فرشی برای گردشگری
شاهکار بی‌نظیر اصفهان
دیرزمانی است که اصفهان از مراکز طراحی نقوش زیبا و تولید انواع صنایع‌دستی به‌ویژه قالی بوده است.
شهر پر قدمت درزمینهٔ بافت فرش و صاحب نامی، خوش که شاهکار فاخر و مرغوب آن یادآور گذشته باشکوه این دیار است.
سرزمینی که با تاریخچه معماری غنی، مساجد، کاخ‌ها و پل‌های ارزشمند، صنایع‌دستی، پارچه‌ها و هنرهای زیبای چشم‌نوازی را دربر می‌گیرد که در میان همه این قابلیت‌ها هنر فرش آن حرف بسیار، برای گفتن دارد. فرش دستباف ایران با پیشینه‌ای چند هزارساله تاریخچه‌اش به‌پیش از دوران هخامنشیان و حتی میلاد مسیح می‌رسد و اوج شکوه آن به اوایل سده شانزدهم میلادی در عهد سلطنت صفویه در اصفهان باز برمی‌گردد. حمایت و توجه شاهان صفوی به هنر و هنرمندان انگیزه‌ای بود تا از هر صنف و طبقه‌ای جذب کارگاه‌های بزرگ سلطنتی به‌ویژه قالی‌بافی شوند. دوره‌ای که با عنوان عصر شکوه و جلال قالی ایران، مزین است. عصری که نفیس‌ترین قالی‌های ابریشمی و زربفت با طرح‌های بسیار بدیع به دست هنرمندان اصفهان بافته‌شده است. و حالا با توجه به قدمت و ارزش چنین هنری و باوجود فعالیت ۲۸ اتحادیه فرش دستباف، ۵۴ تعاونی، ۲۰ مجتمع بزرگ متمرکز و غیرمتمرکز، ۸۵۰ واحد دارای پروانه کسب و همچنین ۲۷۰ هزار بافنده شناسایی‌شده در این استان به نظر می‌رسد. از این شاهکار بی‌نظیر می‌توان نه‌فقط به‌عنوان کالای صادراتی و تجاری بلکه به‌عنوان وسیله‌ای درجهت جذب گردشگر به شهرهایی مانند اصفهان منفعت بیشتری را نصیب اقتصاد این استان کرد.
از گردشگری فرش، غافل نشویم
تنوع طرح‌ها و ترکیب رنگ‌ها در تمامی فرش‌های دستباف ایرانی قابل‌رؤیت است؛ اما به‌جرئت می‌توان قالی اصفهان را یکی از اصیل‌ترین خوش آب و رنگ‌ترین این قالی‌های معرفی کرد که هنرمندان آن با تبحری خاص در حفظ و ماندگاری آن کوشیده و جدیت به خرج داده‌اند.
هماهنگی، توازن و تنوع رنگ به‌خصوص رنگ‌های شاد در فام‌های سیر و روشن، ارتفاع کوتاه پرز، استفاده از گره فارسی، استفاده از پشم ابریشم در تار، پود و پرز، استفاده از دارهای عمودی و ثابت با چله‌کشی فارسی، شیرازهٔ متصل، اکثراً دو پوده و لول و پرداخت در حین بافت از ویژگی‌های قالی‌بافی اصفهان است.
از دیگر ویژگی‌های آن طرح‌های متنوع و درهم و نقش‌هایی با طراحی دقیق، طرح ترنج و نقش‌های اسلیمی و همچنین پرنده و گل و گیاه و نخل است. در وسط قالی یک طرح مدالی دوبخشی و یا در مواردی نقش‌های مکرر به چشم می‌خورند. حاشیه بزرگ شاه‌عباسی استفاده زیادی دارد و دیگر طرح‌های گل و گیاه حواشی از زمینه الهام می‌گیرند. زمینه و حواشی یا خط از یکدیگر مجزا می‌شوند. حتی برخی از قالی‌های عصر صفوی نظیر قالی‌های پلونز که به سفارش پادشاه لهستان برای عروسی ولیعهد او بافته شد. ابریشمی آراسته به تارهای طلا و نقره است.
واقعیت آن است یک بررسی بر روی قالی اصفهان نشان می‌دهد که فرش این منطقه با ویژگی‌های عنوان‌شده، جایگاهی متمایزتر را نسبت به قالی دیگر شهرها و مناطق ایران در همه جهان داشته است و نه‌تنها طرح و نقش، بلکه رنگ و رنگ‌آمیزی فرش در اصفهان به‌ندرت دچار تحول و دگرگونی بوده است.
حالا پرسش اصلی آنکه این هنر صنعت اصیل ایرانی باقابلیت‌های برتر و آوازه‌ای که در سراسر جهان داشته است امروز دارای چه جایگاهی است و آیا می‌تواند راهکاری برای جذب گردشگر به داخل اصفهان باشد؟ و تاکنون چه اقداماتی در این راستا شده است؟
آیا کارگاه‌هایی در نقاط مختلف کشور وجود دارد تا گردشگر نحوه ساخت صنایع‌دستی اصفهان به‌ویژه صنایع‌دستی پربهایی مانند فرش را ببیند و انگیزه خرید پیدا کند؟ همچنین آیا اقدامی برای انجام تحقیق مکتوب یا ایجاد مستندی در مورد تاریخچه، فلسفه و انگیزهٔ شکل‌گیری قالی اصفهان شده است؟ و مورد دیگر آیا نمادی از فرش اصفهان تاکنون تهیه‌شده است؟
با توجه به این مهم که در همه دنیا در مورد نمادهای سوغات تحقیقات انجام‌شده و به‌صورت مکتوب یا به‌صورت فیلم‌های تبلیغاتی در تلویزیون‌ها و سینما به نمایش گذاشته می‌شود.
