باد کردن حق تقدم‌ها روی دست شرکت‌ها

حق تقدم چیست؟

زمانی که شرکت‌ها افزایش سرمایه خود را از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده انجام می‌دهند برای سهامداران حق تقدم ایجاد می‌شود. حق تقدم سهام یکی از مواردی است که بعد از افزایش سرمایه شرکت‌ها سهامداران را درگیر خود می‌کند. مفهومی که ‌تازه‌کاران سرمایه‌گذار در بورس ممکن است به‌صورت کامل با آن آشنایی نداشته باشند. هنگامی که یک شرکت افزایش سرمایه می‌دهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه تعداد سهام آن نیز افزایش پیدا می‌کند. حال به دلیل اینکه سهامداران یک شرکت خواهان حفظ حقوق و منافع خود در شرکت هستند، این انتظار را دارند که بعد از افزایش سرمایه شرکت، درصد مالکیت خود در شرکت را نسبت به قبل از افزایش سرمایه حفظ کنند. به همین دلیل براساس قانون تجارت این حق برای سهامداران شرکت در نظر گرفته می‌شود. بر این اساس، درصورتی که یک شرکت سهام جدیدی برای فروش منتشر کند، سهامداران فعلی در خرید این سهام جدید اولویت دارند. به این اولویت در خرید سهام نسبت به سهامداران جدید، حق تقدم خرید سهام گفته می‌شود. به بیان دیگر با توجه به اینکه افزایش سرمایه از این روش، مستلزم تامین منابع جدید از سوی سهامداران فعلی شرکت است، شرکت حق استفاده و حضور در این افزایش سرمایه را ابتدا به سهامداران می‌دهد. به این صورت که حق تقدم سهام در اختیار سهامداران فعلی قرار می‌گیرد. باید توجه داشت که معمولا مهلت استفاده از گواهی‌های حق تقدم در خرید سهام جدید، در یک بازه زمانی ۶۰ روزه خواهد بود. اگر سهامداران به هر علتی تمایل نداشته باشند از حق تقدم‌های خود استفاده کنند می‌توانند آنها را بفروشند. به همین دلیل بعد از برگزاری مجمع شرکت یک نماد حق تقدم نیز در بازار برای آن شرکت تعریف می‌شود تا سهامداران بتوانند از طریق آن نماد، حق‌های خود را به فروش برسانند. چنانچه سهامداران در مهلت مقرر اقدام به پذیره‌نویسی نکنند یا از فروش گواهی حق تقدم خود صرف نظر کنند، شرکت پس از اتمام دوره پذیره‌نویسی، حق تقدم استفاده نشده را در معرض فروش قرار می‌دهد و پس از فروش، مبلغ حاصل از فروش را به حساب سهامداران قبلی واریز می‌کند.

  ویژگی‌های حق تقدم‌ها

دامنه نوسان برای خرید و فروش نمادهای حق تقدم شرکت‌ها دو برابر دامنه نوسان سهام عادی است؛ به عبارت دیگر یک نماد حق تقدم در طول روز می‌تواند از مثبت ۱۰ درصد تا منفی ۱۰ درصد نسبت به قیمت پایانی روز گذشته نوسان کند. پس افرادی که آن را خرید و فروش می‌کنند باید با این علم که ریسک این کار بیشتر از خرید و فروش سهام عادی است، این کار را انجام دهند. چرا که در این حالت در طول روز در بیشترین حالت می‌تواند حدود ۲۰ درصد نوسان داشته باشد. در صورتی که این دامنه نوسان برای سهام عادی نزدیک به ۱۰ درصد است.

