«دنیای‌اقتصاد» بررسی کرد
بنیان‌های سودسازی در صنعت حفاری
روند کلی فعالیت دستگاههای حفاری در دنیا سیر نزولی به خود گرفته است. اگرچه روند اختصاصی در نقاط مختلف جهان دارای رفتارهای متناقضی است که متاثر از سیاست‌های کلی کشورهاست، اما مجموعه بازار حفاری و دستگاه حفاری‌‌‌داری همگام با افت قیمت نفت دچار افت شده است. روند افزایش و کاهش به‌کارگیری دستگاههای حفاری با تعداد آنها دو مقوله متفاوت است. برای مثال در بهرهبرداری از ابرمخازن خاورمیانه به دلیل نرخ بالای تولید چاهها با حفاری چاه‌‌‌های کمتری نسبت به مخازن سایر نقاط جهان، به‌خصوص آمریکای جنوبی، نفت شیل آمریکا و حتی چین و هند، می‌توان حجم عظیمی نفت و گاز تولید کرد؛ از همین رو در این منطقه تعداد دستگاههای حفاری به کار گرفته شده کمتر، اما تولید نفت و گاز بیشتر است. همچنین هزینه تمام‌شده هر بشکه نفت یا هر فوت مکعب گاز کمتر از سایر نقاط جهان است. بین قیمت نفت‌خام و تعداد دستگاههای حفاری فعال همبستگی زیادی وجود دارد. انتظار بر این بود که با افزایش قیمت نفت و گاز انجام عملیات حفاری و اکتشاف از توجیه اقتصادی بیشتری برخوردار باشد، در حالی که کاهش قیمت نفت در سال‌های گذشته در کنار کاهش تعداد دستگاههای حفاری فعال، باعث کاهش نرخ روزانه دستگاههای حفاری در خشکی و دریا و همچنین سرویس‌های حفاری نیز شد که این امر تاکنون تغییر چندانی نکرده است. پیش‌بینی می‌شود حتی با افزایش قیمت نفت، نرخ قراردادهای حفاری ثابت بماند.
وضعیت ایران در جهان
در بین شرکت‌های حفاری از مجموع 3هزار و 40 دکل حفاری موجود در دنیا در بخش‌های خشکی و دریا، تعداد هزار و 434دکل به‌صورت فعال در عرصه بالادستی صنعت نفت و گاز حضور دارند. ایران با در اختیار داشتن ۱۳۲دستگاه حفاری، حدود ۴درصد کل دکل‌های حفاری دنیا را دارد که از این تعداد ۱۱۴دستگاه در بخش خشکی و ۱۸دستگاه در بخش دریا حضور دارند.
سهم شرکت حفاری شمال در کشور در بخش خشکی حدود ۸درصد و در بخش دریا حدود ۱۷درصد است. به صورت میانگین، شرکت حفاری شمال به عنوان بزرگ‌ترین شرکت حفاری خصوصی ایران با در اختیار داشتن ۹دستگاه حفاری در خشکی و ۳دستگاه حفاری دریایی حدود ۹درصد بازار حفاری کشور را در اختیار دارد. در حال حاضر حوزه اصلی فعالیت شرکت در بازارهای داخلی است. از تعداد 114دستگاه حفاری خشکی در کشور 73دستگاه متعلق به بخش دولتی و 41دستگاه مربوط به بخش خصوصی است. از این 41دستگاه همان‌طور که گفته شد، 9دستگاه در اختیار شرکت حفاری شمال و 8دستگاه متعلق به شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت (اویک) است. شرکت‌هایی مانند پدکس، گلوبال پتروتک کیش، توسعه حفاری تدبیر و انرژی دانا هم به ترتیب 5، 3، 4 و 3 دستگاه در اختیار دارند. ازمیان این شرکت‌ها تنها دو شرکت حفاری شمال و مهندسی ساختمان و صنایع نفت (اویک) در بازار سهام کشور درج نماد شده‌‌‌اند.
