در گزارشی بررسی شد
چشم‌انداز متانولسازهای بازار سهام
متانول از یک منبع هیدروکربن که عمدتا گاز یا زغال‌سنگ است، در حضور کاتالیزورها تولید می‌شود. دسته‌بندی خوراک دریافتی در صنعت متانول در دنیا به دلیل تاثیر‌گذاری آن بر بهای تمام‌شده تولید اهمیت زیادی دارد. در مناطقی مانند خاورمیانه و منطقه شمال‌غربی به دلیل دسترسی به منابع گازی غنی، صد درصد تولید از گاز طبیعی است؛ در صورتی که در منظقه آسیای شمال‌شرقی حدود 70درصد تولید از زغال‌سنگ و 30درصد از گاز است. به دلیل نوسانات قیمت و بهای تمام‌شده بیشتر در تولید با خوراک زغال‌سنگ در این صنعت، مزیت رقابتی تولید در مناطق با دسترسی آسان‌تر به گاز است. در ایران فرمول قیمت‌گذاری گاز خوراک تحویلی به شرکت‌های پتروشیمی کشور در سال ١٣٩٥ تصویب شد. این فرمول شامل میانگین دو بخش داخلی و خارجی است. بخش داخلی برابر با میانگین وزنی گاز مصرفی در داخل کشور (عرضه‌شده از منابع گاز داخلی با کسر سهم مصرفی در صنعت پتروشیمی و نیروگاه)، گاز وارداتی (از کشور‌های ترکمنستان و جمهوری‌آذربایجان) و همچنین گاز صادراتی (به مقصد عراق، ترکیه، ارمنستان و نخجوان) است. بخش خارجی این فرمول برابر با میانگین نرخ گاز چهار هاب گازی دنیا (هنری هاب ایالات‌متحده، آلبرتای کانادا، ان‌بی‌پی انگلستان و تی‌تی‌اف هلند) است. برخلاف هاب‌های ایالات‌متحده و کانادا که قیمت در آنها بر اساس سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، نرخ گاز در منطقه اروپا تحت تاثر نرخ قرارداد واردات گاز از خطوط لوله نیز قرار می‌گیرد. در نتیجه هرگونه اختلال در این انتقال یا تغییرات در قیمت نفت (مبنای تعیین نرخ در انتقال گاز از خط لوله) بر نرخ این منطقه تاثیر‌گذار است. در نتیجه با وجود اینکه ایران به منابع گازی مستقل دسترسی داشته و سازوکاری نزدیک‌تر به وضعیت آمریکای شمالی دارد؛ اما بخشی از نرخ خوراک گاز دریافتی پتروشیمی‌ها، بر اساس فرمول ارائه‌شده، وابسته به تغییرات نرخ اروپا تعیین شده است. بنابراین بحران اخیر انرژی در این منطقه نرخ خوراک پتروشیمی‌های داخلی را تحت‌تاثیر قرار داده است. بر اساس این فرمول با فرض قیمت متانول 360دلار در هرتن، نرخ حدود 24سنت گاز، نقطه سربه‌سر تولید متانول در پتروشیمی زاگرس است و نرخ‌های گاز بالاتر موجب عدم‌صرفه اقتصادی تولید در این قیمت (متانول 360دلار) می‌شود. در همین راستا با توجه به شرایط موجود سقف نرخ 50هزار ریال در هر مترمکعب برای خوراک گازی پتروشیمی‌ها منظور شده که حدود 20سنت است. میانگین نرخ گاز جهانی پس از جنگ اوکراین و روسیه مجددا افزایشی شده است؛ به طوری که نرخ گاز در هاب ایالات‌متحده و کانادا به طور میانگین حدود 16سنت بوده و در هاب اروپایی به 8/ 1دلار رسیده است. بحث نرخ خوراک گازی برای صنعت پتروشیمی یکی از مهم‌ترین ریسک‌های موجود بوده که در حال حاضر با فرض اعمال سقف 50هزا ریال این ریسک با درصد بالایی پوشش پیدا می‌کند. همچنین قابل ذکر است که در فصول سرد سال‌جاری به دلیل کمبود گاز، شرکت ملی گاز سهم مصرف مجتمع‌های پتروشیمی را کاهش داد که این موضوع باعث کاهش تولید شرکت‌ها طی ماه‌های آذر و دی‌ماه بوده است.
