در گزارشی مورد بررسی قرار گرفت
چشم‌انداز متانولسازان بورسی
متانول در تولید مشتقات شیمیایی نظیر استیک‌اسید، متیل متاکریلات، محصولات الفینی، انواع سیلیکون، فرمالدهید‌ها و انواع سوخت نظیر بیودیزل‌ها، MTBE و... به کار می‌رود.
ایران با تولید حدود ۱۱درصد از متانول جهان و تجارت نزدیک به ۴۰درصد، سهم مناسبی از این صنعت را داراست. طی سال ۲۰۲۱، حجم کل تقاضای متانول در سطح جهان حدود ۱۱۷میلیون تن بوده که قریب به ۷۰درصد آن را چین تشکیل داده و این کشور با بیشترین ظرفیت طرحهای توسعه قطعی واحد‌های متانول پیشتاز است.
صنعت متانول در ایران و تولیدکنندگان بورسی
همان‌طور که اشاره کردیم، سهم ایران از بازار جهانی متانول عدد قابل‌توجهی است و کشورمان یکی از بازیگران بزرگ این صنعت محسوب می‌شود. در حال حاضر، ظرفیت اسمی تولید متانول در ایران نزدیک به ۱۲میلیون تن در سال است و واحد‌های متانولی که سهام آنها عرضه عمومی شده و در حال حاضر در بازار ثانویه بورس تهران معامله می‌شوند، عبارتند از: پتروشیمی زاگرس (با ظرفیت اسمی ۳۳۰۰هزار تن)، پتروشیمی فناوران (با ظرفیت اسمی ۱۰۰۰هزار تن)، پتروشیمی خارک (با ظرفیت اسمی ۶۶۰هزار تن) و پتروشیمی شیراز (با ظرفیت اسمی ۸۴هزار تن). در این میان، پتروشیمی زاگرس بزرگ‌ترین تولیدکننده متانول در ایران (شامل حدود 5/ 27درصد تولید داخل) و چهارمین تولیدکننده بزرگ جهان است.
طبق آنچه موسسات معتبر بین‌المللی پیش‌بینی می‌کنند، صنعت پلی‌اتیلن سبک LDPE با افزایش تقاضا از جانب صنعت بسته‌بندی در سطح جهان می‌تواند تا سال ۲۰۲۷ با نرخ رشد مرکب سالانه بیش از ۳درصد با رشد مواجه شود.
همان‌طور که در جدول نیز قابل مشاهده است، پتروشیمی زاگرس پایین‌ترین نسبت ارزش تجاری (با احتساب خالص بدهی) به ازای هر تن ظرفیت تولید متانول را داراست. لازم به ذکر است که پتروشیمی شیراز تولیدکننده سایر محصولات پتروشیمیایی نظیر اوره بوده و سهم متانول از سبد محصولاتش بسیار اندک است.
ارزش جایگزینی
براساس CAPEX برآوردی طرح توسعه واحد متانول۲ پتروشیمی خارک، ارزش جایگزینی هر یک‌میلیون تن ظرفیت تولید متانول حدود ۳۳۵میلیون یورو معادل حدود ۱۰هزار میلیارد تومان محاسبه می‌شود. بر این اساس، پتروشیمی زاگرس کمترین نسبت ارزش بازار به ارزش جایگزینی (معیار Q توبین) را در میان شرکت‌های نامبرده دارد (ارزش جایگزینی بیش از ۳۰هزار میلیارد تومان).
چشم‌انداز صنعت متانول در جهان و ایران
طبق پیش‌بینی موسسات معتبر بین‌المللی انتظار می‌رود طی بازه ۲۰۲۰ تا ۲۰۳۰ ظرفیت تولید متانول در جهان به حدود دوبرابر برسد و در سال ۲۰۳۰ به حدود ۳۱۱میلیون تن در سال دست پیدا کند که بخش عمده طرحهای توسعه موجود، در قاره آسیا واقع هستند. همچنین پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۲۷ صنعت متانول جهانی با نرخ رشد مرکب سالانه حدود ۵درصدی رشد کند که از عوامل پیشران و رشد این صنعت می‌توان به افزایش تقاضای سوخت‌های بر پایه متانول اشاره کرد.
منطقه آسیا-اقیانوسیه با طرحهای توسعه متعدد و بیشترین تولید و سهم از بازار در این حوزه پیشتاز است. ایران نیز با طرحهای متانولی در دست اجرا که انتظار می‌رود طی سال‌های پیش‌رو ظرفیت تولید متانول دوبرابر شود، جزو کشور‌های دارای رشد در این صنعت باشد. از عوامل کاهش سرعت رشد صنعت متانول می‌توان به اثرات خطرناک متانول بر سلامت انسان اشاره کرد.
