در یک تحلیل بنیادی بررسی شد
دو گام سودساز در صنعت لاستیک
لاستیک خودرو معادل کلمه تایر (Tire) در انگلیسی آمریکایی و تایر (Tyre) در انگلیسی بریتانیایی است. به طور کلی تایرها از نظر روش تولید لاستیک‌ها به دو گروه «بایاس» یا اریب و «رادیال» تقسیم می‌شوند.
1- تایرهای بایاس: در این تایرها قرارگیری لایه‌ها روی یکدیگر به صورت ضربدری است و جنس نخ مورد استفاده نایلون است.
2- تایرهای رادیال: قرارگیری نخ‌های لاستیک به صورت 90 درجه است و جنس این نخ‌ها از ریون است. تایرهای رادیال به سبب ویژگی‌هایی که دارند مثل مصرف سوخت کم، پایداری حرکتی، دوام و شتاب زیاد و... در سال‌های اخیر به تدریج جایگزین تایرهای بایاس شده‌اند.
عموما لاستیک‌ها را به دو نوع «لاستیک طبیعی» و «لاستیک سنتزی» طبقه‌بندی می‌کردند و امروزه لاستیک‌ها را به روش‌های مختلف دسته‌بندی می‌کنند.
لاستیک طبیعی: لاستیک طبیعی عمدتا در کشتزارهای مالزی، اندونزی، لیبریا و... تولید می‌شود. حدود 7 سال زمان لازم است تا این درختان (ساپوریلا، بالاتا و... ) به سن باروری برسند و پس از آن به مدت چند سال بار می‌دهند.
لاستیک مصنوعی: دو لاستیک مصنوعی که برای نخستین بار با موفقیت تجاری همراه بودند، یعنی نئوپرن و تیوکول، هر دو برحسب تصادف تولید شدند. شیمیدانان با حرارت دادن لاستیک در شرایط تنظیم شده و شناسایی قطعاتی که از تجزیه آن به دست می‌آمد، مطالبی درباره ساختار مولکولی لاستیک آموختند. بعدها معلوم شد که این لاستیک مصنوعی جدید برخلاف لاستیک طبیعی مقاومت زیادی در برابر نفت، بنزین و اوزون دارد، بنابراین برخی شرکت‌ها شروع به تولید آن کردند.
فرآیند تولید
تولید تایر برخلاف بیشتر فرآیندهای صنایع شیمیایی، فرآیندی ناپیوسته و کارگرمحور است. به همین دلیل، کسب بالاترین و بهینه‌ترین بهره‌وری همواره از اهداف اصلی فعالان این صنعت بوده است.
مرحله اول: فرآیند اختلاط مواد و تهیه آمیزه لاستیکی
در این مرحله مواد اولیه در دستگاه مخلوط کن مخلوط شده و انواع آمیزه‌های لاستیکی تولید می‌شود. موادی که در تهیه آمیزه لاستیکی به کار می‌روند، عبارتند از: کائوچوها (طبیعی و مصنوعی)، دوده‌ها، روغن‌ها و مواد شیمیایی.
مرحله دوم: فرآیند ساخت و آماده‌سازی اجزای تایر
ساخت و آماده‌سازی اجزای تشکیل دهنده تایر در بخش‌های متفاوتی انجام می‌گیرد. ساخت ترد، دیواره‌ها، نوارهای لاستیکی سرشانه و هامپ در بخش اکسترودر، ساخت لایه‌ها (جزو عمده منجید تایر) در بخش‌های کلندر و برش لایه و ساخت آستر داخلی در گام کلندر، ساخت بلت سیمی روی دستگاه استیلاستیک و ساخت بید یا طوقه در بخش بیدسازی انجام می‌گیرد.
مرحله سوم: فرآیند ساخت و مونتاژ تایر
برخلاف تایرهای سبک از جمله سواری بایاس که در یک مرحله ساخته می‌شوند، ساخت تایرهای رادیال سیمی سواری معمولا در دو مرحله انجام می‌گیرد. در مرحله اول منجید تایر شامل لایه‌ها، بید و دیواره‌ها آماده، سپس در مرحله دوم بلت سیمی و ترد به آن اضافه می‌شود.
مرحله چهارم: فرآیند پخت تایر و تست فنی
آخرین مرحله تولید تایر که تایر درآن شکل نهایی و خواص مکانیکی-دینامیکی خود را به دست می‌آورد، مرحله پخت یا ولکانیزاسیون است، بنابراین در این مرحله تایر با استفاده از عوامل پخت که هنگام مخلوط کردن آمیزه‌های لاستیکی به آن افزوده شده است، بعد از قرار گرفتن در پرس پخت شکل نهایی را به خود گرفته و با حرارت قالب و به دنبال ایجاد اتصالات عرضی در آمیزه‌های لاستیکی، خاصیت الاستیک پیدا می‌کند.
