صعود مالیـاتی از نردبـان طلا
بررسی اعتراض طلایی اخیر در اصفهان
میزان تولید، فروش و توزیع واقعی طلای ساخته‌شده در اصفهان مشخص نیست و سال‌هاست به ارایه آماری مانند ۵۵ درصد تولید کشور در اصفهان انجام می‌شود»، اکتفا شده است. این آمار حتی در دوران رکود و کاهش خرید مردم هم تغییر نمی‌کند! هر زمان که به بهانه اخذ مالیات و یا ساماندهی این بازار، قانونی به تصویب رسیده، پای اعتراض مدنی به میان آمده و درنهایت یا سازمان مالیاتی کوتاه آمده و یا مجلس قانون را اصلاح‌کرده و هنوز هم گردش حساب واقعی تولید و فروش طلا در اصفهان و سهم آن در تولید ناخالص داخلی استان مشخص نیست. تنها آمار موجود میزان صادرات طلای ساخته‌شده در سال‌های طلایی این صنعت در اصفهان است.
اوج شکوفایی هنرمندان اصفهانی را می‌توان در لابه‌لای آمار صادرات این فلز گران‌بها در سال‌های نه‌چندان دور جستجو کرد. این استان در سال ۸۳ حدود چهار هزار و ۵۵۰ کیلوگرم طلای ساخته‌شده به ارزش حدود ۵۵۰ هزار دلار صادر کرده و این رقم در سال ۹۰ که بیشترین میزان صادرات طلا در اصفهان انجام‌شده، به ۱۲ هزار و ۷۴۱ کیلوگرم و ارزش بیش از ۶۳۰ میلیون دلار رسیده است. با احتساب میزان ۵۰ درصدی تولید کشور و مصرف داخلی استان می‌توان حدس زد که در سال ۹۰ بیش از ۲۰ تا ۲۵ تن طلا در کارگاه‌های اصفهان ساخته و گردش مالی قابل‌توجهی را برای بنکداران، دلالان، صادرکنندگان و فروشندگان بازار طلای شهر به همراه داشته است.
حالا دوباره بازار طلا نه در اصفهان که در کشور وارد فضای اعتراضی شده، بازهم پای شفافیت و ثبت خریدوفروش در سامانه مودیان و شاید مالیات در میان است. تایید و تکذیب این روزها باز هم بوی نارضایتی طلایی می‌دهد.
قدمت یک اعتراض
گفتند خریدار و فروشنده طلا باید ۲۵ درصد مالیات بدهند و ناگهان بلوا و بعد تکذیب شد. تا لحظه تنظیم این گزارش بازدید میدانی از باز بودن واحدهای فروش طلا در سطح شهر و کرکره‌های پایین بازار هنر و بازار طلای میدان نقش‌جهان، حکایت دارد. کرکره‌هایی که گاهی لای آن باز است و چندنفری در روشنایی کم‌سوی چراغی که ته حجره روشن است، مشغول خرید هستند ولی ویترین خالی است. تعدادی از فروشنده‌ها در گعده‌های چندنفری وسط بازار ایستاده‌اند و غر می‌زنند: چه معنی داره که هرروز مالیات ارزش‌افزوده را زیاد می‌کندن. مگِ تو این اوضاع چقدر درآمد داریم؟ فوقش طلای کهنه میخان که تاوَنم سود ندارِ!» صدای گام‌ها و نگاه کنجکاو و گوش‌های تیز شده، اندکی آرامشان می‌کند و در جواب آقا چرا تعطیلیم؟ پشت چشم نازک می‌کنند که:شما دوست دارزن آمار حساب بانکی‌تان و دارایی‌تان را جار بنین؟ ما هم نمی‌خواهیم کسی بدونِ چقدر سرمایه‌داریم! چرا باید هر جی داریم در یک سامانه ثبت کنیم؟»
این سبک اعتراض آرام سابقه بیش از یک دهه در اصفهان و شهرهای طلایی ایران دارد. مهرماه سال ۸۷در اعتراض به ابلاغ و اجرای قانون جدید «مالیات بر ارزش‌افزوده » و رکود بازار طلا؛ طلافروشان و کارگاه‌های طلاسازی میدان نقش‌جهان اصفهان حدود یک هفته تعطیل شد. آن‌ها اعلام کرده بودند تا زمانی که مجلس طرح افزایش سه‌درصدی مالیات بر طلا را کم نکند، مغازه‌ها و کارگاه‌های خود را باز نمی‌کنند.
۳۱ اردیبهشت۹۳ سه بازارچه هنر، ملت و فردوسی خیابان چهارباغ عباسی به حالت نیمه تعطیل درآمدند. طلا فروشان به قانون «مالیات بر ارزش‌افزوده » اعتراض و از عدم مقاومت این صنعت در برابر این قانون ابراز نگرانی می‌کردند.
خرداد امسال هم اهالی بازار طلای میدان نقش‌جهان اصفهان برای ساعاتی حجره‌های خود را در اعتراض به اجرای قانون ثبت معاملات طلا در سامانه مودیان، تعطیل کردند.
