مدیریت انرژی همسو با سرمایش و گرمایش فناورانه
مدیریت کمبود و ناترازی انرژی
از زمان اختراع اولین کوره الکتریکی در سال ۱۸۶۱ بود که صنعت سرمایش و گرمایش هم وارد مدار پیشرفت شد.به‌تدریج سیستم‌هایی وارد این عرصه شدند که هریک مبتنی بر فناوری‌های بیشتر تا امروز که نسل جدید سامانه‌های گرمایش و سرمایش خودکار با اتکا به هوش مصنوعی، توانسته است مشکلاتی نظیر کمبود و ناترازی های انرژی را مدیریت و از هدر رفت انرژی ممانعت نمایند.
در یک نگاه کلی عواملی همچون طراحی نامناسب حرارتی، عایق‌بندی غیراصولی سامانه‌های گرمایشی، دیوارهای بدون عایق، وضعیت نامناسب سقف، شکاف درب‌ها، درز پنجره‌ها و همچنین عدم استفاده از کنترل‌کننده‌های گرمایشی موجب هدر رفت انرژی در همه بخش‌ها به‌خصوص بخش خانگی می‌شود .
قابل تامل آنکه جدای از پیامد اصلی این روند مصرفی که به اتمام رسیدن منابع انرژی است، نتایج کوتاه‌مدت چنین رفتاری نیز هم‌اکنون با قطعی برق و گاز ،اجبار به مازوت سوزی و درنهایت افزایش آلاینده‌ها نمایان است.
بایدها نبایدهای منع اتلاف انرژی
مدیریت انرژی در کنار فناوری‌های جدید دو عامل کلیدی و مکملی است که در جهت بهینه‌سازی مصرف انرژی از آن نام‌برده می‌شود.
در این حال شیب تند مصرف انرژی در جهان موجب شده است که محققان درصدد ارائه راهکارهایی برای کاهش میزان مصرف باشند.
تدابیری که به استفاده از فناوری‌های جدید گره می‌خورد و می‌تواند سهم مصرف انرژی فسیلی یا غیر فسیلی را کمتر نماید.
چه‌بسا تأسیساتی با طراحی و پیاده‌سازی سامانه‌های نوین، مانند عایق‌بندی حرارتی، سامانه‌های هوشمند مدیریت انرژی و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌تواند نقشی اساسی در کاهش این اتلاف داشته باشد.
در این حال این پرسش مطرح است که سهم کشور ما در این فناوری‌ها چه میزان است؟
کشوری که از سویی گرفتار با تحریم‌ها و از طرفی هم به‌شدت با نا ترازی‌های انرژی روبروست تا چه اندازه توانسته است با استفاده از فنّاوری‌های نوین در جهت کاهش مصرف انرژی گام بردارد؟
آیا محققان و سرمایه‌گذارانش حمایت می‌شوند؟
در پاسخ به این ابهامات احمدرضا طاهری اصل نایب رییس کمیسیون انرژی ،استاندارد مصالح و محیط‌زیست نظام‌مهندسی ساختمان کشور با اشاره به عقب نبودن ایران از فناوری‌های نوین سامانه‌های گرمایشی و به‌ویژه سرمایشی نسبت به کشورهای پیشرفته به دنیای اقتصاد می‌گوید: در زمینه سامانه‌های سرمایشی تقریبا هم‌پایه با کشورهای پیشرفته حرکت می‌کنیم شاید یکی دو پله عقب‌تر هستیم ولی درکل به لحاظ فنّاوری به ۷۰ درصد آن‌ها رسیده‌ایم.
این مسوول یادآور می‌شود: فقط نکته‌ای که در ارتباط با سامانه‌های سرمایشی وجود دارد استفاده از گازهایی است که تولید گاز گلخانه‌ای دارد و به‌وفور هم استفاده می‌شود.قطعا با تداوم این روند با تهدیداتی جدی روبرو خواهیم بود.
وی بیان می‌کند: اما در ارتباط با سامانه‌های گرمایشی متاسفانه همچنان با تولید بخاری‌های دودکش دار قدیمی مواجه هستیم که فنّاوری قدیمی ،فرسوده وکم راندمانی رادارند.درصورتی‌که در اکثر کشورها منع مصرف می‌شود .
این مسوول تصریح می‌کند: قابل‌توجه آنکه فنّاوری بخاری‌های کوره‌بسته را هم داریم و چند شرکت تولیدکننده در این عرصه فعال هستند اما به دلیل قیمت‌ها ،استقبالی نشده است حمایت دولتمردان امکان تداوم فعالیت را به این شرکت‌ها خواهد داد.