استفاده از حق تقدم در بازار نزولی

حال با وجود این تفاسیر باید دید چرا اخیرا با تعدد تمدید مهلت استفاده از حق تقدم خرید سهام در کدال مواجه هستیم. اینکه اساسا حق تقدم در بازاری که نزولی است چه ویژگی‌ای دارد و به‌طور کلی استفاده از حق تقدم چه جذابیتی دارد. رویا ذبیحی کارشناس بازار سرمایه در این خصوص می‌گوید: در افزایش سرمایه از محل آورده نقدی ومطالبات حال شده دلیلی که این روش از سوی سهامداران زیاد جذاب نیست، زمانبر بودن آن است تا جایی که ممکن است حتی تا ۶ ماه طول بکشد که سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه به سبدها منتقل شود. او ادامه می‌دهد: با توجه به ریزشی بودن بازار و اینکه دامنه نوسان حق تقدم ۲۰درصد است، باعث می‌شود ریسک بیشتری از سهم داشته باشد و احتمال ریزش بیشتری داشته باشد.  ذبیحی در تشریح دلایل این اتفاق می‌گوید: این نکته که در صورت اعمال حق تقدم پول به مدت طولانی بلوکه می‌ماند از دلایل دیگر عدم اقبال به حق تقدم در این بازار است. دلیل سوم می‌تواند این باشد که بازار و قیمت سهام در حال اصلاح است و فرد می‌تواند بدون بلوکه شدن پولش، با قیمت کمتری سهم را از خود بازار خریداری کند.

حال به نظر می‌رسد با وجود قیمت پایین استفاده از حق تقدم، شاهد عدم استقبال آن از سوی جامعه سهامداری هستیم. رویا ذبیحی درخصوص چرایی تمدید مهلت استفاده از حق تقدم می‌گوید: عدم استقبال از حق تقدم است که باعث تمدید مهلت حق تقدم در زمان اصلاح بازار می‌شود، زیرا شرکت وجه مورد نیاز خود را نمی‌تواند از طریق پذیره‌نویسی جمع‌آوری کند و چنانچه مهلت حق‌تقدم تمام شود، حق تقدم‌های استفاده نشده را باید به‌صورت حراج بفروشد که باتوجه به اصلاح بازار، ممکن است خیلی پایین‌تر قیمت بخورد و مطلوب شرکت نباشد، برای همین سعی در تمدید مهلت حق تقدم می‌کنند.  الهه ظفری کارشناس تامین سرمایه ملت نیز در این خصوص در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: تمدید مهلت معامله حق تقدم سهام شرکت‌ها چه در پذیره‌نویسی اولیه (مهلت پذیره‌نویسی) و چه در فروش حق تقدم استفاده نشده (دوره عرضه عمومی) در شرایط عادی به دلیل عدم استقبال سهامداران از افزایش سرمایه شرکت است. در این شرایط سهامداران این گونه برداشت کرده‌اند که شرکت پتانسیل افزایش سرمایه را نداشته یا موضوع افزایش سرمایه از دیدگاه آنان جذاب نبوده است.

استراتژی استفاده از حق تقدم

رویا ذبیحی درخصوص نگاه بلندمدت و استراتژی استفاده از حق تقدم می‌گوید: اما برای سهامداران عمده و سهامدارانی که دید بلندمدت نسبت به سهام شرکت‌ها دارند، در اصلاح بازار می‌توانند حق تقدم سهام را با اختلاف بیشتر از صد تومان با قیمت سهام خریداری کنند ولی ریسک اینکه به مدت طولانی پول آنها بلوکه خواهد ماند و باتوجه به اصلاح بازار شاید بتوانند به قیمت پایین‌تری سهم را خریداری کنند، وجود خواهد داشت. همچنین گاهی ممکن است در زمان معامله حق تقدم در بازار، به شدت شاهد افت قیمت‌ها باشیم به شکلی که قیمت سهم شرکت موضوع افزایش سرمایه نیز مرتبا کاهش پیدا کند به‌صورتی که بازار از ترس کاهش بیشتر قیمت‌ها مایل به خرید حق تقدم هم نباشد به ویژه اینکه منابع مالی کسانی که در خرید حق تقدم شرکت می‌کنند برای مدت زمانی بلوکه شده می‌ماند و در این مدت ممکن است هر اتفاقی برای قیمت سهم بیفتد. الهه ظفری کارشناس تامین سرمایه ملت در همین خصوص گفت: گاهی نیز به دلیل شناوری بسیار بالای یک سهم، حق تقدم آن مورد توجه قرار نمی‌گیرد زیرا سهامداران بسیار زیادی وجود دارند که ممکن است منابع کافی برای شرکت در افزایش سرمایه را نداشته باشند یا از وجود حق تقدم بی‌اطلاع باشند و... که در نهایت باعث تمدید مهلت معاملات آن می‌شود.