فرصت خواهرخواندگی
دنیای اقتصاد مراودات تجاری نصف جهان با اعضای سازمان شانگهای را بررسی می‌کند
سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین‌المللی و اوراسیایی است که در قالب یک ائتلاف سیاسی، اقتصادی و نظامی در شهر شانگهای چین در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۱ میلادی توسط ۶ کشور چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان پایه‌گذاری شد. پس‌ازآن، هند و پاکستان نیز در ۹ ژوئن ۲۰۱۷ میلادی در نشست آستانه به‌عنوان اعضای کامل به این سازمان پیوستند و در اجلاس آتی نیز ایران به‌عنوان یکی از اعضای اصلی آن معرفی خواهد شد. ایران از سال ۱۳۸۵ متقاضی ورود به این سازمان بود که تا یک هفته دیگر این انتظار پس از گذشت ۱۷ سال به پایان می‌رسد.
اصفهان با ۴ عضو این سازمان رابطه خواهرخواندگی دارد و بنابراین بخش خصوصی اقتصاد استان و مدیریت شهری باید از این فرصت طلایی برای رشد اقتصاد نصف جهان، مراودات تجاری و جذب سرمایه‌گذار استفاده کنند.
شمشیر دو لبه شانگهای
سازمان شانگهای در سال ۱۹۹۶ توسط رهبران چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان باهدف برقرار کردن موازنه در برابر نفوذ آمریکا و ناتو در منطقه، پایه‌گذاری شد. اندکی بعد، ازبکستان هم به این سازمان پیوست و این سازمان رسماً به «سازمان همکاری شانگهای» تغییر نام داد.
ایران تا حدود یک هفته دیگر عضو رسمی این سازمان مهم منطقه می‌شود. حجم اقتصاد ۲۰ تریلیون دلاری کشورهای عضو سازمان، ۲۵ درصد تولید ناخالص جهان برای ۴۰ درصد جمعیت جهان، کشورهای عضو این نهاد به‌ویژه چند قدرت اصلی آن را به اقتصادهای برتر تبدیل کرده است. پیش‌بینی‌ها، چین را اقتصاد اول دنیا در چند سال آینده و هند را ابرقدرت اقتصادی یک دهه آتی می‌دانند. مجموع تجارت اعضای آن حدود ٦.٦ تریلیون دلار بوده و پیش‌بینی رشد آن در سال جاری و با عضویت دائم ایران دشوار نیست. عضویت در این سازمان درهای بازارهای شرق و آسیای میانه را به روی کالاهای صادراتی ایران می‌گشاید تا مسیر صادرات مواد نفتی و پتروشیمی هموارتر شود. بر اساس آمار گمرک، در سال ۱۴۰۰ تجارت ایران با اعضای شانگهای ۵۴ میلیون و ۸۵۶ هزار تن کالا به ارزش ۳۷ میلیارد و ۱۶۸ میلیون دلار رسید که حدود ۳۰ درصد کل تجارت خارجی کشور را تشکیل می‌دهد. سهم اعضای این سازمان ۴۵ میلیون و ۳۴۹ هزار تن و به ارزش ۲۰ میلیارد و ۵۹۶ میلیون دلار بود و واردات ایران از اعضای سازمان همکاری شانگهای برابر با ۹ میلیون و ۵۰۷ هزار تن کالا به ارزش ۱۶ میلیارد و ۵۷۲ میلیون دلار بوده است.
ایران با داشتن ارتباط با خلیج‌فارس و دریای خزر می‌تواند نقش فعال کریدور شمال- جنوب و شرق به غرب را برای کشورهای آسیای میانه که به دریا راه ندارند ایفا کند. این کریدور اهمیت استراتژیک سازمان را افزایش خواهد داد؛ اما ایران با شرایطی می‌تواند از ظرفیت این سازمان استفاده کند. شرط استفاده از این ظرفیت آن است که اقتصاد ایران درزمینه سرمایه‌گذاری و تولید، رونق و پویایی خود را بازیابد که بتواند در روابط بازرگانی و اقتصادی حرف‌های بیشتری برای گفتن داشته باشد. چراکه اگر کشورهایی مثل چین و هند نقش خریداران ارزان‌قیمت نفت ایران را داشته و از این کشور به‌عنوان بازار مصرف کشور خود استفاده کنند، این نوع همکاری و عضویت در این سازمان برای ایران مفید نخواهد بود؛ بنابراین ایران در صورتی می‌تواند از ظرفیت این سازمان بهره ببرد که در گام نخست اقتصاد خود را سازمان دهد و در مرحله بعد بر اساس نیاز سرمایه‌ای و فنّاورانه خود قراردادهای دوجانبه و چندجانبه با کشورهای عضو سازمان منعقد و درنهایت در چارچوب برد-برد اقتصادی و تجاری با سازمان همکاری کند. سند راهبردی و همکاری ۲۵ ساله با چین و عضویت ایران در سازمان شانگهای رویکرد و نگاه به شرق جمهوری اسلامی را تکمیل کرده است. چین در قالب این سند، در طرح‌های موردتوافق طرفین و قراردادهای مستقل به سرمایه‌گذاری در ایران تمایل خواهد داشت. ولی درست در همین مرحله است که ایران با برنامه‌ریزی دقیق و بر اساس اولویت‌های موردنیاز باید با هوشمندی کامل سرمایه‌ها را برای توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال داخلی هدایت کند و در قراردادهای سرمایه‌گذاری با استفاده از کارشناسان زبده منافع ملی ایران را به شکل حداکثری دنبال کند.
