«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
نگاهی به وضعیت چند شرکت تایرساز
بیشتر تایرها مانند انواع به‌کاررفته در اتومبیل و دوچرخه، دارای ساختار پرباد هستند که خود نوعی ضربه‌گیر انعطاف‌پذیر نیز محسوب میشود و ضربات واردشده به لاستیک طی حرکت روی زمین را نیز می‌گیرد. تایر از خود ردپایی به جا می‌گذارد که به‌منظور ایجاد سازگاری بین وزن خودرو و میزان تحمل سطح طراحی شده است. در این صورت فشار واردشده در حدی است که نمی‌تواند موجب تغییر شکل سطح شود.
تایرها باید دارای ویژگی‌های سازگار با حالت توقف، چرخش، سرعت، وزن و صدا باشند؛ همچنین باید فشارهای خارجی مانند فشار ناشی از ترمزگیری، شتاب‌گیری، دور زدن و شوک‌های وارد بر خودرو هنگام مواجهه با چاله‌ها یا ناهمواری‌هایی سطح جاده، جاده خیس و لغزنده یا جاده‌های پوشیده از برف و یخ را تحمل کنند. بنابراین به منظور حفظ عملکرد و راحتی طی چرخه عمر تایر، باید به‌خوبی از این قطعه نگهداری کرد.
تایرهای بادی از کائوچوی ترکیبی، کائوچوی طبیعی، فابریک و مفتول ساخته می‌شوند. در ساخت آنها از کربن سیاه و سایر مواد شیمیایی نیز بهره گرفته میشود.
تایرها از دو بخش بدنه و آج تشکیل شدهاند. آج تایر باعث ایجاد استحکام و چسبندگی لازم میشود و این در حالی است که بدنه حاوی هوای فشرده است.
قبل از آنکه از کائوچو در این صنعت استفاده شود، تایرهای اولیه از نوارهای فلزی ساخته می‌شدند که به دور چرخ‌های چوبی کشیده شده بود. در این صورت از خرابی یا نابودی تایر نیز جلوگیری می‌شد. تایرهای کائوچویی اولیه حالتی جامد و غیر‌بادی داشتند.
از تایرهای بادی نیز در انواع وسایل نقلیه مانند خودرو، دوچرخه، موتورسیکلت، اتوبوس، کامیون، تجهیزات سنگین و هواپیماها استفاده میشود.
طبقه‌بندی ساختاری تایرها
تایرها دو نوع ساختاری متفاوت دارند با نامهای بایاس و رادیال. نوع ساختاری آنها بر تداوم، کیفیت حرکت و میزان مصرف سوخت آنها تاثیر مستقیم دارد. در اغلب موارد از تایرهای رادیال برای خودروهای سواری و کامیون‌ها استفاده میشود.
تایرهای رادیال و بایاس
برادران میشلین (Michelin) به نامهای آندره و ادوارد (André و Édouard) اولین کسانی بودند که در سال 1895 از تایرهای بادی در خودروها استفاده کردند. کمپانی آنها به تولیدکننده‌ای پیشرو در زمینه تایر تبدیل شد. در نیمه اول قرن20، تمام تولیدکنندگان تایر ویژه خودروهای سواری و کامیونی، از انواع بایاس استفاده میکردند.
کمپانی میشلین در فرانسه در سال 1948، تایرهای رادیال را تولید کرد. طی دهه‌های 50 و 60، تایرهای رادیال به میزان زیادی در اروپا و ژاپن مورد مصرف قرار گرفتند. اما تولیدکنندگان تایر و خودروهای آمریکایی تا دهه 70 در برابر این تغییر مقاومت کردند. خودروهای وارداتی این کشور مجهز به تایرهای رادیال بودند و مردم نیز از تولیدکنندگان داخلی توقع داشتند از همین تایرها استفاده کنند؛ زیرا با مزایای ان آشنا شده بودند. تا اوایل دهه80 تمام خودروها به این نوع تایر مجهز شدند.
ساختار تایرهای بایاس
تایرهای بایاس، تایرهایی مجهز به تسمه‌هایی هستند که به آنها لایه می‌گویند و باعث فرم‌دهی آنها می‌شوند. این لایه‌ها از پلی‌استر، فایبرگلاس یا سیم‌های فولادی ساخته شده و همگی در بخش لاستیکی تایر جاسازی شدهاند. این تسمه‌های لایه‌بندی‌شده با زاویه‌هایی مشخص نسبت به هم و بدنه تایر قرار گرفته‌اند.
