این طرح در دولت دوازدهم مجددا مورد توجه قرار گرفت. این طرح نیز نظیر مسکن مهر با هدف حمایت از اقشار ضعیف جامعه طراحی شد که دستخوش بی‌تدبیری‌های فراوانی شد.  تمرکز دولت بر سهام عدالت از آنجا آغاز شد که دارندگان سهام عدالت از طریق مجرای بازار سرمایه به جامعه سهامداری افزوده شدند و چالش‌های جدیدی برای این بازار پدید آمد. سهام عدالت مجموعه‌ای از سهام۴۹ شرکت است که ۳۶ شرکت بورسی و ۱۳شرکت غیر بورسی را شامل می‌شود. در واقع دارندگان سهام عدالت به نوعی می‌توانند بر نوسانات قیمتی ۳۶ شرکت بورسی موجود در سبد اثرگذار باشند.

آزاد‌سازی سهام عدالت

با آزادسازی سهام عدالت در ۹ اردیبهشت سال جاری و شناسایی سهامداران، تعداد کل سهامداران به ۴۹میلیون و ۷۴۱ هزار و ۱۵۲ نفر رسید. طبق برنامه‌ریزی صورت‌گرفته دارندگان مختار به انتخاب یکی از دو روش مستقیم یا غیرمستقیم جهت آزادسازی سهام عدالت خود بودند. طبق آمار ۳۰ میلیون از سهامداران روش غیر مستقیم و مابقی روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند. در روش غیرمستقیم مالکیت و مدیریت سهام عدالت فرد، از طریق ۳۱ شرکت سرمایه‌گذاری استانی ساماندهی خواهد شد و فردی که این روش را انتخاب کرده، نمی‌تواند سهم‌های موجود در بسته سهام عدالت را به‌طور مستقیم و موردی به فروش برساند. در این روش سود یا زیان احتمالی به سهامدار بر اساس عملکرد شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی خواهد بود. ۲۷ شرکت از این مجموعه بورسی و چهار شرکت غیر بورسی هستند.اما در روش مستقیم، بدون واسطه فرد مختار به فروش سهام عدالت خواهد بود.

درباره روش مستقیم

در یک نگاه اجمالی انتخاب روش مستقیم جهت واگذاری سهام عدالت، با آزادی عمل بیشتری نسبت به روش غیر مستقیم همراه است. اما در عمل چنین رخ نداد.  ریزش بازار پس از آزادسازی سهام عدالت در مقاطع مختلف نیز بر منفی بودن آثار این طرح افزود. به‌طوری که از مردادماه ۱۳۹۹، بازار روند فرسایشی به خود گرفت و استراتژی سهامداری برای دارندگان سهام عدالت بی‌معنی شد و آنها اقدام به فروش سهام و دامن زدن به جو منفی کردند.

اما شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی با چه چالش‌هایی همراه شده و چه مسیری را پیش رو خواهند داشت؟

چالش‌های انتخاب روش غیر مستقیم را می‌توان به شرح زیر توضیح داد:

• سهامداری که روش مستقیم را برگزیند می‌تواند از مزایای عملکرد ۳۶ شرکت بورسی که غالبا بنیادمحور با عملکرد مطلوب هستند، بهره‌مند شود. این مزایا می‌تواند در سوددهی سالانه از طریق مجمع عمومی و رشد قیمتی سهم و شرکت در ترکیب سهامداری خلاصه شود. این در حالی است که سهامدارانی که روش غیر‌مستقیم را انتخاب می‌کنند، مشمول مزایای شرکت‌های سرمایه‌گذار استانی می‌شوند. شرکت‌های سرمایه‌گذار استانی هنوز جایگاه خود را در بازار سرمایه پیدا نکرده‌اند و احتمالا با سودآوری پایینی همراه هستند. بنابراین شرایط برابری برای سهامداران دو گروه فراهم نیست. دریافت سود سهام از طریق سامانه سجام معضل دیگری است که سهامداران استانی با آن دست به گریبان هستند. زیرا عده‌ای از آنها کد بورسی دریافت نکرده و با توجه به شیوع ویروس کرونا فرآیند این امر به تعویق افتاد.

• نکته بعدی آن است که ساماندهی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی از طریق دولت و با تصمیم آن در مقاطع زمانی مشخص صورت می‌گیرد. در حالی که سهامداران گروه دیگر در مقاطع زمانی تعیین شده قادر به فروش سهام خود بوده‌اند.

• از سوی دیگر طبق مصوبه شورای عالی بورس، هیات مدیره شرکت‌های استانی سهام عدالت ۳۰ درصد پرتفوی سهام عدالت را در اختیار خواهند داشت تا با خرید و فروش سهام و انتخاب ترکیب بهینه پرتفوی سهام میزان سود شرکت‌ها را افزایش دهند و در پروژه‌های استانی اولویت‌دار سرمایه‌گذاری کنند. اینکه چینش سبدها به چه صورت انجام می‌شود و نوسانات پی در پی بازار چگونه پوشش داده می‌شود، نیز از دیگر چالش‌های این روش است.

