زخم نزاع بر چهره نصف جهان
چرا آستانه تحمل اصفهانیها پایین آمده است؟
اصفهان در صدر فهرست خشونت
بر اساس گزارش پزشکی قانونی، از ابتدای امسال تا پایان دی، استان‌های تهران با ۸۷ هزار و ۳۰۶، خراسان رضوی با ۴۴ هزار و ۸۲۴ و اصفهان با ۳۵ هزار و ۵۵۰ مصدوم بیشترین آمار درگیری و نزاع را و استان‌های ایلام با ۲ هزار و ۸۵۱، بوشهر با سه هزار و ۲۸۵ و خراسان جنوبی با سه هزار و ۳۶۸ مصدوم کمترین تعداد مراجعین نزاع را به خود تعلق داده است. به گفته مدیرکل پزشکی قانونی استان اصفهان شهرستان‌های لنجان، نجف‌آباد و خمینی‌شهر بعد از اصفهان بیشترین و شهرستان‌های خوروبیابانک، نائین و بویین‌ومیاندشت کمترین آمار مراجعه‌های مرتبط با نزاع را داشته‌اند. گفتنی است که افزایش آمار نزاع و درگیری دریک سال اخیر در حالی با رشد ۵ درصدی در اصفهان روبرو بوده که بنا بر داده‌های سازمان پزشکی قانونی در مدت مشابه سال قبل با تعداد کمتر، ۳۲ هزار و ۷۲۴ نفر به دلیل نزاع به مراکز پزشکی قانونی استان مراجعه کرده‌اند که ۱۱ هزار و ۱۰۴ نفر زن و ۲۱ هزار و ۶۲۰ نفر مرد بوده‌اند.
خشونت‌هایی هشداردهنده که به‌طور فراوان نمونه‌هایی از آن را مشاهده و شنیده‌ایم و از آن‌ها به‌عنوان تهدیدی جدی برای آرامش جامعه نام‌برده می‌شود.
کلان‌شهرهای عصبانی
خشونت، عصبانیت، تندخویی، خشم برافروختگی شامل نزاع، توهین و ضرب و شتم این روزها در میان آمار جرائم نه‌تنها در استان اصفهان به میزانی بالایی رسیده بلکه در همه جامعه در حد قابل‌توجهی است.
در همین راستا مدتی قبل، مرکز افکار سنجی دانشجویان ایران دریکی از نظرسنجی‌های انجام‌گرفته به یک ارزیابی از دلایل خشم افراد پرداخت که نظرات افراد بالای ۱۸ سال در آن موردسنجش قرارگرفته و پاسخگویان در سه محور «حالت خشم»، «صفت خشم» و «کنترل خشم» مورد ارزیابی قرارگرفته‌اند. این نظرسنجی نشان می‌دهد آستانه تحمل مردم و تاب‌آوری جامعه کاهش‌یافته و با کوچک‌ترین تنش شاهد عکس‌العمل‌های کلامی و رفتاری خارج از عرف بین مردم جامعه هستیم. بر اساس این نظرسنجی ۳/ ۱۴ درصد افراد شرکت‌کننده در پاسخ به گزینه «من معمولاً زود از کوره درمی‌روم» پاسخ کاملاً، ۳/ ۱۹ درصد پاسخ زیاد و ۱/ ۲۳ درصد پاسخ تا حدودی داده‌اند. پاسخی که نشان می‌دهد ۷/ ۵۶ درصد افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی به میزان کامل، زیاد و تا حدودی در معرض خشم قرار می‌گیرند. همچنین ۴/ ۲۸ درصد پاسخ‌دهندگان به این گزینه پاسخ کم و ۱۵ درصد پاسخ اصلاً داده‌اند که نشان می‌دهد ۴/ ۴۳ درصد پاسخگویان کمتر یا اصلاً در معرض خشم قرار نمی‌گیرند. از سوی دیگر ۱/ ۹ درصد پاسخ‌دهندگان به گزینه «وقتی دیگران با عصبانیت با من برخورد می‌کنند، من هم عصبانی می‌شوم» پاسخ کاملاً، ۳/ ۲۳ درصد پاسخ زیاد و ۵/ ۲۶ درصد پاسخ تا حدودی داده‌اند که نشان می‌دهد ۹/ ۵۷ درصد از افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی در حوزه روابط اجتماعی دچار خشم می‌شوند. همچنین ۱/ ۲۳ درصد در پاسخ به این گزینه پاسخ کم و ۹/ ۱۸ درصد پاسخ اصلاً داده‌اند که بیانگر این مطلب است که ۴۲ درصد افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی می‌توانند در چنین موقعیت‌هایی خود را کنترل کنند.
بر طبق این نظرسنجی مشخص می‌شود که ارتباط زیادی میان کاهش آستانه تحمل با اتفاقات جامعه، ازجمله بیکاری، بی‌عدالتی، مشکلات اقتصادی،، فاصله طبقاتی وجود دارد همان مواردی که کارشناسان هم آن را از دلایل افزایش خشونت در جوامع می‌دانند.
