از برداشتن تخصیص ارز و افزایش واردات تا افزایش نرخ‌ها
انعطاف صنعت لاستیک
در سال ۱۳۹۸ در پی اعتراضات سراسری کامیون‌داران، شاهد واردات بی‌رویه تایر باری رادیال بیش از نیاز سالانه این گروه تایر بودیم و تعرفه واردات این گروه محصول از ۲۵ درصد به ۶ درصد کاهش یافت که عملا فرآیند واردات این گروه محصول را برای واردکنندگان تایر بدون درنظر گرفتن شرایط تولیدکننده ایرانی و نیاز مصرف‌کنندگان به تایر باکیفیت تسهیل کرد. در همین سال گروه لاستیک، مواد اولیه خود از جمله کائوچو و ستیل کورد را با ارز ۴۲۰۰تومان تامین می‌کردند که همین موضوع موجب افزایش زمان خرید حتی به بیشتر از سه ماه می‌شد.
این روند تا اردیبهشت ۱۳۹۹ ادامه داشت تا اینکه به گروه دوم منتقل شد و بر این اساس ارز نیمایی دریافت می‌کرد. این موضوع باعث افزایش بهای تمام‌شده می‌شد و تا زمان دریافت افزایش نرخ از سازمان حمایت، حاشیه سود این شرکت‌ها را تحت فشار قرار می‌داد. به فاصله دو ماه مجوز افزایش نرخ ۳۰درصد تایر بایاس و رادیال در تیر ماه صادر شد.
صدور مجوز افزایش
در مرداد ۱۳۹۹، سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نرخ فروش هر کیلوگرم تایر بایاس وانتی ۳۴درصد، هر کیلوگرم تایر باری سنگین ۳۲درصد، هر کیلوگرم تایرکشاورزی ۳۲درصد و هر کیلوگرم تایر راهسازی را ۱۶درصد نسبت به نرخ‌های فروش قبل افزایش داد. با افزایش قیمت دلار و بهای تمام شده، در ۲۸ آبان نرخ فروش تایرهای سواری دوباره به میزان ۵۰ درصد افزایش پیدا کرد. در ۲۹ آذر ماه نیز بر اساس قیمت تمام‌شده تایرهای سنگین مقرر شد میزان ۳۰ درصد نسبت به متوسط صنعت افزایش نرخ داشته باشند.
انواع لاستیک
به‌طور معمول لاستیک‌های موجود در بازار در دو نوع بایاس و رادیال است. لاستیک‌های رادیال به دلیل به کارگیری رشته‌های سیمی در ساختار خود، تحمل سرعت بالاتری نسبت به تایرهای بایاس دارند و عمر آنها نسبت به لاستیک‌های بایاس ۴۰تا۶۰ درصد بیشتر است و قیمت بالاتری دارند. در ناوگان حمل بار و مسافر در سال‌های قبل وزن تایرهای بایاس و رینگ‌های فولادی در مجموع سبب بالا رفتن وزن خودرو و کاهش ظرفیت حمل بار و مسافر می‌شد. در فصول تابستان به دلیل گرم شدن بیش از حد تایرهای بایاس قدیمی تازه مشکلات رانندگان ناوگان حمل بار و مسافر نمایان می‌شد، پنچری‌های زیاد، توقف‌های پی در پی برای خنک شدن تایرها، موضوع تحمل وزن کمتر تایرها، تحمل سرعت کمتر و... اما این مشکلات به اینجا ختم نمی‌شود؛ از همه مهم‌تر مسائل ایمنی به‌وجود آمده همانند انواع جدایی‌های اجزای تایر، چسبندگی کم و طول خط ترمز زیاد و مصرف سوخت بالا عملا مانع بزرگی در افزایش بهره‌وری و راندمان حمل بار و مسافر ایجاد کرده بود. در حوزه حمل مسافر نیز علاوه بر موارد فوق موضوع راحتی کم این تایرها نیز از دیگر مشکلات به حساب می‌آمد. تایرهای رادیال سیمی باعث طول عمر بالاتر (دو برابر) و اقتصادی‌تر شدن فعالیت‌های مرتبط با حمل بار و مسافر و کاهش مصرف سوخت شده‌اند. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود مصرف تایر با تکنولوژی قدیم بایاس هر سال کاهش یافته و تکنولوژی جدید رادیال جایگزین آن شود.
شاخه‌های اصلی بازار تایر
بازار تایر به‌طور کلی به دو شاخه اصلی تقسیم می‌شود: تایرهای تعویضی (RE) که این شاخه مربوط به دارندگان خودرو است که در زمان‌های مشخص لاستیک خود را تعویض می‌کنند و تایرهای تجهیزی(OE) مربوط به کارخانه‌های خودروسازی است که برای خودروهای خود باید با توجه به نوع آن، لاستیک مناسب را تهیه کنند.