شفافیت یا اخذ مالیات؟
سید محمد هادی سبحانیان، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی تاکید می‌کند که «به‌موجب قانون اساسی افزایش هیچ نرخ و پایه مالیاتی از طرف سازمان امور مالیاتی انجام نمی‌شود و نظام مالیاتی مجری مصوبات قانونی است. شایعاتی که در فضای مجازی برای تهییج افکار عمومی مبنی برافزایش مالیات صنف طلا و جواهر شده، کاملا بی‌اساس است و از طرف سازمان تکذیب شد.» به گفته او «طبق مقررات قانون‌مالیات بر ارزش‌افزوده مصوب سال ۱۴۰۰، ارزش اصل طلا، جواهر و پلاتین به‌کاررفته در مصنوعات ساخته‌شده از فلزات مزبور، معاف از مالیات و عوارض ارزش‌افزوده بوده و فقط اجرت ساخت، حق‌العمل و سود فروشنده کالاهای مذکور مشمول مالیات است.»
حدود ۹ هزار مؤدی مالیاتی از صنف جواهر و طلافروشی در سطح کشور وجود دارد که به دلیل عدم شفافیت مالی در این بخش و دریافت بیشترین میزان اجرت و سود، مالیات سرانه پرداختی آن‌ها به‌طورمعمول بین ۹ تا ۱۱ میلیون تومان است. به همین دلیل و طبق قانون مجلس، از ابتدای دی‌ماه و با اجرای کامل سامانه مؤدیان علاوه بر اینکه اجرت ساخت و سود فروشنده شفاف شده، از این محل نیز مشمول مالیات بر ارزش‌افزوده خواهد شد و هیچ مالیات جدید یا افزایش نرخی در حوزه مالیات ستانی از صنف طلا وضع نشده است.
خریداران طلا در سال‌های اخیر با فروشندگانی مواجه شده‌اند که مبلغ طلا را به‌صورت کارت به کارت و با واریز به چند کارت مختلف دریافت کرده و درنهایت مبلغ ناچیزی را از طریق کارت‌خوان مغازه به‌حساب خود منتقل می‌کنند؛ بنابراین برای اصلاح مؤثر سیستم مالیاتی، اجرای یک سیستم مالیاتی هوشمند و عادلانه که بخش‌هایی را با بیشترین فرار مالیاتی هدف قرار می‌دهد، بسیار مهم است.
بااین‌وجود طلا فروشان اصفهانی مدعی هستند اخبار به‌گونه‌ای درج می‌شود که گویا صنف طلا نمی‌خواهد مالیات بدهد و این در حالی است که طلا فروشان از قبل مالیات می‌دادند. از نگاه فعالان بازار ثبت معاملات با کد ملی برای شفافیت نبوده و برای اخذ مالیات بیشتر در آینده است. همچنین گروهی هم اعتراض دارند که چرا باید کل دارایی‌های طلافروشان ثبت شود؟ چرا باید شفافیت از طلافروشان شروع شود؟ شفافیت چرا از خود دولت یا مجلس شروع نمی‌شود؟ اشکال دیگری که به ثبت موجودی در سامانه وارد می‌دانند این است که با این کار، معاملات امانی متوقف می‌شود. تعدادی هم از مسدود شدن حساب‌هایشان از دو ماه قبل خبر دادند.
درنهایت فعالان بازار طلا افزایش سفته‌بازی ازجمله معاملات کاغذی و معاملات زیرزمینی، مهاجرت طلافروشان، قاچاق طلا، تعطیلی و رکود در بازار، احتمال کوچ معاملات طلا به بازار ارز و درنهایت کاهش گردش معاملات با ریال را از پس‌لرزه‌های اجرای قانون جدید می‌دانند.
سوز رکود
بازار طلا در سه‌ماهه پاییز و یک‌ماهه آذر به‌واسطه رشد قیمت طلای جهانی بازدهی مثبت داشته است؛ بااین‌حال اما معامله‌گران بازار طلا همچنان بر رکود تقاضا در این بازار تاکید می‌کنند. فعالان بازار طلا روند کاهش تقاضا و تولید در این بازار را ۳۰ تا ۴۰ درصد از ابتدای سال اعلام می‌کنند. گویا دود فریز قیمت دلار و سیاست‌های بانک مرکزی در چشم بازار طلا رفته و بسیاری از واحدهای تولیدی طلا را درخطر تعطیلی قرار داده است. در چنین شرایطی اعتراض به مالیات و ثبت معاملات طلا در سامانه مودیان مالیاتی نیز به یکی دیگر از عوامل کاهش تقاضا در بازار این فلز گران‌بها تبدیل‌شده و زنگ خطر عمیق شدن رکود این بازار را به صدا درآورده است. در شرایطی که حباب طلا منفی و شرایط برای خرید مهیا شده اما به دلایلی که ذکر آن رفت، تقاضا در بازار طلا به حداقل رسیده است. وضعیت این بازار مناسب نیست. این در حالی است که در سال‌های اخیر هم به‌واسطه کاهش نقدینگی مردم و جهش‌های پی‌درپی دلار، خرید طلا کاهش‌یافته و تنها معاملات سکه، طلای آب‌شده و کهنه رونق داشت که تعطیلی تعدادی از کارگاه‌های تولیدی را باعث شد.