همچنین یافته‌های پژوهشی با عنوان «بررسی نزاع» که در فصلنامه پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی منتشرشده است، نشان می‌دهد که رابطه معناداری بین متغیرهایی همچون سن، تجربه عینی نزاع، رضایت از زندگی و دسترسی به امکانات رفاهی و ابعاد نزاع وجود دارد. یافته‌های این پژوهش نیز حاکی از آن است افراد با تحصیلات پایین‌تر، تمایل بیشتری به نزاع داشته و افراد متأهل و مجرد ازنظر میزان گرایش و تمایل به نزاع، تفاوت معناداری داشته‌اند؛ به‌علاوه بین دسترسی به امکانات رفاهی و رضایت از زندگی به میزان نزاع، همبستگی معنی‌دار و منفی مشاهده‌شده است که نشان می‌دهد هرچه دسترسی افراد به امکانات رفاهی و رضایت از زندگی کمتر شود، میزان تمایل و گرایش آن‌ها به نزاع افزایش می‌یابد. در این میان مسئله مهمی که با افزایش زیادی همراه شده و در کنار دیگر جرائم بیشتر محسوس است، آمار درگیری‌ها و خشونت‌های خیابانی است که بر طبق آمار و گزارش‌ها عمده‌ترین دلیل حضور مردم در پزشکی قانونی محسوب می‌شود.
شرایطی که نشان می‌دهد تاب‌آوری جامعه کاهش‌یافته و با کوچک‌ترین تنش شاهد عکس‌العمل‌های کلامی و رفتاری خارج از عرف بین افراد هستیم. حال درزمان‌هایی که با شیوع بیماری‌های خاص مانند دوران کرونا و یا شرایط پراسترس اقتصادی، تورم بالاتر و فقر بیشتر مواجه می‌شویم بدون شک آمار نزاع هم بالاتر می‌رود.
از نظر عده‌ای از جامعه شناسان دلیل اصلی خشونت دریک جامعه و اینکه به‌یک‌باره یک شهر یا استان در صدر فهرست بیشترین آمار نزاع قرار می‌گیرد محدودیت و کمبود است. آن زمان که ساکنان یک شهر به‌ویژه شهرهای گران و پرخرج در معرض واقعیاتی چون رشد قیمت کالاها، افزایش نرخ تورم، کاهش ارزش پول و... قرار می‌گیرند و نتوانند از عهده این مخارج برآیند خواه‌ناخواه تاب و تحمل آن‌ها کمتر و خشونت‌ها بیشتر می‌شود. از همین روست که چالش دعوا و درگیری در چند کلان‌شهر پرخرج ایران به ترتیب رتبه اول تا سوم را به خود اختصاص داده چه‌بسا این آمار در شهرها و مناطق کوچک‌تر، پایین‌تر است.
مهارت کنترل خشم
و حالا در استانی قرار داریم که آمارها و همچنین مشاهدات، شرایط نزاع و درگیری هشداردهنده‌ای را در آن اعلام می‌کند.
موضوعی که به نظر می‌رسد قبل از عمق بیشتر لازم است با تدابیر و راهکارهایی مانع آن شد.
نائیجی، مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان پزشکی قانونی کشور معتقد است مشکلات اقتصادی تأثیر زیادی بر ایجاد درگیری و افزایش آمار آن دارد، اما فشار اقتصادی تنها عامل نیست و موارد دیگری هم مؤثرند. وی تأکید می‌کند: مگر ما از هند فقیرتریم و مشکلات اقتصادی ما از این کشور بیشتر است؟ ولی آمار خشونت در کشور ما از هند هم بالاتر رفته است.
بنابراین باورها، تفاوت فرهنگ‌ها، آموزش، تربیت و خانواده و خیلی از عوامل دیگر در این مسئله تأثیرگذارند و جا دارد که کارشناسان حوزه‌های مختلف درباره این موضوع تحقیق کنند تا فقط به اعلام و انتشار آمارهای نزاع بسنده نکنیم.
در این زمینه رضا امینی جامعه‌شناس در گفتگو با روزنامه دنیای اقتصاد بیان می‌کند: قطعاً عواملی چون فقر، تورم، بیکاری و در کل شرایط اقتصادی ازجمله متغیرهای تعیین‌کننده رفتارهای اجتماعی افراد بشمار می‌آیند. وی اظهار می‌کند: به‌هیچ‌وجه تأثیر این موارد غیرقابل‌انکار نیست حتی اگر در یک جمع کوچک‌تر خانواده هم بررسی شود شرایط اقتصادی تأثیر زیادی بر رفتار افراد آن خانواده با یکدیگر دارد. حال اگر به جوامع بزرگ‌تر مانند یک شهر بپردازیم این مسئله نقش پررنگ‌تری در نوع رفتارها پیدا می‌کند.
این کارشناس ادامه می‌دهد: اما پس‌ازاین عوامل و یا در کنار آن آنچه بسیار اهمیت دارد دلایل اجتماعی و فرهنگی است.
که به بالا بردن آستانه تحمل افراد در برابر مشکلات، آموزش و مهارت‌های کنترل خشم و مهارت گفتگو بازمی‌گردد. امری که نهادینه کردن آن در میان شهروندان از همان پایه‌های پیش از دبستان و به‌طورجدی تر از دوره دبستان به بعد از ضرورت زیادی برخوردار است. وی تصریح می‌کند: و به‌شدت از این موضوع مهم در مدارس غفلت شده است. به نظر می‌رسد آموزش این مسائل، بسیار مهم‌تر از برخی مهارت‌ها و آموزش‌هایی باشد که به‌طورمعمول در مدارس وجود دارد. زیرا فقدان آن موجب برهم خوردن آرامش یک جامعه شده و حتی درگیری‌های شدیدی که به قتل می‌انجامد و این روزها فراوان در مورد آن شنیده می‌شود را موجب می‌گردد.
بنابراین لازم است جدای از اینکه دلیل درگیری‌ها چیست به این نکته بپردازیم که باید چه انجام گیرد تا افراد بتوانند در برابر خشم خود که معمولاً لحظه‌ای و ممکن است به عواقب جبران‌ناپذیر بینجامد، مقاومت داشته باشند.