با توجه به میانگین مصرف تایرهای تعویضی در سال‌های گذشته و همچنین با در نظر گرفتن رشد حمل بار و مسافر در سال‌های آتی، بازار این نوع تایرها برای سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۴ به شرح جدول است. همان‌طور که مشاهده می‌شود، تایر تعویضی رادیال از ۴/ ۱ میلیون حلقه در سال ۱۳۹۹ به ۸/ ۱میلیون حلقه در سال ۱۴۰۴ خواهد رسید اما در تایر بایاس از ۳۶۵ هزار عدد به ۵۰ هزار عدد خواهد رسید. بنابرین مصرف تایر با تکنولوژی قدیم بایاس هر سال کاهش یافته و تکنولوژی جدید رادیال جایگزین آن شده است.
بازار تایرهای تجهیزی (TBR) ارتباط مستقیم با تعداد تولید خودروهای باری و مسافری دارد که با در نظر گرفتن تولید خودروها در سال گذشته میزان مصرف آن مشخص شده است.
بر اساس پیش‌بینی تولید تعداد خودروهای باری و مسافری، با رعایت احتیاط، بازار لاستیک به شرح جدول ۲ است. همان‌طور که می‌بینید تایر تجهیزی از ۲۹۶ هزار حلقه در سال ۱۳۹۹ به ۴۲۲هزار حلقه در سال ۱۴۰۴ خواهد رسید.
روند تایرهای سواری
بازار تایرهای سواری رادیال (PCR) به تعداد خودروهای در حال تردد، میزان واردات از کشورهای صاحب تکنولوژی و سهم بازار تایرسازان در بازار بستگی دارد. انواع تایرهای مورد نیاز خودروهای سواری مربوط به پراید، گروه پژو، سمند و تندر ۹۰ با رینگ‌های ۱۳، ۱۴ و ۱۵ و وانتی و شاسی بلند با رینگ ۱۶ و ۱۷ می‌شود.
سهم کشورهای مختلف در بازار تایرهای رادیال سواری ایران به ترتیب، ایران ۷۱ درصد، کره ۱۰ درصد، چین ۹ درصد و سایر کشورها ۱۰درصد است. بر این اساس تایرسازان ایرانی بیشترین سهم را دارند. سهم برندهای مختلف از بازار تایرهای رادیال سواری به ترتیب زیر است: بارز ۲۸ درصد، کویر تایر و یزد تایر هر کدام ۱۴ درصد، ایران تایر ۶ درصد، دنا ۲درصد و ۱۳ برند خارجی ۲۷ درصد و سایر برند‌ها تنها ۹ درصد را در اختیار دارند. بر این اساس گروه صنعتی بارز بالاترین سهم را دارد.
میزان تولید کارخانه‌های داخلی
از ابتدای امسال تا پایان مهر ۱۲ میلیون و ۵۲۸ هزار و ۲۰۸ حلقه تایر سواری به وزن ۹۰ هزار و ۵۳۸ تن در کارخانه‌های داخلی تولید شد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته به ترتیب رشد ۲۶ درصدی و ۲۹ درصدی داشته است. در تولید تایر باری رادیال با کمبود ظرفیت مواجهیم، به‌طوری که سالانه ۳۶۰ هزار حلقه از این تایرها در شرکت بارز تولید می‌شود، همچنین کارخانه آرتاویل تایر اردبیل با ظرفیت اسمی ۳۰۰ هزار حلقه در سال آماده بهره‌برداری است.
نیاز سالانه به تایر رادیال باری یک میلیون و ۲۰۰ هزار حلقه است که در صورت راه‌اندازی واحدهای یاد شده، از سال ۱۴۰۰ به بعد حدود ۹۰۰ هزار حلقه از این تایرها قابل تولید در داخل است و بقیه آن باید از خارج از کشور تامین شود. در ۹ماهه ۱۳۹۹، گروه صنعتی بارز با تولید ۶۷هزار تن رتبه اول را در بین کارخانه‌های تولیدی دارد و بعد از آن، کویر تایر با ۳۰هزار تن و یزد تایر با ۲۵هزار تن قرار دارند. با نگاهی به فروش ماهانه کارخانه‌های لاستیک‌سازی متوجه می‌شویم که مقدار فروش در آبان بسیار کم بوده است و در آذر با دریافت افزایش نرخ، هم از نظر نرخی و مقداری رشد خوبی داشته‌اند. بارز کردستان هم که تایرهای سنگین تولید می‌کند، با افزایش نرخی که در اواخر آذر دریافت کرده است می‌تواند سود خوبی در سه ماه زمستان برای گروه صنعتی بارز بسازد.
عوامل اثرگذار
حدود ۵۱ درصد از مواد اولیه این صنعت نظیر کائوچوی طبیعی، برخی از مواد گروه کائوچوی مصنوعی، تعدادی از مواد شیمیایی و سیم (استیل کورد) وابستگی خارجی دارد. بیش از ۶۰ درصد مواد اصلی تولید تایر را مشتقات نفتی تشکیل می‌دهد و این باعث تاثیر زیاد قیمت نفت در بهای تمام‌شده تایر می‌شود. استایرن بوتادین از ابتدای سال با قیمت ۱۴میلیون تومان به ازای هر تن به قیمت ۴۵ میلیون تومان به ازای هر تن رسیده که افزایش ۲۰۰درصدی را به همراه داشته است. قیمت دوده نیز از ۵/ ۹میلیون تومان به ازای هر تن به ۶/ ۱۵ میلیون تومان رسیده است که افزایش ۶۴درصدی داشته است.