ساختار تایرهای رادیال
تسمه‌های تایرهای رادیال با زاویه 90درجه نسبت به تایر قرار گرفته‌اند. این تسمه‌ها به جای آنکه از روی یکدیگر عبور کنند، روی هم قرار میگیرند. این تایرها تسمه دیگری نیز دارند که به دور تایر و زیر آج کشیده شده است. ساختار این نوع تایرها باعث میشود دیواره تحت فشار انحنا پیدا کند؛ بدون آنکه اثری بر میزان تماس آج با جاده داشته باشد. تایرهای رادیال نسبت به انواع بایاس، عملکرد خیلی بهتری دارند. مصرف بنزین انواع رادیال نسبت به بایاس کمتر بوده و عمر آج‌‌‌های ان نیز بیشتر است، همچنین این تایرها اثر کمتری از خود روی جاده به جا می‌گذارند و قابلیت کششی بهتری دارند. انواع تایرهای رادیال نسبت به بایاس گران‌تر هستند؛ ولی مصرف کمتر سوخت و عمر طولانی‌تر آنها باعث میشود به گزینه‌ای مقرون به صرفه تبدیل شوند. هنوز هم اغلب تایرهای به کاررفته در ماشین‌های سنگین راهسازی و کشاورزی از نوع بایاس هستند.
لاستیک‌های طبیعی و مصنوعی (سنتزی)
امروزه لاستیک به ماده مهم اقتصادی و راهبردی تبدیل شده است. در ایالات‌متحده، مصرف سرانه لاستیک تقریبا 8/ 16 و در هندوستان تنها 22/ 0 است. صنایع حمل‌ونقل، شیمیایی، برق و الکترونیک و همچنین فضایی همگی از مصرف‌کنندگان اصلی لاستیک هستند. صنعت لاستیک موارد ذیل را شامل میشود: تولید مواد اولیه لاستیک‌های سنتزی، انواع گوناگون لاستیک، واردات لاستیک طبیعی، تولید افزودنی‌های لاستیک و ساخت فرآورده‌‌‌های لاستیکی.
در ابتدای جنگ جهانی دوم وقتی تولید لاستیک طبیعی (کائوچو) به دلیل تهاجم ژاپن به مناطق تولید لاستیک متوقف شد، ایالات‌متحده اقدام به ساخت واحدهای تولید لاستیک سنتزی کرد که به‌سرعت هم توسعه یافت؛ به طوری که در حال حاضر 88درصد لاستیک مصرفی در ایالات متحده منشا سنتزی دارد. بنابراین عموما لاستیک‌ها را به دو نوع لاستیک طبیعی و لاستیک سنتزی طبقه‌بندی میکردند.
گیاهان بی‌شماری از جمله قاصدک، گوایل، گل روبینه و توت آمریکایی به‌عنوان منبع لاستیک پیشنهاد شده بودند؛ ولی هیچ‌یک کارآیی درخت شیرابه‌ساز هوآبرزیلینسیس و همچنین صمغ درخت ساپوریلا و درخت بالاتا را نداشت. لاستیک طبیعی عمدتا در کشتزارهای مالزی، اندونزی و لیبریا تولید شد؛ احتمالا به این دلیل که مشکل بیماری‌‌‌های قارچی و حشرات را که کشتزاهای بومی در آمریکا را تهدید میکردند، نداشتند. حدود هفت‌سال زمان لازم است تا این درختان به سن باروری برسند و پس از آن به مدت چند سال بار می‌دهند.
بهره باردهی در طول جنگ دوم افزایش یافت و در حال حاضر از کشف انواع اصلاح‌شده درخت، بهره‌‌‌ای بیش از 3هزار کیلوگرم در هکتار (در سال) به‌دست میآید.
لاستیک مصنوعی (Synthetic rubber ) اغلب از نفت خام مشتق میشود. بخش اعظم تقاضای لاستیک مصنوعی مانند لاستیک طبیعی، در صنعت خودروسازی است که در تولید انواع پروفیل‌‌‌های لاستیکی، در و پنجره خودرو، تسمه، کمربند و انواع کف‌پوش مورد استفاده قرار میگیرند.
لاستیک‌های مصنوعی به دو گروه واکنش‌پذیر و واکنش‌ناپذیر دسته‌‌‌بندی شدهاند که این کار از طریق ترکیب شیمیایی زنجیر بسپار هم انجام میشود. پرمصرف‌‌‌ترین لاستیک سنتزی، لاستیک استایرن-بوتادین یا SBR است. مواد اولیه‌‌‌ای که به‌‌‌طور عمده در تولید لاستیک‌ها مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از: بوتادین، استایرن، اکریلونیتریل، کلروپرن، ایزوبوتیلن، ایزوپرن، اتیلن و پروپیلن.
وضعیت صنعت تایر در ایران و شرکت‌های بورسی
صنعت تایر یکی از صنایع ریشه‌‌‌دار در ایران است و مانند همه صنایع کشور از فضای عمومی و محیط کسب‌وکار تاثیر می‌گیرد. صنعت تایر همواره نقش و جایگاه مهم و ویژه‌ای در تولیدات کشور و تامین بیش از 70درصد نیاز داخلی مصرف‌کنندگان به لاستیک‌های مورد استفاده در انواع خودروهای سبک و سنگین داشته است.