حفاری
شرکت حفاری شمال در سال 1377 بنیان‌گذاری شد و در سال 1390به استناد مفاد بند «ج» ماده ۷ قانون برنامه چهارم توسعه با تصویب هیات وزیران به طور کامل به بخش غیردولتی واگذار شده و در چارچوب قانون تجارت اداره می‌شود. شرکت در تاریخ 01/ ۱۰/ 1387 به موجب صورت جلسه مجمع عمومی فوق‌العاده به شرکت سهامی عام تبدیل و در همین سال در سازمان بورس اوراق بهادار پذیرفته شده است. در حال حاضر شرکت جزو واحدهای فرعی شرکت مالی و سرمایه‌گذاری پیشروی ایران (سهامی خاص) است و واحد تجاری نهایی آن بنیاد مستضعفان محسوب می‌شود. محل فعالیت اصلی این شرکت مناطق نفت‌خیز داخل و خارج کشور است. مطابق ماده ۲ اساسنامه شرکت حفاری شمال (سهامی عام)، موضوع فعالیت اصلی شرکت عبارت است از: انجام انواع عملیات حفاری از جمله اکتشافی، توسعه‌ای، تزریقی، ترمیم و تعمیر چاهها در مخازن نفت و گاز و آب در خشکی، رودخانه و دریا و خدمات فنی و جنبی حفاری و هرگونه عملیات دریایی اعم از حمل بار، جابه‌جایی سکوهای حفاری و مدیریت سکوهای دریایی و خشکی، شناورهای دریایی و خدمات مشاوره‌ای، پژوهشی و تحقیقاتی، انجام خدمات مطالعات مهندسی مخازن و زمین‌شناسی و انجام عملیات راه‌سازی، خدمات مهندسی و اجرای تاسیسات سیویل جانبی حفاری از جمله احداث ساختمان‌های اسکان پرسنل و انبار. درآمدهای عملیاتی شرکت در مقطع 9ماهه سال 1400 نسبت به مدت مشابه سال گذشته 50درصد و همزمان بهای تمام‌شده آن 82درصد افزایش یافته که به رشد یک‌درصدی سود ناخالص این شرکت منجر شده است. با توجه به اینکه بیش از 85درصد درآمدهای این شرکت ارزی بوده، بنابراین تغییرات نرخ ارز باعث تغییر فروش و سود ناخالص آن می‌شود. نوسانات بالای نرخ حاشیه سود این شرکت که در جدول گزارش آمده است، کاملا بر این امر صحه می‌‌‌گذارد.
به طور کلی نوسانات نرخ ارز روی بنگاه‌‌‌هایی مانند شرکت حفاری که با واردات و صادرات فعال مرتبط هستند و بر جریانات نقدی آنها تاثیر چشمگیری خواهد گذاشت. هرچند افزایش نرخ ارز میتواند بر این شرکت‌ها از این زاویه که بخشی از خرید تجهیزات آنها از خارج کشور است، اثر منفی داشته باشد، با این حال بیشتر تاثیرات به دلیل فروش خدمات حفاری به صورت ارزی مثبت خواهد بود. افزایش نرخ ارز از این حیث میتواند در حوزه صادرات خدمات فنی و حفاری از محل تسعیر نرخ ارز سود مناسبی کسب کند. از طرف دیگر بسیاری از قراردادهای ارائه خدمات داخلی شرکتی مانند حفاری شمال ارزی است. در حال حاضر به جز قرارداد شرکت «گلوبال پتروتک» کیش و بخشی از قرارداد شرکت نفت مناطق مرکزی ایران که ریالی هستند، سایر قراردادهای شرکت یادشده ارزی هستند. با توجه به ارزی بودن حساب این شرکت، تحلیل‌های حساسیت نشان می‌دهند که با کاهش یا افزایش 10درصدی نرخ ارز، سود هر سهم این شرکت به میزان 247ریال کاهش یا افزایش می‌‌‌یابد که رقم قابل‌توجهی محسوب می‌شود.
شساخت
شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت در سال 1366 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس و در سال 1395 به استناد صورتجلسه مجمع عمومی فوق‌العاده به سهامی عام تبدیل شد. در حال حاضر شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت جزو واحدهای تجاری فرعی شرکت سرمایه‌گذاری اهداف (سهامی عام) و واحد تجاری نهایی گروه، صندوق بازنشستگی کارکنان صنعت نفت است. گروه OIEC با 40پروژه در حوزه بالادستی و 34پروژه در حوزه پایین‌‌‌دستی، 9شرکت زیرمجموعه و تنها پیمانکار ایرانی است که توانایی انجام تمامی مراحل زنجیره بالادستی و پایین‌‌‌دستی صنایع نفت و گاز، از طراحی مفهومی تا مرحله اجرا و بهرهبرداری را داراست. توسعه میدان نفتی آذر در امتداد مرز ایران و عراق، یکی از مهم‌ترین پروژه‌‌‌های این شرکت محسوب می‌شود که هدف از توسعه آن تولید روزانه 65هزار بشکه نفت است.سهام شرکت با نماد «شساخت» در تاریخ 10/ 11/ 1395 در فهرست شرکت‌های ثبت‌شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار درج و در 26/ 01/ 1399 به روش حراج در بازار پایه فرابورس عرضه شد.
شرکت مهندسی و ساختمان صنایع نفت در دوره 9ماهه منتهی به تاریخ 30 آذرماه 1400 به ازای هر سهم 2,155ریال سود محقق کرده که نسبت به دوره مشابه سال قبل 1255درصد افزایش داشته است. درآمدهای عملیاتی این شرکت طی دوره مذکور 4,133 میلیارد تومان بوده که نسبت به مدت مشابه سال قبل 9درصد رشد داشته است. نکته قابل‌توجه در خصوص این شرکت زیان خالصی بود که در سال 97 به میزان 221میلیارد تومان به بار آورد. این زیان خالص طی دو سال بعد جبران شد و شرکت در سال 99 به میزان 686میلیارد تومان سود خالص به دست آورد.