از نظر کارشناسان حوزه فرش همان‌گونه که گردشگر متمایل است یک اثر تاریخی را از نزدیک مشاهده کند و با تاریخچه و چگونگی ساخت آن‌هم آشنا شود هنگام مشاهده صنایع‌دستی تمایل دارد مراحل چگونگی تولید آن را ببیند.
حال در میان صنایع‌دستی اصفهان، ظاهراً فرش آن از قدمت، ارزش و آوازه دیگری در دنیا برخوردار است. و لازم است با تدابیری انگیزه گردشگران علاقه‌مند به این هنر را برای سفر به اصفهان تقویت نمود. از نظر اساتید فرش دستباف اصفهان، فراهم‌سازی شرایط لازم برای بازدید از فرش اصفهان و کارگاه تولید آن ازجمله راهکارهایی است که یک گردشگر علاقه‌مند به هنر را جذب سفر به استانی می‌کند که پیشینه‌اش بافرش آمیخته‌شده است. به‌علاوه ارائه آموزش‌های کوتاه‌مدت، در نظرگیری هدایای کوچک مرتبط بافرش و مشوق‌هایی برای افرادی که خریدار فرش اصفهان هستند در این مسیر، بسیار تاثیر گذار خواهد بود. قطعا میان این هنر- صنعت ارزشمند با صنعت گردشگری در دیاری که نامش آمیخته به انواع هنرهای صنایع‌دستی است ارتباطی مستقیم وجود داشته و نباید از آن غفلت کرد. سیاستی که به‌غیراز رونق گردشگری، تحرکی در بازار راکد فرش این استان به وجود می‌آورد و البته این مهم با همکاری ارگان‌ها، مسوولان و فعالان این حوزه امکان‌پذیر خواهد بود.
گام‌های اساسی برداشته شود
درآمدزایی بیشتر از صنعت توریسم با ابزاری پر قدمت و پرارزش مانند فرش درزمانی قطعیت می‌یابد که با بازاریابی گردشگری، علاقه‌مندان را ترغیب به دیدار از منطقه گردشگر پذیر نمود. درمجموع یکی از راهکارهای جذب گردشگر، صنایع‌دستی اصفهان است. اما برای این اقدام هم حرفه‌ای به اسم بازاریابی وجود دارد که با شناسایی بازارهای هدف جهت جذب گردشگران احتمالی و شناسایی توانمندی‌های انگیزشی و جاذبه‌های گردشگری مقصد گام‌های اساسی را برای این هدف بردارد.
همچنین رفع ایرادات فرش دستباف مانند نبود افراد متخصص و کاردان درزمینهٔ بازاریابی فرش، یکنواختی اغلب طرح‌ها و فقدان نوآوری، عدم شناخت نیازها و خواسته‌های بازارها و فقدان شناسنامه جامع برای فرش ایرانی از چالش‌هایی است که در مسیر پیشرفت این هنر- صنعت قرارگرفته است. اما قیمت که عاملی مهم در جهت فراهم کردن بازارهای هدف برای یک کالا بشمار می‌آید، عامل مهمی است که فرش ایرانی را در برابر رقبایش مانند چین، مصر، روسیه، هندوستان، پاکستان بدون دفاع کرده است. کشورهایی که باعرضه فرش‌های ارزان‌قیمتی که تقلیدی از فرش ایران است توانسته‌اند بازارهای زیادی را تسخیر کنند. و حتی گاهی بانام فرش ایرانی، کالای خود را به بازارهای جهانی می‌فروشند درصورتی‌که اگر نقشه‌ها و طرح و بافت اصیل ایرانی ثبت‌شده بود امکان چنین رفتاری از سوی کشورهای رقیب وجود نداشت.
و درنهایت استفاده از تکنیک‌هایی مانند ارائه جوایز تشویقی، تخفیف در قیمت محصول، استفاده از نمایشگاه، مشاوره دادن و آگاه‌سازی مخاطبان از مزایای فرش ایرانی دستباف نسبت به فرش‌های دیگر و مستندسازی تاریخی همگی از راهکارهایی است که می‌توانند در جذب مشتری و گردشگر برای دیدن و خرید چنین کالاهایی مؤثر واقع شود. بدون تردید با توجه به پتانسیل بالای این هنر اساطیری، می‌توان از این موضوع به‌عنوان فرصتی بزرگ در راستای توسعه پایدار گردشگری استفاده کرد.
چه‌بسا با چنین رویکردی نه‌فقط صنعت گردشگری رونق می‌گیرد، بلکه بازار هدف فرش دستباف هم چندین برابر می‌شود. به‌گونه‌ای که نه‌فقط تجار و فعالان عرصه فرش بلکه همه اقشاری که اصفهان را به‌عنوان مقصد گردشگری خود برمی‌گزینند، با این هنر بی نظیر و اساطیری آشنا می‌شوند.
در آن زمان است که انتظار روزهای پررونق برای چنین هنر- صنعتی بیهوده نخواهد بود.