با این حال این صنعت به‌شدت نسبت به تحریم حساس است؛ زیرا از نظر فناوری 100درصد، از نظر ماشین‌آلات 85درصد و از نظر مواد اولیه حدود 50درصد وابستگی خارجی دارد.
طبق آمارها مجموع تولید 10شرکت فعال در صنعت تایر در سال 99 در پنج‌طبقه سواری، وانتی، باری و اتوبوسی، تایرهای کشاورزی و راهداری و همین‌طور تایر دوچرخه و... به میزان 308هزار تن بوده است.
بر اساس آمار تولیدات تایر در سال 99 و هشت‌ماه 1400 میزان مصرف سالانه تایر خودرو در کشور حدود 400هزار تن است که از این مقدار حدود 280هزار تن سهم تولید داخل و حدود 120هزار تن نیز سهم واردات است. بخشی از این واردات به صورت قاچاق وارد کشور میشود.
در بازار سرمایه سهام 12شرکت در حوزه لاستیک و پلاستیک معامله میشود. از میان اینها پنج‌نماد به طور تخصصی در حوزه تولید تایر فعال هستند. سه شرکت مهم تولیدکننده تایر در کشور وجود دارند که غیر‌بورسی محسوب می‌شوند.
در جدول گزارش سهم هریک از پنج‌تولیدکننده بورسی تایر کشور از کل تولید 9ماه سال 1400 مورد بررسی قرار گرفته است.
در ادامه این گزارش سه شرکت بورسی تایرساز به صورت اجمالی معرفی خواهند شد و به بررسی فعالیت مالی و تولیدی آنها خواهیم پرداخت.
پکرمان
گروه صنعتی بارز تولیدکننده انواع تایرهای تایر سواری رادیال، تایر باری رادیال، تایر کشاورزی بایاس، تایر راهسازی و صنعتی، تایر وانتی و باری بایاس و یوب و نوار است.
بارز در 9ماه سال 1400 همچون روند سالیان گذشته بیشترین سهم بازار را به خود اختصاص داده است. با توجه به اینکه این شرکت گروه‌‌‌های مختلف تایر را تولید می‌کند، مشتریان نهایی آن نیز بر اساس محصولات یا موارد دیگر به بخش‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند.
لازم به ذکر است که به علت کمبود تایر و افزایش قیمت آن در داخل کشور از شهریورماه 1397 طبق بخشنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت، صادرات انواع تایر تا اطلاع ثانوی ممنوع شد. با به تعادل رسیدن عرضه و تقاضا در برخی از گروه‌‌‌های محصول در بازار داخلی و پیگیری‌های مکرر تولیدکنندگان تایر، انجمن صنفی صنعت تایر ایران در دی‌ماه 1400 طی نامه موافقت وزیر صمت در خصوص صادرات بخشی از گروه محصولات (10درصد سواری و 30درصد کشاورزی و راهسازی) را به تولیدکنندگان ابلاغ کرد.
در جدول گزارش وضعیت مهم‌ترین شاخص‌های این شرکت مهم بورسی آورده شده است. همان‌طور که این جدول نشان می‌دهد، همواره مقدار تولید این شرکت طی سال‌های گذشته رو به افزایش بوده؛ هرچند حاشیه سود خالص و سود هر سهم آن در 9ماه امسال کاهش محسوسی داشته است. حاشیه سود عملیاتی این شرکت در 9ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل به میزان 70درصد کاهش یافته است. کاهش سود عملیاتی و سود خالص نسبت به دوره مشابه سال قبل عمدتا ناشی از افزایش نرخ مواد اولیه مصرفی و افزایش تورم است.
پکویر
شرکت کویرتایر بزرگ‌ترین واحد صنعتی استان خراسان‌جنوبی است که در حال حاضر به لحاظ حلقه‌ای بیش از 8/ 18درصد تولید تایرهای سواری کشور و بیش از 4/ 16درصد کل تولید تایر خودروی کشور را داراست.
این شرکت به طور کلی در 12ماه امسال 29هزار تن تایر تولید کرده که نسبت به 29هزار و 534تن سال گذشته، رشد کرده است. طبق صورت‌های مالی، این شرکت، سود واقعی هر سهم 1335 ریالی در 9ماه امسال به دست آورده که از رقم 1007 ریال سال 99 هم بیشتر است. این رقم در سال 98 به میزان 114ریال بوده است. بازده دارایی این شرکت در 9ماه امسال 23درصد عنوان شده است.
پتایر
شرکت تولیدی ایران‌تایر، تولیدکننده انواع تایرهای رادیال، سواری، وانتی، باری، کشاورزی و راهسازی است. این شرکت سهم 13درصدی از کل تولیدات کشور در 9ماه امسال دارد. در جدول گزارش تصویر پنج‌سال فعالیت این شرکت ترسیم شده است.