وی می‌گوید: در این حال، علی‌رغم وجود فنّاوری نسبی برای سامانه‌های سرمایش و گرمایش در داخل کشور اما مانعی وجود دارد. این‌چنین که تعدادی از این سیستم‌ها در مقررات ملی ساختمان توصیه نشده واین مسئله موجب می‌شود مهندسان هم امکان استفاده از این سامانه‌های نوین را نداشته باشند.
درواقع عقب ماندن مقررات ملی از تکنولوژی باعث منع استفاده می‌شود.
طاهری اصل می‌افزاید: تاکید بر آن است با بهره‌مندی از فناوری نوین ،ناترازی انرژی مدیریت شود اما لازم است در کنار آن مقررات ملی ساختمان هم رعایت شود. فقط اگر مبحث ۱۹ مقررات ملی که مرتبط با سامانه‌های برچسب دار انرژی است همراه با فنّاوری رعایت گردد قطعا نیمی از چالش ناترازی رفع می‌شود.
وی تصریح می‌کند :به عبارتی فنّاوری نوین با راندمان بالاتر و ضرایب عملکرد بالاتر و از طرفی رعایت مقررات ملی ساختمان می‌تواند ۴۰ تا ۵۰ درصد از ناترازی را در بزرگ‌ترین مصرف‌کننده حامل‌های انرژی که بخش خانگی است حل نماید. همچنین بخش صنعت را هم نجات می‌دهد.
آموزش و آگاهی‌رسانی راهکار اصلی مقابله با اتلاف انرژی
همچنین دراین‌باره اشکان محمدی سرپیری کارشناس حوزه تاسیسات در گفتگو با دنیای اقتصاد بیان می‌کند :اتلاف انرژی و راهکارهایی برای کاهش آن از مباحث پراهمیتی است که اجرا و عملیاتی نمودنش به شروطی وابسته است.
او توضیح می‌دهد: دریک طبقه‌بندی مشخص می‌شود که مرحله نخست به آموزش مرتبط است .اگر فناوری هم باشد که بسیار لازم و عالی است اما بدون پشتیبانی علمی و آموزش ،عملاً غیرمفید است .
و می‌افزاید:اکنون متأسفانه علم و تخصص پایین تعدادی از افراد موجب ،انتخابات نادرست، می‌شود که درنهایت به‌جای مزیت ،زیان‌هایی را به دنبال دارد. به‌عنوان‌مثال پمپ‌های آبی که در ساختمان‌های پرجمعیت استفاده می‌شود در ظاهر از گزینه‌های کارآمد برای صرفه‌جویی است. اما اگر به دلیل دانش فنی پایین انتخاب نادرستی انجام بگیرد مصرف انرژی را به‌جای کاهش ،افزایشی هم می‌کند درحالی‌که با یک گزینه کارآمد ،مصرف، پایین می‌آید.
محمدی بیان می‌کند :اما مرحله دوم به تجهیزات سخت‌افزاری بازمی‌گردد که باید استفاده شود. در حال حاضر این تجهیزات یا یک کپی شاید هم اشتباه از محصول وارداتی است که با تأثیرگذاری در بهره‌وری تجهیزات ،راندمان را پایین می‌آورد و یا آنکه محصول وارداتی کم کیفیت چینی است .اگرچه کالای چینی باکیفیت بسیار بالا هم وجود دارد.اما به‌طورمعمول تجهیزات کم کیفیت وارد کشور شده و این موضوع نیز تأثیر منفی بر برق ، آب و گاز مصرفی ساختمان‌ها دارد. به‌طوری‌که علاوه بر اعمال قبوض گران ،موجب ورود هزینه سنگینی هم به کشور می‌شود که عواقب آن در قالب مشکلاتی چون آلاینده‌ها و اجبار به مازوت سوزی، آشکار است.
به عبارتی این چالش‌ها به‌طور زنجیروار به همدیگر متصل است و زمانی که بررسی دقیقی می‌شود متوجه می‌شویم بخشی از این مشکلات به تجهیزات فاقد کیفیت ،بازمی‌گردد.
این کارشناس عمده‌ترین مانع پیشروی در این حوزه را مرتبط با تحریم‌ها دانسته و می‌گوید : اگر بخواهیم بحث تحریم را کنار بگذاریم درنهایت باز،هم دلایل دیگر به این موضوع، پیوند می‌خورد. کارخانه‌ای که احداث می‌شود با گرانی و کمبود مواد اولیه ناشی از تحریم‌ها روبروست .از طرفی شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند در ساخت تجهیزات باکیفیت هم اگر مصمم به اقدامی در این زمینه باشند معمولاً به‌طور پروژه‌ای کار می‌کنند چون برای سرمایه‌گذاری به قدرت مالی بالایی نیاز دارند که بازهم به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها عهده آن برنمی‌آیند .با این اوصاف ،این‌گونه موانع اجازه پیشرفت را گرفته است.
