خوراک آن گاز ترش است که از شرکت ملی نفت دریافت می‌کند. سود این شرکت در سال 1400 نسبت به سال قبل کاهش 14درصدی داشته است. به دلیل رشد قیمت میعانات در بازارهای جهانی، این شرکت پتانسیل بیشتری برای رشد سودآوری دارد. نسبت P/ Ettm شرکت حدود 5/ 7 است که کمتر از متوسط صنعت است. پیش‌بینی اجماع در خصوص سال 1401 شرکت پتروشیمی خارک حدود 4800ریال است. بنابراین P/ E فوروارد شرکت 8 است. با تداوم قیمت‌های فعلی جهانی، سود حدود 6هزار ریال قابل تحقق است و P/ E تحلیلی 4/ 6 است. تامین یوتیلیتی این شرکت توسط خود شرکت صورت می‌گیرد و تولید میعانات گازی از جمله بوتان و پروپان دارد که با رشد قیمت نفت، اثر مثبتی بر سودآوری این شرکت دارد.
پتروشیمی فنآوران
این شرکت با ظرفیت 150هزار تن اسید استیک بزرگ‌ترین تولیدکننده اسید استیک در ایران است و ظرفیت تولید متانول این شرکت حدود یک‌میلیون تن است که بخشی از آن در واحد اسید استیک مصرف می‌شود و الباقی به فروش میرسد. تولید اسید استیک شرکت در سال گذشته حدود 140هزار تن و تولید متانول 840هزار تن بوده و شرکت حدود 85درصد ظرفیت اسمی فعالیت داشته است. این شرکت نسبت به سال قبل یک‌چهارم شده و به ازای هر سهم 515 ریال در صورت مالی تلفیقی محقق ساخته است. البته نیمی از سود سال قبل مربوط به فروش سرمایه‌گذاری‌‌‌ها بوده است. حدود 163ریال از کاهش سود (حدود یک‌سوم) مربوط به افزایش نرخ اخیر یوتیلیتی شرکت «بفجر» بوده است. نسبت P/ Ettm شرکت حدود 7/ 17 است که حدود دو برابر متوسط صنعت است. پیش‌بینی اجماع در خصوص سال 1401 شرکت پتروشیمی فنآوران حدود 1410 ریال است. با فرض تداوم قیمت‌های فعلی، پیش‌بینی سود 1401 شرکت حدود هزار ریال و P/ E تحلیلی شرکت 6/ 11 است. این شرکت 48درصد سهام پتروشیمی فارابی، حدود 3/ 4درصد پتروشیمی خارک، 5/ 0درصد پتروشیمی خراسان و 4/ 4درصد بانک ملت را در اختیار دارد. همچنین این شرکت مالک 33درصد طرح 6/ 1میلیون تنی پتروشیمی مرجان است که این شرکت در سال‌های اخیر به بهرهبرداری رسیده است. این شرکت 60درصد شرکت پتروالفین فنآوران را در اختیار دارد و در سال‌جاری بخشی از سهام شرکت دماوند انرژی را از سازمان تامین اجتماعی خریداری کرده است. در مجموع در این گروه، سهم پتروشیمی خارک کمترین P/ E و کمترین ریسک را دارد.