بهای تمام‌شده و فرمول پرحاشیه نرخ‌گذاری گاز طبیعی
خلاصه فرآیند تولید متانول به این صورت است که گاز طبیعی NG دریافتی از شرکت ملی گاز پس از گوگردزدایی به همراه کربن دی‌اکسید یا اکسیژن وارد واحد متانول شده و خروجی آن متانول خام است که پس از تقطیر به متانول با خلوص و گرید بالا تبدیل می‌شود.
بخش عمده بهای تمام‌شده تولید متانول مربوط به گاز خوراک این واحد‌هاست که همواره فرمولاسیون قیمت‌گذاری آن موضوعی پرحاشیه و چالشی بوده است. طبق آخرین فرمول مصوب نرخ گاز خوراک پتروشیمی‌ها با سقف ۵۰هزار ریال در هر مترمکعب براساس میانگین موزون چهار هاب گازی بزرگ دنیا شامل هنری‌هاب آمریکا، آلبرتاهاب آمریکا، Dutch ttf و NBP بریتانیا (معادل ۵۰درصد وزن) و نرخ گاز صادراتی ایران (معادل ۵۰درصد وزن) تعیین شده است که موضوع ارتباط مستقیم نرخ گاز خوراک مصرفی واحد‌های داخلی با قیمت‌های متشنج کشور‌های مصرف‌کننده اروپایی همواره مورد بحث کارشناسان و متخصصان صنعت بوده است و حتی این موضوع در یک مقطع زمانی موجب تعطیلی متانول کاوه و کاهش سود غیرویژه سایر واحد‌ها به نزدیکی نقطه سربه‌سر شد.
افزایش ریسک سیستماتیک با تصمیمات و تغییر سیاست‌های ناگهانی
یکی از مواردی که همواره برای سرمایه‌گذاران و فعالان اقتصادی ایرانی مشکل‌ساز بوده، موضوع تصمیمات و تغییر سیاست‌های ناگهانی و شبانه سیاستگذاران است که نمونه این موضوع، وضع عوارض سنگین برای صادرات محصولات فلزی، پتروشیمی و... است که به‌تازگی تصویب شده است و می‌تواند موجب کاهش محسوس سود خالص برای برخی شرکت‌های کامودیتی‌محور شود؛ شرکت‌هایی که نرخ‌های صادراتی آنها طی چند ماه گذشته با توجه به شرایط بازار‌های بین‌المللی رشد قابل‌توجهی داشته و سهم صادرات از فروش آنها بالاست و باید منتظر شفاف‌سازی‌های بیشتر از جانب وزارت صمت و ناشران برای بررسی دقیق تاثیرات این عوارض بمانیم.
پیش‌بینی قیمت متانول
نرخ‌های بازار چین به‌عنوان مقصد عمده صادرات متانول ایران همواره مورد توجه بوده که براساس آخرین داده‌های بازار نقدی Spot چین نرخ متانول با خلوص بالا در حدود ۲۸۰۰یوآن چین معادل ۴۴۸دلار آمریکا به ازای هر تن بوده است. نرخ متانول به مواردی نظیر نرخ گاز طبیعی، نفت، زغال‌سنگ و عرضه و تقاضای جهانی وابسته است. طبق آنچه موسسات معتبر خارجی پیش‌بینی می‌کنند، نرخ متانول می‌تواند تا پایان سال ۲۰۲۲ و اوایل ۲۰۲۳ به حدود ۵۰۰دلار در هر تن برسد.
ارزندگی و جذابیت سرمایه‌گذاری
در حال حاضر، شرکت‌های تولیدکننده متانول دارای میانگین P/ E گذشته‌نگر 3/ 11واحدی (بدون احتساب پتروشیمی شیراز) و آینده‌نگر ۷واحدی هستند که در مقایسه با سایر بخش‌های صنعت پتروشیمی سطحی بالاتر است. در حال حاضر، بالاترین نسبت‌ها مربوط به پتروشیمی فناوران و پایین‌ترین اعداد مربوط به پتروشیمی زاگرس است که در مقایسه با سایر واحد‌های متانولی سطح ارزندگی و جذابیت سرمایه‌گذاری بیشتری دارند. همچنین میانگین نسبت DPR یا تقسیم سود متانول‌ساز‌ها بسیار بالا و حدود ۹۵درصد است.