وی در ارتباط با میزان حمایت‌ها از شرکت‌ها و سرمایه‌گذارانی که متمایل به ورود به حوزه تجهیزات سرمایشی و گرمایشی هستند اظهار می‌کند : خواه‌ناخواه حمایت لازم است از همان قدم اول برای تأسیس یک واحد یا کارخانه نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه‌ای است. از دریافت زمین از شرکت شهرک‌ها تا مجوزها و شرایط دیگر که پله به پله باید به جلو رفت و گذر از هر مرحله بدون حمایت و تسهیل شرایط، دشوار است.
از سویی هم با کمبود نیروهای انسانی خبره در این حوزه روبرو هستیم که به دلیل مهاجرت‌های گسترده، کشور در حال خالی شدن از این نیروها است.
این کارشناس یادآور می‌شود :حال اگر شرایط برای سرمایه‌گذاری هم فراهم شود بدون نیروی انسانی کارآمد، اقدامی انجام نمی‌گیرد. براین اساس ضروری است همان‌گونه که شرایط مناسب برای سرمایه‌گذار ،مهیا می‌شود شرایطی هم برای ماندگاری نیروی انسانی و ممانعت از خروج آن‌ها ایجاد شود .تا به آنجا نرسیم که از فناوری‌های نوین دور و همین میزان تجهیزات و فناوری هم که دارا هستیم مستهلک و بلااستفاده شود.
در ادامه محمدی در ارتباط با تأثیر انرژی‌های تجدید پذیر در کاهش اتلاف انرژی و میزان استقبال می‌گوید:بدون شک روی‌آوری به این نوع انرژی، تأثیر بسزایی را در مقابله با ناترازی‌ها دارد. اما به آن شرط که سرمایه‌گذاران و مردم توجیه شوند. اصفهان از مراکزی است که در این زمینه دارای رتبه برتر و از شرکت‌های سازنده آبگرم کن های خورشیدی در همین شهر، فعال هستند. اما آنچه تاکنون مشخص‌شده آنکه بازار،جذب لازم را نداشته است درواقع استقبال قابل قبولی از سوی مردم نبوده و این‌گونه یک محصول هرچقدر هم با پشتوانه علمی و باکیفیت تولید شود به‌تدریج به حاشیه رانده می‌شود.
این کارشناس تصریح می‌کند :به نظر آگاهی بخشی و آموزش موردنیاز رسانه‌ای در این حوزه انجام نگرفته است. اگر افرادی نسبت به فواید این انرژی و امکان نصب پنل ها بر بام‌های خودآگاه شوند با میل و رغبت بالایی به این سمت هدایت خواهند شد. قطعاً مالکی که در حال ساخت خانه‌ای است با علم نسبت به مزایای نیروگاه‌های کوچک خورشیدی ،هزینه‌ای که شاید معادل یک یا دو متر از زمین او باشد را صرف نصب این پنل ها خواهد کرد.بنابراین با آموزش‌های مستمر رسانه‌ای می‌توان به‌تدریج بازخورد مثبتی از این جریان را به وجود آورد.
وی تأکید می‌کند: درمجموع آگاهی‌رسانی و آموزش‌های پی‌درپی و بدون وقفه راهکار اصلی برای ممانعت از هدر رفت انرژی بشمار می‌آید. علاوه بر آنکه پشت سر گذاشتن تحریم‌ها واردات فناوری و تجهیزات نوین به کشور، عاملی دیگر در جهت کاهش اتلاف انرژی است. همچنین ضرورت دارد آن میزان از تجهیزاتی که اکنون داخل کشور داریم از طریق کارگروه‌های تخصصی بروز رسانی شود آن‌ها که قابل‌استفاده نیست از مدار خارج گردد. چراکه این اتفاق خود تأثیر قابل‌توجهی را در کاهش هدر رفت انرژی خواهد داشت.
همراهی مردم ،دولت و بخش خصوصی
کاهش هدر رفت انرژی، ارتقای بهره‌وری، و خلق آینده‌ای بهتر از پیامدهایی است که تأسیسات گرمایشی و سرمایشی فناورانه به دنبال دارد.
یک رخداد که برای شرایط این روزهای کشورمان به‌راستی حیاتی محسوب می‌شود.
چراکه اتلاف انرژی از بزرگ‌ترین چالش‌هاست و نه‌تنها موجب افزایش هزینه‌های اقتصادی است بلکه اثرات زیست‌محیطی آن عمیق‌تر و مضرتر است.
امید است با یک همگامی و همراهی واقعی میان دولت ،مردم و بخش خصوصی این رویکرد ،تحقق‌یافته و آینده‌ای بهتر را در این زمینه شاهد باشیم.
