یک صنعت بورسی بررسی شد
ریشههای میل بورس‌بازان به روانکارها
رشد قیمت محصولات این شرکت‌ها علی‌‌‌الخصوص روغن پایه صادراتی طی چند ماه گذشته موجب شده که از طرف بازار مورد توجه باشند. به طور کلی این شرکت‌ها در تولید ۵ محصول اصلی فعالیت دارند:
۱-انواع روانکار (خودرو، صنعتی) که در گروه محصولات نهایی آنها طبقه‌‌‌بندی می‌شود و در انواع خودرو و صنایع گوناگون استفاده می‌شود.
۲ - انواع پارافین وکس: این گروه محصولات در صنایع مختلف نظیر صنایع دارویی، آرایشی، بهداشتی، تزئینی و... مورد مصرف قرار می‌گیرد.
۳ - فورفورال اکسترکت: این محصول عمدتا در صنایع لاستیک‌‌‌سازی مصرف می‌شود.
۴ -ضدیخ: ضدیخ یا همان سیالات خنک‌‌‌کننده که در خودروها و صنایع علاوه بر خنک‌کاری نقش ضدجوش و ضدخوردگی را دارد.
علاوه بر این چهار پالایشگاه بورسی شامل بهران، ایرانول، نفت پارس و نفت سپاهان، تولیدکنندگان روانکار دیگری نیز فعال هستند که با خرید روغن پایه و اختلاط با سایر مواد افزودنی، اقدام به تولید محصولات مشابه می‌کنند. در جدول گزارش، با استفاده از گزارش‌های منتشره در سامانه جامع اطلاعرسانی ناشران (کدال)، ارزش فروش محصولات ۴ شرکت تولیدکننده روانکار را با ارزش فروش کل این شرکت‌ها طی دوره مالی منتهی به ۳۱/ ۰۶/ ۱۴۰۰ مقایسه کرده‌‌‌ایم. همان‌طور که مشخص است این شرکت‌ها به طور کل ۱/ ۱۸ هزار میلیارد تومان در طول این ۶ ماه فروش داشته‌‌‌اند که ۳۶درصد آن را شرکت نفت سپاهان به دست آورده است.
این شرکت با فروش ۵/ ۶ هزار میلیارد تومانی (شامل ۴/ ۳ هزار میلیارد تومان صادرات و۱/ ۳ هزار میلیارد تومان فروش داخلی) بیشترین سهم را در میان این ۴شرکت به دست آورده است. بعد از آن شرکت نفت بهران با ۲۵درصد از کل ارزش فروش این ۴ شرکت قرار دارد. این شرکت در ۶ ماه ابتدایی امسال توانسته به میزان ۶/ ۴ هزار میلیارد تومان (شامل ۲/ ۳ هزار میلیارد فروش داخلی و ۴/ ۱ هزار میلیارد تومان صادرات) رتبه دوم بازار را به خود اختصاص دهد. شرکت‌های ایرانول و نفت پارس هم در رتبه‌‌‌های سوم و چهارم این طبقه‌‌‌بندی قرار می‌‌‌گیرند.
عوامل موثر بر صنعت
بر اساس بررسی‌‌‌ها، نوسان قیمت جهانی نفت خام و اثر آن بر نرخ فروش محصولات صادراتی و نرخ تامین مواد اولیه و تغییرات قیمت حامل‌‌‌های انرژی و نیز شرایط تحریم، از عوامل عمده تاثیرگذار بر صنعت و محیط بیرونی این صنعت محسوب می‌شود. در ضمن عرضه حجیم و ناگهانی روغن پایه توسط کشورهای آسیای میانه و روسیه در فصول خاص سال نیز از عوامل مهم تاثیرگذار بر صادرات این شرکت‌هاست.
مواد اولیه
مواد اولیه موردنیاز در تولید روغن، متشکل از ۶۰ تا ۹۵درصد روغن پایه و ۵ تا ۴۰درصد مواد افزودنی است که در گریدهای مختلف، متغیر است. روغن پایه گروه یک موردنیاز از طریق پالایش لوبکات دریافتی از پالایشگاههای کشور و روغن پایه‌‌‌های گروه ۲ و ۳ از خارج کشور وارد می‌شود. همچنین مواد افزودنی نیز از منابع داخلی و خارجی تامین می‌شود. همان‌طور که می‌‌‌دانیم، روغن پایه گرید یک از ماده‌‌‌ای به نام لوبکات تهیه می‌شود. لوبکات دریافتی از پالایشگاههای داخلی بر اساس نرخ نفت کوره فوب خلیج فارس و با نرخ ارز نیمایی محاسبه می‌شود. در حال حاضر در اثر افزایش قیمت نفت خام و نرخ متوسط ارز در سامانه نیما، این ماده به مبالغی بیش از ۱۲هزار تومان افزایش یافته است که با توجه به پیش‌بینی افزایش قیمت جهانی نفت انتظار کاهش قابل‌توجهی در این نرخ نمی‌رود.
