تجارت اجتماعی به معنی خریدوفروش کالا و خدمات مستقیم از بستر انواع شبکه اجتماعی است. این مدل خرید آنلاین، شبکه اجتماعی را از نقش سنتی‌ خود به سمت فرآیند خرید جدیدی می‌برد که کاربران می‌توانند تمام مراحل خرید خود حتی پرداخت نهایی را بدون ترک آپ‌ها و شبکه‌های اجتماعی محبوب‌ خود انجام دهند.

سهم اندک ایران

گزارش سالانه دیجی کالا نشان می‌دهد فقط ۲ درصد از خرده‌فروشی آنلاین ایران متعلق به تجارت اجتماعی است و در پلتفرم‌های جهانی چون اینستاگرام و تلگرام انجام می‌شود. طبق این گزارش سهم بازار خرده‌فروشی آنلاین ایران از کل بازار خرده‌فروشی تا ۴ درصد برآورد شده است. از این میان سهم دیجی کالا ۱ درصد اعلام‌شده و ۱ درصد هم سهم ۱۰۴ هزار فروشگاه اینترنتی دیگری است که در ایران فعال هستند. ۲ درصد دیگر از خرده‌فروشی آنلاین در ایران، سهم شبکه‌های اجتماعی است. جالب‌توجه است که ۲ درصد از سهم خرده‌فروشی آنلاین ایران در حالی در اختیار تجارت اجتماعی است و در شبکه‌های اجتماعی رقم می‌خورد که اینستاگرام و تلگرام تقریبا صاحبان اصلی این سهم از خرده‌فروشی آنلاین ایران هستند و هر دو هم در ایران فیلتر شده‌اند. مطابق آخرین آمارهای موجود، کاربران این دو سکوی جهانی از ۶۰ میلیون نفر فراتر رفته است. همچنین ضریب نفوذ اینترنت در ایران تا ۹۴ درصد تخمین زده می‌شود. وجود چنین آماری نشان می‌دهد که خرده‌فروشی آنلاین در ایران ظرفیت‌های زیادی برای رشد دارد. این مساله در حالی است که زیست‌بوم فناوری و شروع خریدوفروش بر بستر آنلاین در ایران، پیش از کشور همسایه ما یعنی ترکیه آغاز شد اما در حال حاضر سهم خرده‌فروشی آنلاین ترکیه از بازار خرده‌فروشی این کشور تا ۲۰ درصد برآورد شده و با سرعت رشد ۱۴ درصد در حال پیشروی است. طبق داده‌های گزارش دیجی کالا ۶۸.۳ درصد پاسـخگویان گفتند خرید اینترنتی انجام می‌دهند و تنها کمی بیش از ۳۱ درصد گفته‌اند که از بسترهای آنلاین خرید نمی‌کنند. این آمار نشان می‌دهند که یک‌سوم جامعه ایران به‌صورت آنلاین خریدهای خود را انجام نمی‌دهند.

سهم ما، سهم آن‌ها

پیش‌بینی می‌شود در سه سال آینده از هر ۱۰ کالا ۸ کالا از طریق رسانه اجتماعی در سطح دنیا به فروش برسد. در سال ۲۰۲۰ فیس‌بوک، اینستاگرام و پینترست ابزارهایی در راستای مدل‌های تجارت اجتماعی راه‌اندازی کردند که به فروشندگان کمک می‌کرد خرید آنلاین از این طریق را بهتر انجام دهند. این ویژگی‌ها قابلیت‌های جدیدی برای نمایش کالا در اختیار فروشندگان می‌گذارد که غالبا به‌وسیله‌ تبلیغات در اپلیکیشن موردنظر تامین می‌شود.

تجارت آنلاین فرآیند خریدوفروش کالاهای آنلاین را به‌صورت گسترده انجام می‌دهد. این مدل خرید آنلاین مناسب است اما بهترین حالت نیست. بیش از نیمی از ترافیک اینترنت از طریق گوشی‌های تلفن انجام می‌شود و نرخ رها کردن سبد خرید برای کاربران موبایل بسیار بیشتر از کاربران دسکتاپ است. وقتی خریداران از صفحه‌نمایشی کوچک برای خریدهای روزمره استفاده می‌کنند، ساده‌سازی فرآیند پرداخت مهم‌ترین نکته است. در این نقطه است که تجارت اجتماعی وارد می‌شود و نقش خود را ایفا می‌کند. مدل‌های تجارت اجتماعی نقاط منفی که منجر به رها کردن سبد خرید می‌شود را حذف می‌کند و خریدها را به سرانجام می‌رساند. مخاطبان فروشگاه‌های آنلاین غالبا در بسترهای انواع شبکه اجتماعی فعال هستند و بیشتر آن‌ها خرید از طریق این بسترها را ترجیح می‌دهند.

تجارت اجتماعی، خرید اجتماعی یا همان Social commerce است که به بازاریابی و خریدوفروش محصول روی شبکه‌های اجتماعی، بدون نیاز به خروج از آن شبکه اشاره دارد. درواقع تجارت اجتماعی به این موضوع اشاره می‌کند که مخاطب بتواند در شبکه اجتماعی علاوه بر انتخاب محصول و ارتباط با فروشنده، پرداخت را هم در همان فضا انجام بدهد. مدتی است در دو شبکه اجتماعی معروف تگ‌هایی روی پست‌ها نمایش داده می‌شود که خریدار را به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به خروج از شبکه اجتماعی به صفحه پرداخت هدایت می‌کند. متاسفانه به دلیل تحریم در حال حاضر خریدوفروش در این رسانه‌ها به کمک این قابلیت برای کاربران ساکن ایران فعال نیست! اما شبکه‌های اجتماعی ایرانی برای فراگیر شدن و کمک به تجارت اجتماعی باید این گزینه را فعال کنند تا سهم خرده‌فروشی اینترنتی در ایران افزایش یابد.

از سوی دیگر وقتی صحبت از رسانه اجتماعی می‌‌شود باید قبل از زیرساخت‌ها به کاربران توجه کنیم! به زبان دیگر، با توجه به اینکه کاربران ایرانی از شبکه‌های اجتماعی داخلی به‌اندازه همتایان خارجی‌ آن استقبال نکرده‌اند بنابراین در عمل می‌توان گفت هنوز تجارت اجتماعی در ایران قابل‌استفاده و اجرا نیست.

وب‌سایت معتبر statista گزارش داده که در سال ۲۰۲۰ تجارت اجتماعی حدود ۴۵۷ میلیارد دلار در جهان درآمد ایجاد کرده است. طبق این آمار انتظار می‌رود این درآمد با نرخ رشد ۲۸.۴ درصد طی سال رشد کرده و تا حوالی سال ۲۰۲۸ به ۳.۵۷ تریلیون دلار برسد. سهم ایران از این درآمد تقریبا هیچ است.