تجدید ارزیابی دارایی‌ها، اهمیت و مبانی تعدیل اظهارنظر حسابرس
استانداردهای حسابرسی، حسابرسان را ملزم به به‌کارگیری اهمیت کرده‌اند. اهمیت توسط حسابرس علاوه بر آنکه در هر دو مرحله برنامه‌ریزی و اجرای عملیات حسابرسی به‌کار گرفته می‌شود؛ در ارزیابی اثر تحریف‌های شناسایی‌شده بر حسابرسی و اثر تحریف‌های اصلاح‌نشده (در صورت وجود) بر صورت‌های مالی و همچنین در تعیین نوع اظهارنظر در گزارش حسابرس استفاده می‌شود.
اهمیت در برنامه‌ریزی و اجرای حسابرسی بر ماهیت، زمان‌بندی اجرا و میزان روش‌های حسابرسی اثر می‌گذارد. برای نمونه، هرچه آستانه کمی (مبلغ) اهمیت بزرگ‌تر باشد؛ دامنه رسیدگی‌های حسابرس کوچک‌تر می‌شود و حسابرس اقلام کمتری را رسیدگی می‌کند. رسیدگی کمتر، ریسک حسابرسی را می‌افزاید و حسابرسان با مدیریت ریسک حسابرسی در پی کمینه کردن آثار نامطلوب آن هستند.
افزون بر این، آنچه موجب تعدیل اظهارنظر حسابرس درباره صورت‌های مالی می‌شود و در مبانی تعدیل اظهارنظر وی درج می‌شود؛ تحریف یا محدودیت بااهمیت ولی غیر فراگیر یا بااهمیت و فراگیر یا ابهام بااهمیت و فراگیر است. بنابراین، اقلامی که به تنهایی یا درمجموع کم اهمیت هستند؛ بر اظهارنظر حسابرس اثر ندارند و موجب تعدیل اظهارنظر حسابرس نمی‌شوند.
حسابرسان، در کشور ما معمولا آستانه کمی اهمیت در سطح صورت‌های مالی را با ضرب متوسط جمع دارایی‌ها و فروش یا درآمد، در درصدهایی از پیش تعیین شده در یک دستورالعمل (کمیته تجدیدنظر دستورالعمل حسابرسی، دستورالعمل حسابرسی، ۱۳۸۲، ص ۲۲)، محاسبه می‌کنند. با توجه به این روش محاسبه، افزایش مبلغ دارایی‌ها پس از تجدید ارزیابی، موجب افزایش آستانه کمی اهمیت در سطح صورت‌های مالی شده است. بنابراین، برخی از بندهای مبانی تعدیل اظهارنظر حسابرس پیش از تجدید ارزیابی، پس از تجدید ارزیابی از جنبه کمی، کم‌اهمیت می‌شوند و به گزارش راه نمی‌یابند. نتیجه این است که آثار برخی از بندهایی که در گزارش سال پیش درج شده بودند؛ بر صورت‌های مالی سال جاری کم‌اهمیت در نظر گرفته می‌شود. با وجود این، اثر این‌گونه بندها بر اقلام مقایسه‌ای صورت‌های مالی چه می‌شود. در گزارش‌های واقعی برخی شرکت‌هایی که از محل تجدید ارزیابی افزایش سرمایه داشته‌اند دیده می‌شود که بدون انجام اصلاحات، بندهای مبانی تعدیل اظهارنظر گزارش سال پیش در گزارش سال جاری درج نشده و کاملا از گزارش حذف شده‌اند. دلیل این حذف، تنها می‌تواند کم‌اهمیت شدن آنها باشد. نمونه اطلاعات واقعی یک شرکت را در جدول زیر ببینید:
نمونه بالا نشان می‌دهد که بدون انجام اصلاحات چهار تا از بندهای موثر بر اظهارنظر در گزارش سال پیش، در سال جاری درج نشده‌اند. درحالی‌که استانداردهای حسابرسی، حسابرسان را ملزم کرده‌اند در مواردی که گزارش حسابرس نسبت به‌صورت‌های مالی دوره گذشته حاوی نظر مشروط، مردود یا عدم اظهارنظر بوده و موضوعی که باعث تعدیل اظهارنظر شده هنوز برطرف نشده است؛ به یکی از دو روش زیر، حسب مورد، عمل کنند:
الف. چنانچه موضوع مورد نظر بر اقلام دوره جاری نیز اثر داشته باشد؛ حسابرس باید با اشاره به آثار آن بر اطلاعات مقایسه‌ای و اقلام دوره جاری، نظر خود را تعدیل کند.
ب. چنانچه موضوع مورد نظر بر اقلام دوره جاری اثر نداشته باشد؛ حسابرس باید با اشاره به آثار آن بر اطلاعات مقایسه‌ای، نظر خود را تعدیل کند. در مواردی که گزارش حسابرس نسبت به‌صورت‌های مالی دوره گذشته حاوی نظر مشروط، مردود یا عدم اظهارنظر بوده است و موضوعی که باعث تعدیل اظهارنظر شده بود برطرف شده و به‌گونه‌ای مناسب نیز در صورت‌های مالی دوره جاری افشا شده باشد؛ حسابرس در گزارش دوره جاری خود معمولا اشـاره‌ای به موضوع مندرج در گزارش دوره گذشته نخواهد داشت. اما چنانچه حسابرس ضروری تشخیص دهد می‌تواند این موضوع را در یک بند تاکید بر مطلب خاص در گزارش خود بیاورد. با توجه به آگاهی حسابرسان از استانداردهای حسابرسی، می‌توان چنین نتیجه گرفت که در مواردی مانند نمونه بالا، علت درج نشدن بندهای گزارش سال پیش در گزارش سال جاری (با توجه به اصلاح نشدن صورت‌های مالی) بالا رفتن قابل‌توجه آستانه کمی اهمیت و درنتیجه کم‌اهمیت تلقی کردن آنها است. بنابراین، یکی از پیامدهای تجدید ارزیابی دارایی‌ها این است که برخی شرکت‌ها به‌اصطلاح بی چک و چونه از شر برخی بندهای مبانی تعدیل اظهارنظر حسابرس راحت می‌شوند! اما به نظر می‌رسد که گرچه آستانه اهمیت سال جاری افزایش زیادی داشته، اقلام مقایسه‌ای کماکان به‌گونه‌ای بااهمیت تحت تاثیر بندهای سال پیش هستند. بنابراین، یا باید صورت‌های مالی به‌گونه‌ای مناسب طبق استانداردهای حسابداری اصلاح شوند؛ یا اینکه موضوع با اشاره به آثار بااهمیت آن بر اقلام مقایسه‌ای در گزارش حسابرس درج و نظر مناسب اظهار شود.
