بررسی صنعت حمل‌ونقل و امور بندری
تجارت دریایی بر می‌خیزد
وضعیت صنعت اپراتوری بندری در کشور
ایران نیز با دسترسی به آب‌های دریای خزر از شمال و خلیج فارس و دریای عمان از جنوب، پتانسیل بسیار بالایی برای نفع بردن از حجم بسیار بالای تجارت دریایی دارد. در سال‌های اخیر با راه‌اندازی بنادر جدید و گسترش بنادر موجود، سهم کشور از تجارت دریایی به‌مراتب بیشتر شده است. در این میان شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات دریایی و بندری توانسته‌اند با استفاده از این پتانسیل بالا به درآمدهای مناسبی دست پیدا کنند و موجبات افزایش ثروت سهامداران خود را به‌نحو مناسبی فراهم آورند.
با توجه به دسترسی ایران به آب‌های بین‌المللی از طریق دریای عمان، بنادر جنوبی میزبان عمده تجارت دریایی کشور هستند. سازمان بنادر و دریانوردی متولی بنادر کشور است که از طریق برگزاری مزایده، ارائه خدمات را به شرکت‌های مختلف واگذار می‌کند. به‌همین دلیل شرکت‌های اپراتوری رقابت فشرده‌ای برای برنده شدن در مزایده‌های برگزارشده دارند.
افت ۱۵ درصدی
پس از تحریم‌های گسترده بین‌المللی علیه ایران در ابتدای دهه ۹۰ شمسی حجم تجارت دریایی کشور دچار شوک شد و با کاهش قابل توجهی روبه‌رو شد. اما در سال ۱۳۹۴ و به‌واسطه رفع تحریم‌های بین‌المللی روند تجارت دریایی ایران رو به بهبود می‌رفت تا در سال ۱۳۹۷ و با خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام حجم تجارت دریایی بار دیگر با افتی در حدود ۱۵درصد مواجه شد که موجب کاهش فعالیت‌های شرکت‌های اپراتوری بندری از این سال تا کنون شد. گسترش ویروس کرونا نیز فشار مضاعفی بر این صنعت آورد تا در پایان دوره ۶ ماهه ابتدایی سال ۹۹، این صنعت نسبت به مدت مشابه سال قبل شاهد افتی ۲۰ درصدی در عملیات تخلیه و بارگیری بندری باشد.
سهم صنایع و بنادر
فرآورده‌های نفتی، کالاهای ساختمانی و مواد معدنی، کالاهای اساسی و کالاهای کانتینری رتبه‌های اول تا چهارم را از نظر حجم عملیات بندری در کشور دارند. بندر شهید رجایی (بندرعباس) و بندر امام خمینی به‌ترتیب با سهم ۵۸ و ۳۳ درصدی رتبه‌های اول و دوم را در بنادر کشور از لحاظ فرآورده‌های نفتی دارند. از نظر کالاهای کانتینری ورودی و خروجی بنادر کشور، بندر شهید رجایی با داشتن سهم ۹۰ درصدی از تجارت کالای کانتینری کشور حرف اول را در میان بنادر کشور می‌زند.
وضعیت صنعت اپراتوری بندری در بازار سرمایه
از جمله شرکت‌های بورسی که در این حوزه مشغول به فعالیت هستند، می‌توان به شرکت توسعه خدمات دریایی و بندری سینا (نماد حسینا) و شرکت تایدواتر خاورمیانه (نماد حتاید) اشاره کرد که عمده عملیات اپراتوری بندری را در کشور به‌عهده دارند. در سال‌های گذشته حتاید سهم بالایی از ارائه خدمات در بنادر کشور را به‌عهده داشت؛ اما در دهه ۹۰ شمسی این حسینا بود که توانست با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و لازم برای انجام امور بندری، سهم بالایی از خدمات بندری را در دست بگیرد؛ به‌گونه‌ای‌که در سال گذشته حدودا ۵۰درصد از سهم بازار این صنعت در بنادر کشور در اختیار حسینا بوده است.
سهم شرکت حسینا از خدمات کانتینری بندر رجایی عمدتا در بازه ۵۰ تا ۶۰ درصدی بوده و این شرکت را می‌توان بزرگ‌ترین اپراتور ارائه‌دهنده خدمات کانتینری کشور دانست.
