صنعت قند و شکر در ایران با افتتاح اولین کارخانه قند ایران در سال ۱۲۷۴ هجری شمسی آغاز به کار کرد و هم اکنون بالغ بر ۱۱۸ سال از عمر این صنعت در کشور می‌گذرد. پیش‌بینی تولید شکر در سال جدید ۳/ ۱ میلیون تن است. امسال با توجه به افزایش قیمت خرید تضمینی چغندر قند در پایان سال ۹۸، استقبال نسبتا بهتری از کشت این محصول نسبت به سال گذشته شد. براساس آخرین آمار گزارش شده از سوی کارخانه‌ها تا ۳۰ فروردین ماه، ۵۶ هزارهکتار چغندر بهاره تاکنون کشت شده و این رقم پارسال ۴۰ هزار هکتار بوده و در سال‌جاری از رشد ۴۰درصدی برخوردار بوده است ضمن اینکه کشت بهاره تا خرداد ادامه دارد. با درنظر گرفتن کشت پاییزه، سطح زیرکشت چغندر قند در سال جاری به ۸۰ تا ۸۵ هزارهکتار برسد. این رقم در سال گذشته حدودا ۶۵ هزارهکتار بوده است. باتوجه به اینکه برداشت کشت بهاره چغندر در پاییز انجام می‌شود، پیش‌بینی می‌شود از محل کشت پاییزه ۱/ ۱میلیون تن تا یک میلیون و ۱۵۰ هزارتن چغندر قند تولید شود. سال گذشته این رقم ۶۹۰ هزارتن بوده و امسال تولید چغندر پاییزه ۴۰۰ هزار تن افزایش دارد. سال گذشته مجموع تولید چغندر بهاره و پاییزه ۸/ ۳ میلیون تن بوده که امسال این رقم به حدود ۵ میلیون تن خواهد رسید. با توجه به احیای برخی مزارع آسیب‌دیده از سیل، پیش‌بینی می‌شود امسال بین ۶ تا ۵/ ۶ میلیون تن نیشکر تولید شود که از محل این تولید ۶۵۰ هزارتن شکر و از محل تولید چغندر نیز تقریبا همین میزان شکر تولید می‌شود و در مجموع پیش‌بینی تولید شکر ۳/ ۱هزارتن است. با توجه به مصرف سرانه هر نفر در حدود ۳۰ کیلوگرم نیاز کشور حدود ۱/ ۲ میلیون تن شکر در سال برآورد می‌شود که بخشی از آن در داخل تولید و مابقی از طریق واردات تامین خواهد شد.

عمده‌ترین عامل موثر بر تولید‌کنندگان صنعت قند و شکر واردات بی‌رویه این محصول بوده است. اوج واردات شکر به سال ۱۳۸۵ با رقم ۲میلیون و ۵۲۷هزار تن بازمی‌گردد و از آن به بعد واردات شکر به کشور نزولی شده تا اینکه مجددا در سال ۸۹ حجم واردات شکر به کشور افزایش یافت و از رقم ۸۷۷هزار تن در سال ۱۳۸۸ به یک میلیون و ۸۰۵ هزار تن در سال ۱۳۸۹ که تمام توسط بخش خصوصی وارد شده بود، رسید. در سال ۱۳۹۸ با توجه به عدم افزایش به موقع قیمت خرید تضمینی چغندر، سطح زیر کشت این محصول کاهش یافت و منجر به کاهش تولید سطح زیر کشت شد. در نتیجه به منظور جبران کسری تولید در سال ۱۳۹۸، یک میلیون و ۸۳۰هزار تن شکر که ۱۱۷۵هزار تن توسط دولت و ۶۵۵هزار تن توسط بخش خصوصی از طریق واردات تامین شد. در سال ۱۳۹۹، تا پایان تیرماه، ۵۴۱هزار تن شکر وارد شده که ۳۶۹هزار تن آن را بخش خصوصی وارد کرده است.

وضعیت تعرفه شکر خام و سفید از سال ۱۳۸۰، به ترتیب ۱۰۰ و ۱۵۰درصد بوده است، در سال ۱۳۸۴ به ارقام ۳۰ و ۵۰ درصد رسید و در سال ۱۳۸۵ به کمترین ارقام یعنی ۴ و ۱۰ درصد رسید که در آن سال موجب واردات بی‌رویه شد. در سال ۱۳۸۹ که واردات باز هم زیاد شد تعرفه ۲۰ و ۳۵درصد بود و از آن تاریخ تعرفه‌ها افزایش پیدا کرد. این رقم در سال ۹۰ به ۴ و۷۵درصد رسید. هم اکنون از آبان سال ۱۳۹۸ تعرفه شکر خام ۵ درصد و شکر سفید ۵۵درصد ثابت مانده است. تولید شکر کشور در سال ۱۳۸۵ به‌عنوان سال حساس یک‌میلیون و ۲۸۵هزار تن بوده است، در سال ۱۳۸۹ یک‌میلیون و ۱۲۴هزار تن و بیشترین تولید کشور مربوط به سال ۱۳۹۶، با۲میلیون تن بوده است. در نهایت در سال ۹۸، ۸۵۰هزار تن تولید به‌خاطر کاهش سطح زیر کشت چغندر داشتیم و تا تیر ماه ۱۳۹۹، ۱۲۰هزار تن تولید شکر داشته‌ایم و باید منتظر کشت پاییزه چغندر باشیم.