قیمت جهانی متانول همبستگی زیادی با قیمت گاز طبیعی، نفت و زغال‌سنگ دارد و بحث افزایش ظرفیت تولید متانول در سطح جهانی یکی از عوامل کنترل قیمت متانول در سال‌های اخیر بوده است. برآوردها از رشد 70 تا 100درصدی ظرفیت تولید در سال‌های پیش‌رو دارد که این موضوع در کوتاه‌مدت می‌تواند باعث کنترل قیمت متانول شود. در گذشته رشد بازار متانول ناشی از قیمت پایین گاز طبیعی، اقتصادهای در حال توسعه، افزایش تقاضا برای وسایل نقلیه و تامین مالی ارزان در صنعت بوده است. در آینده، رشد اقتصادی و افزایش کاربردهای نهایی متانول از دلایل رشد این بازار خواهد بود از جمله توسعه فناوری متانول به الفین(MTO) . این فناوری (MTO ) تولید مواد اولیه پتروشیمی را از منابع منحصرا نفتی مستقل کرده است و با توجه به سیاست‌های کاهش وابستگی به منابع سوخت فسیلی در دنیا، برآورد می‌شود گسترش این شاخه باعث پوشش ظرفیت‌های ایجادشده در متانول شود. همچنین به نظر می‌رسد، برآورد افزایش قیمت اتیلن حدود 4درصد بالاتر از میانگین سال 2021 و همچنین چشم‌انداز رشد قیمت پروپیلن به دلیل افزایش قیمت نفتا به عنوان ورودی واحد‌های الفین‌ساز، تقاضا متانول را در واحد‌های MTO افزایش خواهد داد.
درحال حاضر با توجه به شرایط موجود، یعنی بحران انرژی در دنیا به‌واسطه تنش‌های ژئوپلیتیک و قیمت بالای گاز و زغال‌سنگ برآوردها حاکی از حمایت قیمت متانول در سطوح فعلی است. چین تلاش بسیاری برای کنترل قیمت زغال‌سنگ طی ماه‌های اخیر انجام داده است که این موضوع در فصول گرم سال می‌تواند سطح قیمت زغال‌سنگ را کاهش دهد؛ اما در حال حاضر با قیمت‌های فعلی در این منطقه، حاشیه سود تولید متانول منفی گزارش شده است. همچنین، از آنجا که متانول به عنوان سوخت پاک در دنیا شناخته می‌شود و با توجه به سیاست‌های کاهش انتشار کربن در دنیا و رسیدن به نقطه صفر کربن، می‌توان برای متانول نقش قابل‌توجهی قائل شد. قوانین زیست‌محیطی سخت‌گیرانه‌تر در چین و اروپا می‌تواند محرک مهمی برای رشد تقاضای متانول در نقش سوخت (به صورت مستقل یا ترکیب با سایر سوخت‌ها) باشد.
پتروشیمی زاگرس: ظرفیت اسمی زاگرس 3/ 3میلیون تن متانول است و فروش بخار را نیز در سبد محصول خود دارد. فروش این شرکت صادراتی 95درصد است. خوراک دریافتی زاگرس گاز طبیعی است و از منطقه پارس‌جنوبی به‌واسطه پتروشیمی مبین تامین می‌شود. حاشیه سود ناخالص شرکت در 9ماه سال‌جاری 47درصد بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته است. برهمین اساس برآورد می‌شود که در صورت اعمال سقف نرخ خوراک 50هزار ریال و دلار 24هزار تومان برای سه‌ماه پایانی سال شرکت سود خالصی معادل سال گذشته را محقق کند.
پتروشیمی فناوران: پتروشیمی فناوران یک میلیون تن ظرفیت تولید متانول دارد. اسید استیک و منواکسید کربن نیز جزو سبد فروش این شرکت هستند. خوراک دریافتی این شرکت گاز طبیعی است و پس از تامین نیاز پتروشیمی بندر امام و شیمی بافت اقدام به صادرات می‌کند. این شرکت سرمایه‌گذاری‌های بسیار متنوعی در پروژه‌های پتروشیمی مانند پتروشیمی مرجان، فارابی، نوین، پتروالفین فناوارن و ... دارد. حاشیه سود ناخالص فناوران در 9ماه سال‌جاری تقریبا در سطح مدت مشابه سال گذشته یعنی 54درصد بوده است.
پتروشیمی خارک: ظرفیت اسمی متانول خارک 660هزار تن است و فروش LPG نیز در سبد محصولی این شرکت جای دارد که باعث بالاتر بودن حاشیه سود آن نسبت به سایر متانول‌ساز‌ها شده است. خوارک دریافتی خارک گاز ترش از حوزه نفتی فلات قاره است. صد درصد محصولات تولیدی این شرکت صادر می‌شود. حاشیه سود ناخالص خارک نیز در 9ماه سال‌جاری نسبت به سال قبل کاهش داشته و به 52درصد رسیده است و سود سال‌جاری شرکت با مفروضات قبلی برابر سال گذشته برآورد می‌شود.