• ‎با بازگشایی شرکت‌های سرمایه‌گذاری در تابلوی معاملات، شاهد جو روانی منفی روی این نمادها بودیم و عملکرد شرکت‌ها لزوما با قیمت آنها هماهنگی نداشت. این اتفاق با ادامه ریزش بازار ادامه یافت و بدبینی میان سهامداران را گسترش داد.

• ابهام در نوع سهامی که افراد دارند، چالش دیگر این روش است. گفته می‌شود دارایی سهامی افراد در شرکت‌های استانی مختلف، یکسان است اما مبنایی جهت اثبات این موضوع ارائه نشده است.

سهام شاخص‌ساز

اگر شاخص کل بورس را مبنای تحلیل قرار دهیم، قاعدتا باید سهم‌های بزرگ و شاخص‌ساز را مورد بررسی قرار دهیم. این بررسی زمانی تلخ می‌شود که بدانیم ۹۰ درصد سهام شاخص‌ساز بورس جزو سبد سهام عدالت هستند و آزادسازی ۶۰ درصد از سهام عدالت فشار فروش را در این سهم‌ها افزایش داده است. گرچه نقش سرمایه‌گذاری‌های استانی‌ها در این ریزش کمرنگ به نظر می‌آید اما به‌صورت غیر‌مستقیم در فرسایش بازار موثر واقع شده است. با شکل‌گیری جو منفی که پدید آمده، عملکرد شرکت‌های موجود در سبد سهام عدالت هرچند مثبت، به چشم نیامد و ریزش بازار تمدید شد. گرچه آزادسازی با روش غیرمستقیم می‌توانست بخشی از اقشار جامعه را درگیر بازار سرمایه کند ولی عملا اثری جز سقوط سبد سهام عدالت تا ۸ میلیون و ۵۸۰ هزار تومان نداشت.

تدابیر پیش رو

از جمله تدابیری که می‌توان برای دارندگان سهام عدالت به روش غیرمستقیم اتخاذ کرد، ارائه اطلاعات شفاف‌تر پیرامون شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی، برنامه زمان‌بندی مدون جهت عرضه شرکت‌های باقی مانده است. همچنین اطلاع‌رسانی درخصوص مجمع سالانه شرکت‌های این گروه و مسیر پیش روی آنها قوی‌تر صورت گیرد. گرچه رشد بازار صرفا در گروی تصمیمات سرمایه‌گذاران استانی نیست، ولی توجه به عملکرد شرکت‌های موجود و شفافیت اطلاعاتی در این زمینه می‌تواند کمک شایانی به بهبود شرایط کند.

 

آخرین اخبار سهام عدالت

تغییر در میزان سود: مدیرکل دفتر امور استان‌های وزارت اقتصاد ضمن تشریح نحوه پرداخت سود سالانه سهام عدالت به مشمولان از این افراد تقاضا کرد ضمن ثبت نام در سامانه سجام در مجامع الکترونیکی شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شرکت کنند. سعید توتونچی مدیرکل دفتر امور استان‌های وزارت اقتصاد با اشاره به اینکه تعداد مشمولان سهام عدالت ۴۹ میلیون نفر است، گفت: در زمان آزادسازی انتخاب نحوه مدیریت سهام به مردم واگذار شد و مردم می‌توانستند یکی از دو روش مستقیم یا غیر مستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کنند.مدیرکل دفتر امور استان‌های وزارت اقتصاد ادامه داد: بر این اساس ۱۹ میلیون نفر روش مستقیم و ۳۰ میلیون نفر روش غیر مستقیم را برای مدیریت خود انتخاب کردند و بر این اساس این ۳۰ میلیون نفر سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی شدند. تعداد این شرکت‌ها با توجه به تفکیک تهران و البرز از یکدیگر ۳۱ شرکت است. توتونچی با تاکید بر اینکه نخستین گام شرکت‌های مذکور ثبت افزایش سرمایه و طی کردن فرآیند پنج گانه برای ورود به بازار سرمایه بود، اظهار کرد: تاکنون بورسی شدن ۲۸ شرکت نهایی شده و امور مربوط به شرکت‌های باقی مانده نیز در حال نهایی شدن است.

لزوم سجامی شدن: وی در ادامه با تاکید بر لزوم ثبت نام مشمولان سهام عدالت در سامانه سجام گفت: تا کنون از ۳۰ میلیون نفر مشمول سهام عدالت که روش غیر مستقیم را برای مدیریت سهام خود انتخاب کردند ۵۶ درصد در سامانه سجام ثبت نام کرده‌اند.مدیرکل دفتر امور استان‌های وزارت اقتصاد در مورد چرایی اهمیت سجامی شدن سهام عدالتی‌ها توضیح داد: مشمولان با ثبت نام در سامانه سجام شناسنامه دار می‌شوند و می‌توانند با شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی ارتباطی دو طرفه برقرار کنند. همچنین از طریق سامانه سجام می‌توانند اعمال رای کنند و سود خود را دریافت کنند.