چغندر در فصل بهار و پاییز می‌روید و قیمت چغندر بهاره معمولا از قیمت چغندر پاییزه بیشتر است. در سال ۱۳۸۵، بهای هر تن چغندر،۴۶هزار تومان بود و هر کیلو شکر، ۵۶۰تومان و دستمزد تبدیل شکرخام به شکر سفید به ازای هر کیلوگرم ۵۹تومان بود. در سال‌های ۸۶، ۸۷ و ۸۸ نرخ مصوب تعیین نشد و نرخ‌ها به‌صورت شناور بود. از سال ۱۳۹۳، بهای چغندر قند پاییزه و بهاره جدا شد و بهای چغندر پاییزه به ازای هر تن ۱۹۵هزار تومان و چغندر بهاره ۲۰هزارتومان گران‌تر به ازای هر تن و بهای شکر ۲۳۰۰تومان به ازای هر کیلو و دستمزد تبدیل شکرخام به شکر سفید به ازای هر کیلوگرم ۱۲۵تومان بود. در سال ۱۳۹۸، بهای خرید چغندر بهاره ۳۷۴هزار تومان و چغندر پاییزه ۳۶۴هزار تومان به ازای هر تن بودکه نسبت به سال ۹۷، رشد ۳۸ درصدی داشت، نرخ مصوب شکر ۴۰۵۰تومان به ازای هرکیلو و دستمزد تبدیل شکرخام به شکر سفید به ازای هر کیلوگرم ۲۱۷تومان بوده است. در سال ۱۳۹۹، بهای خرید چغندر بهاره با عیار ۱۶، ۶۰۲هزار تومان است که نسبت به سال گذشته ۶۱درصد رشد داشته و بهای چغندر پاییزه ۵۹۰هزار تومان به ازای هر تن تعیین شده است. نرخ مصوب شکر، بعد از تغییر گروه کالایی شکر و واردات آن با ارز نیمایی به ۶۳۰۰تومان به ازای هرکیلو درب کارخانه و۸۷۰۰ تحویل مصرف‌کننده رسید و دستمزد تبدیل شکرخام به شکر سفید به ازای هر کیلوگرم ۲۱۷تومان شده است. پیشنهاد مجری طرح چغندر قند وزارت کشاورزی برای قیمت تضمینی خرید چغندر در سال ۱۴۰۰، با توجه به افزایش هزینه تولید چغندر در پی حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از نهاده‌های کشاورزی و این نکته که ۱۰۰‌درصد بذرهای مقاوم کشت ۳۰هزارهکتاری پاییزه، خارجی است، مبلغ یک میلیون تومان به ازای هر تن است.

۱۵شرکت تولید قند و شکر در بورس تهران معامله می‌شوند و تمام شکر خود را از چغندرقند تولید می‌کنند و کارخانه‌های تولید شکر از نیشکر در بورس معامله نمی‌شوند. با توجه به اینکه این شرکت‌ها عمدتا قدیمی هستند، پتانسیل افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها را دارند. کارخانه قند اصفهان با هزار هکتار زمین واقع در شرق اصفهان و سرمایه ۱۹۵ هزار میلیون ریال، شرکت قند نقش جهان با هزار هکتار زمین واقع در کیلومتر ۳۷ جاده مبارکه اصفهان و سرمایه ثبتی ۱۳۹ هزار میلیون ریال و کارخانه‌های تولیدی و صنعتی ثابت خراسان با ۱۹۰۰ هکتار زمین واقع در فریمان مشهد و سرمایه ثبتی ۵۱۰هزار میلیون ریال پتانسیل بالایی از این نظر دارند. از بین شرکت‌هایی که بیشترین ارزش بازار را در این صنعت دارند به توضیح عملکرد آنها در سال ۱۳۹۸ می‌پردازیم: قثابت کشت پاییزه دارد، ۳۱۷ هکتار تحت کشت دارد، ۱۳ هزار تن چغندر تولید و ۲۴هزار تن خریداری کرده است و ۳۷ روز در سال کار می‌کند و در مجموع ۴۷۵۵ تن شکر از محل چغندر در سال ۱۳۹۸ تولید کرده است. قصفها کشت بهاره و پاییزه دارد ۴هزار هکتار در بهار و ۱۵۰۰ هکتار در پاییز تحت کشت دارد و حدود ۳۰۰ هزار تن چغندر تولید کرده است. ۱۷۰ روز در سال کار می‌کند، ۳۸۵۰۰ تن شکر از چغندر تولید کرده است. قنیشا کشت پاییزه دارد، ۱۷۹۰ هکتار سطح زیر کشت و ۹۲ هزار تن چغندر تولید و ۱۰۳هزار تن خریداری کرده است. ۷۳ روز در سال کار می‌کند و ۱۶هزار تن شکر از چغندر تولید کرده است. قچار کشت بهاره و پاییزه دارد، ۲ هزار هکتار در بهار و ۱۱۹۱هکتار در پاییز تحت کشت داشته است که در مجموع ۱۵۸هزارتن چغندر تولید کرده است و ۱۵۵ روز در سال کار می‌کند و ۲۱هزار تن شکر از چغندر تولید کرده است. قهکمت کشت بهاره و پاییزه دارد، ۴هزار هکتار در بهار و ۱۷۰۰ هکتار در پاییز تحت کشت دارد. در مجموع ۳۱۱ هزار تن چغندر تولید کرده است و ۹۶ روز در سال کار می‌کند و ۴۰ هزار و ۵۰۰ تن شکر از چغندر تولید کرده است.

 

اخبار مرتبط