درآمد و قیمت‌گذاری
با توجه به تنوع محصولات شرکت‌ها، تغییرات سبد فروش به صورت مستقیم در حاشیه سود شرکت‌ها موثر است و هرچه محصولات مالتی‌گرید و نهایی بیشتری در سبد فروش قرار گیرد حاشیه سود شرکت افزایش می‌یابد.
با این حال لازم است گفته شود که رشد قیمت روغن پایه طی ماههای اخیر بر روی آن دسته از شرکت‌هایی که تولید اصلی آنها روغن پایه است تاثیر زیادی بر سودآوری آنها گذاشته است. از مهرماه سال ۹۹ روند کاهشی نرخ صادراتی روغن پایه متوقف شده و در طی ماههای اخیر روبه رشد بوده به طوری که نرخ روغن پایه صادراتی به طور متوسط از ۴۰۰ دلار در ابتدای سال ۹۹ تا بیش از ۹۰۰ دلار در ماههای اخیر افزایش یافته است. مطابق با داده‌های آیسیس، قیمت روغن پایه صادراتی از مبدا ایران در ۲ ماه گذشته به ۱۱۱۰ دلار رسید که در دو سال گذشته بی‌سابقه بوده و پس از آن روند این محصول اصلاحی بوده و در ۶ هفته اخیر ۹۴۸ دلار معامله می‌شود. کارشناسان بازار انتظار دارند که با توجه به میزان عرضه و تقاضا قیمت روغن پایه تا ۸۰۰ دلار در نیمه دوم سال کاهش یابد.
قابل ذکر است قیمت فروش داخلی روانکار خودرو طبق ضوابط قیمت‌گذاری از سوی سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تعیین می‌شود و هرگونه افزایش قیمت تحت مجوزهای نهادهای نظارتی انجام می‌شود. آخرین قیمت‌های مصوب برای انواع محصولات خودرویی و موتوری در سامانه ۱۲۴ سازمان حمایت اطلاعرسانی می‌شود.
در ابتدای سال ۱۳۹۹ و با شیوع ویروس کرونا و کاهش قیمت نفت به دلیل کاهش تقاضای جهانی، قیمت مواد اولیه اصلی (لوبکات) کاهش یافته و به حدود ۲۵ هزار ریال به ازای هر کیلو رسید. اما طی سال ۱۳۹۹ و با افزایش قیمت دلار و کاهش اثرات ویروس کرونا بر بازارهای بین‌المللی و افزایش قیمت نفت، قیمت لوبکات هم افزایش یافته و تا پایان سال ۱۳۹۹ به حدود ۱۰۰ هزار ریال به ازای هر کیلو رسید که این موضوع باعث حاشیه زیان تولید و فروش محصولات روانکار علی الخصوص روغن‌های موتوری بنزینی و دیزلی و روغن‌های صنعتی و دنده شد. از این رو با پیگیری‌های مستمر شرکت‌های روغن‌ساز و انجمن صنفی پالایشگاههای تولید روانکار، در آبان ماه سال گذشته، مجوز افزایش نرخ ۴۰درصدی روغن موتور بنزینی و ۵۳درصدی روغن موتور دیزلی توسط سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان صادر شد تا بخشی از ضرر و زیان شرکت‌های روغن‌ساز جبران شود.
اما همزمان با دریافت این مجوز و پس از آن، قیمت لوبکات و سایر ملزومات تولید و بسته‌بندی به نحوی فزاینده و غیر‌قابل انتظار با سیر صعودی همراه شده و اثرات افزایش نرخ دریافتی، به سرعت از بین رفت. مجددا شرکت‌های روغن‌ساز برای تولید و فروش محصولات نهایی تحت نظارت سازمان حمایت با حاشیه زیانی سنگین مواجه شدند، به نحوی که از بهمن ماه سال گذشته به دنبال اخذ افزایش نرخ مجدد محصولات بنزینی و دیزلی به میزان ۸۲ درصد بوده‌اند.
این درخواست در تاریخ ۲۷ تیرماه سال‌جاری با اخذ مجوز افزایش نرخ ۴۱درصدی این محصولات تعدیل شد.
در مهرماه سال‌جاری، با توجه به افزایش قیمت نفت، قیمت لوبکات طی دومرحله و به ترتیب، ۹/ ۱ درصد و ۵/ ۴ درصد افزایش یافته است. با توجه به موضوع کمبود سوخت در کشورهای اروپایی و شروع فصل سرد سال، پیش‌بینی شده که قیمت لوبکات طی ۶ ماه دوم سال ۱۴۰۰، برخلاف ۶ ماه اول که روندی تقریبا ثابت داشته است، افزایش یافته و این موضوع در سودآوری شرکت‌های تولید روانکار بسیار موثر خواهد بود.
بنابراین با توجه به اینکه نرخ بخش عمده‌ای از محصولات نهایی این شرکت‌ها توسط سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان مصوب می‌شود، افزایش نرخ متناسب با افزایش بهای تمام شده می‌تواند در حفظ حاشیه سود فروش محصولات موثر بوده و باعث تثبیت سودآوری شرکت شود.