بررسی بازار جهانی تایر
یکی از نکات مثبت صنعت تایر این است که میزان تقاضا در خودروهای مستعمل بیش از خودروهای تولید شده طی یک سال است. بر اساس آمار منتشر شده توسط «انجمن تولیدکنندگان لاستیک و تایر آمریکا» سالانه بیش از 100 میلیون خودرو تولید می‌شود. این در حالی است که نیاز به لاستیک برای خودروهای سبک و سنگین و هواپیما حدود 3 میلیارد حلقه در سال است. بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تایر در دنیا شرکت‌های بریج‌استون (ژاپن)، میشیلین (فرانسه)، گودیر (آمریکا)، کانتیننتال (آلمان)، ساموتیمو (ژاپن)، هانکوک (کره جنوبی)، پیرلی (ایتالیا)، یوکوهاما (ژاپن)، ژونگ چه (چین) و ماکسیس (تایوان) است (رتبه بندی بر اساس میزان درآمد).
بررسی صنعت در کشور
قدمت صنعت تایر در کشور هم به بیش از نیم قرن پیش برمی‌گردد. نخستین شرکت تولید تایر در سال 1330 با سرمایه‌گذاری یک شرکت خارجی تاسیس شد و پس از آن تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، چهار شرکت دیگر نیز با سرمایه‌گذاری شرکت‌های خارجی مطرح در زمینه تولید تایر و تیوب به بهره‌برداری رسید. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز، این صنعت به فعالیت خود ادامه داده و با تاسیس و بهره‌برداری از 5 شرکت دیگر تا اواخر دهه 70، بخش اصلی نیاز داخلی از طریق کارخانه‌ها و تولید داخل تامین شد (هم‌اکنون از حدود 350 هزار تن نیاز داخلی، 240 هزار تن با اشتغال حدود 15 هزار نفر تولید می‌شود). کارخانه‌های داخلی در هر دو حوزه تولید لاستیک بایاس و لاستیک رادیال فعال هستند و تقریبا بخشی از ظرفیت تولید بیشتر کارخانه‌ها به تولید لاستیک رادیال که امروزه تقاضای بیشتری در بازار دارد اختصاص یافته است.
تحلیل و بررسی
سودهای پیش‌بینی شده در جدول گزارش با قیمت‌های کائوچو طبیعی، مصنوعی و دوده در مقطع فعلی پیش‌بینی شده که در مجموع می‌توان گفت سه شرکت فوق از منظر ارزندگی در سطح مناسبی قرار دارند (نسبت به سایر شرکت‌های صنعت). قیمت حامل‌های انرژی برای بررسی شرکت‌ها با افزایش 350 درصدی لحاظ شده است. اخیرا محصولات تولیدکنندگان تایر در بورس کالا پذیرش شده که موجب آزاد‌سازی نرخ فروش که در حال حاضر توسط سازمان حمایت تعیین می‌شود، خواهد شد که اتفاق بسیار مثبتی برای کلیت صنعت است. پتانسیل مثبت دیگر این صنعت آزاد‌سازی صادرات مازاد بر تقاضای داخلی بوده که تاثیر بسزایی بر سودآوری خواهد داشت.
مجموعه «بارز» مهم‌ترین شرکت صنعت لاستیک و تایر کشور و شرکت پیشرو در این صنعت محسوب می‌شود و دارای زیرمجموعه‌های از قبیل بارز کردستان، لاستیک سیرجان و بارز لرستان (قبل از بهره‌برداری) است و این شرکت تنها تولیدکننده لاستیک‌های رادیال باری در کشور به حساب می‌آید. تنها نکته قابل‌توجه این مجموعه، وام ارزی 100 میلیون یورویی بارز کردستان است که مجموعه در تلاش برای ریالی کردن این وام با نرخ ارز تاریخ دریافت بوده که تا امروز نتیجه‌ای نداشته است. با توجه به سودآوری بارز کردستان این وام فشاری بسیاری به سودآوری خواهد آورد و ضمن اینکه به‌رغم وجود وام، شرکت در سال مالی منتهی به آذر 99 حداکثر سود تقسیمی را داشته است که کمی قابل‌توجه است. همچنین مجموعه بارز سیاست حذف تدریجی تایرهای بایاس و افزایش تولید تایرهای رادیال را در برنامه خود دارد که به سودآوری مجموعه کمک خواهد کرد. «کویر تایر» که سال مالی منتهی به آذر دارد نیز اخیرا پیشنهاد افزایش سرمایه 200درصدی توسط هیات‌مدیره برای افزایش ظرفیت 45 درصدی داشته است.
«یزد تایر» نیز مانند دو رقیب خود برنامه افزایش تولید به میزان 30 درصد تا پایان سال‌جاری را دارد. شرکت دیگر گروه، ایران تایر با نماد «پتایر» است که ظرفیت و ترکیب تولید آن شباهت زیادی به یزد تایر دارد. این شرکت نیز مانند کلیت گروه در سطح ارزندگی مناسبی بوده و با مفروضات ذکر‌شده برای سال 1400 سود خالصی بالغ بر 430 تا 450 میلیارد تومان برای پتایر متصور هستیم. این شرکت نیز مانند دیگر هم‌گروه‌های خود طرح افزایش ظرفیت تولید تایرهای رادیال را دارد که تا مقطع فعلی هنوز پیشرفت قابل‌توجهی حاصل نشده است. ضمن اینکه تامین مالی طرح نیز محل مشخص نیست. قابل ذکر است که نرخ‌های متفاوت در تایرهای رادیال و بایاس برای هر کدام از شرکت‌ها به دلیل ترکیب تولید و سایزهای تولیدی متفاوت است.