شیوه‌های دریافت درآمدها
درآمد شرکت‌های فعال در صنعت عمدتا به‌صورت ارزی بوده اما نحوه دریافت آن به این صورت است که شرکت‌ها پس از برنده شدن در مزایده‌های برگزارشده توسط سازمان بنادر و دریانوردی، به عقد قرارداد با این سازمان اقدام می‌کنند. قراردادها عمدتا به‌صورت دلاری بوده اما به‌صورت ریالی به شرکت‌ها پرداخت می‌شود. به‌عنوان مثال هزینه‌های اپراتوری بندری (THC) در چند سال گذشته حدود ۴۰ دلار به‌ازای هر کانتینر ۲۰ فوت (Per TEU) بوده است؛ اما شرکت‌ها بر اساس قرارداد منعقدشده مبلغ قرارداد را پس از کسر ۱۰ تا ۲۵ درصد تخفیف و به‌صورت ریالی دریافت می‌کنند. همین موضوع موجب شده است تا شرکت‌ها بتوانند از رشد نرخ دلار نیز منتفع شوند. از سایر درآمدها می‌توان به درآمد اجاره مخازن نفتی و انبارداری کالاهای عمومی و کانتینری اشاره کرد. خدمات ارائه‌شده در حوزه فرآورده‌های نفتی به‌صورت ارزی به شرکت‌ها می‌رسند؛ اما انبارداری کالاها مطابق با نرخ مشخص‌شده توسط سازمان بنادر و دریانوردی و بر اساس تعداد روزهای انبارداری کالاها به‌صورت ریالی به شرکت‌ها تعلق می‌گیرد.
موارد هزینه
در طرف هزینه‌ها این قسمت حقوق و دستمزد است که عمده بهای تمام‌شده شرکت‌ها را به خود تخصیص داده است؛ به‌گونه‌ای‌که در سال‌های اخیر بیش از ۵۰درصد از بهای تمام‌شده شرکت‌ها به هزینه‌های پیمانکاری و حقوق و دستمزد اختصاص یافته است که بر مبنای رشد حقوق و دستمزد و تورم سالانه کشور رشد می‌کند.
پیش‌بینی سود حسینا
از لحاظ قیمت بیشترین مبلغ فروش شرکت با سهمی بیش از ۵۰درصد مربوط به خدمات تخلیه و بارگیری کانتینر است. با اضافه کردن مبالغ مربوط به انبارداری و سایر خدمات کانتینر به سهم فوق، مجموع مبلغ خدمات ارائه‌شده توسط شرکت در حوزه کانتینر به بیش از ۷۰درصد از کل درآمدهای شرکت بالغ می‌شود که نشان‌دهنده تمرکز بالای شرکت روی این بخش از خدمات قابل ارائه است. همان‌گونه که قابل مشاهده است سهم خدمات تخلیه و بارگیری کانتینر شرکت از سال ۱۳۹۷ همزمان با اعمال تحریم‌های جدید آمریکا روی ایران کاهشی چشم‌گیر داشته است؛ به‌طوری‌که در سال ۹۸ این سهم به نصف تقلیل پیدا کرده است. به‌همین دلیل سازمان بنادر و دریانوردی از سال ۱۳۹۸ تا کنون به‌جای کسر ۲۵درصد از هزینه‌های THC از شرکت‌ها این درصد را به ۱۰درصد کاهش داده که تا اطلاع ثانوی این کارمزد ۱۰ درصدی ادامه دارد. این موضوع موجب افزایش مناسب درآمدهای شرکت‌های این حوزه خواهد شد. همان‌گونه که از صورت سود و زیان مشخص است سهم در سال آتی توانایی سودسازی ۲ هزار تومانی به ازای هر سهم را دارد. با فرض ثبات سیاست تقسیم سود شرکت در سال‌های گذشته می‌توان به P/ E تحلیلی در محدوده ۵/ ۳ واحدی رسید.
سودآوری آتی صنعت خدمات بندری و دریایی
نکته حائز اهمیت در پیش‌بینی سودآوری شرکت‌های فعال در صنعت در نظر گرفتن سهم بازار و مقدار خدمات ارائه‌شده توسط شرکت‌های صنعت است. به‌نظر می‌رسد با روی‌کار آمدن بایدن و بازگشت آمریکا به برجام در کنار بهبود شرایط دنیا ناشی از ریشه‌کن شدن ویروس کرونا در سال ۲۰۲۱، زمینه بازگشت حجم تجارت دریایی کشور به اوج تاریخی خود و به تبع آن بهبود وضعیت شرکت‌های ارائه‌دهنده خدمات بندری ایجاد شود. این موضوع در کنار ثبات نرخ دلار در محدوده‌های کنونی می‌تواند موجب جهش درآمد شرکت‌های فعال در این صنعت شود. با توجه به ارزش بازار نسبتا کم شرکت‌های این صنعت و سودآوری تحلیلی مناسب برای سال‌های آتی، به‌نظر می‌رسد صنعت فوق پتانسیل مناسبی برای سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت را دارد.