اصفهان- شانگهای
پروژه‌های حمل‌ونقل، همکاری بانکی، گمرکی و کشاورزی از مهم‌ترین محورهای همکاری جمهوری اسلامی با این نهاد بین‌المللی است و بر اساس پیش‌بینی تحلیلگران باوجود پیشینه فرهنگی که ایران با بسیاری از آن‌ها داراست، فرصت مناسبی برای بخش‌های اقتصادی و گردشگری ایران خواهد بود. در میان‌هشت شریک عمده صادراتی ایران، چین، هند، پاکستان، به ترتیب در جایگاه اول، پنجم و هشتم جای دارند و در میان شرکای وارداتی ایران نیز چین و هند رده‌های اول و چهارم را در اختیاردارند. روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، چین، ازبکستان، هندوستان و پاکستان از اعضای سازمان شانگهای هستند. سن‌پترزبورگ در روسیه، شی‌آن در چین، سمرقند در ازبکستان و لاهور پاکستان، خواهرخوانده‌های اصفهان هستند و بنابراین نصف جهان به‌راحتی می‌تواند از فرصت پیش‌آمده، استفاده کند. بررسی مقاصد صادراتی استان نشان می‌دهد عراق، پاکستان، ترکیه، امارات متحده عربی و افغانستان پنج کشور اول مقصد صادرات استان هستند. گفتنی است مقصدهای صادرات استان اصفهان ۹۲ کشور است و سال گذشته ارزش کل صادرات این منطقه به این کشورها برای نخستین بار به یک میلیارد و ۵۳۱ میلیون و ۲۸۹ هزار دلار رسید!
بدین ترتیب اصفهان به‌غیراز پاکستان با سایر اعضای سازمان شانگهای مراوده تجاری پررنگی ندارد و به همین دلیل اتاق اصفهان وظیفه دارد حداقل برای شناسایی راه‌های مراوده تجاری با خواهرخوانده‌های استان و بررسی بازار مصرف آن‌ها هر چه سریع‌تر اقدامات لازم را انجام دهد. سال گذشته موضوع رابطه تجاری اصفهان و روسیه مطرح و مقرر شد که ظرف چند ماه اقدامات لازم انجام و اطلاع‌رسانی شود که تاکنون خبر مثبتی منتشرنشده است. اصفهان با سایر خواهر شهرها و یا کشورهای یادشده جلسات متعددی در سال‌های گذشته داشته که گویا آن جلسات هم نتیجه خاصی نداشتند. ازآنجا‌که پروژه‌های حمل‌ونقل و کشاورزی ازجمله مهم‌ترین محورهای همکاری ایران و سازمان شانگهای بوده و اصفهان در مرکز مواصلاتی کشور قرار داشته و در حوزه کشاورزی نیز حرفی برای گفتن دارد، انتظار می‌رود مسوولان ذی‌ربط با تعیین و بررسی کشورهای هدف و ایجاد استانداردهای لازم زمینه را برای صادرات محصولات موردنیاز فراهم کرده و حوزه راه و شهرسازی نیز با تکمیل پروژه‌های در دست احداث، کریدور شمال به جنوب کشور را از طریق اصفهان تکمیل کنند تا زیرساخت‌های لازم برای حضور کشورهای عضو شانگهای و استفاده از زیرساخت‌های موردنظر فراهم شود. از سوی دیگر گردشگری و صنایع‌دستی اصفهان همواره موردتوجه کشورهایی مانند چین، روسیه و سایر کشورهای عضو این نهاد بین‌المللی بوده، رایزن‌های فرهنگی ایران در این کشورها می‌توانند با انجام تبلیغ‌های لازم و معرفی پتانسیل‌های استان، مسیر را برای ورود گردشگر و صادرات صنایع‌دستی اصفهان هموار کنند. دستیابی به این هدف با تلاش استانداری و اتاق اصفهان میسر می‌شود.
مسیر سنگلاخ خواهرخواندگی
از سال‌های گذشته تاکنون به مسوولان ذی‌ربط استانی و مدیریت شهری این انتقاد وارد بوده که آن‌ها از ظرفیت بزرگ خواهرخوانده‌های اصفهان به کمال سود نبرده‌اند. حالا که اصفهان با نیمی از کشورهای عضو پیمان شانگهای عقد خواهرخواندگی دارد، ادامه روند سال‌های قبل زیان بزرگی را متوجه استان می‌کند. مجید رضا حریری، رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین در روزهای اخیر از ایجاد دفتر نمایندگی اتاق ایران و چین و بازگشایی نمایشگاه دائمی محصولات ایران در چین خبر داد، اتفاق مهمی که اتاق اصفهان به‌سادگی می‌تواند از آن استفاده کند. او می‌گوید:«در جوار این دفتر ما نمایشگاه دائمی کالاهای ایرانی را در چین‌داریم و همین‌طور مرکز تجاری ایرانیان برای چین، این دفتر در یک شهر به‌عنوان نمایندگی کار می‌کند اما نمایشگاه دائمی و دفاتر تجاری را ما تا پایان سال حداقل به ۳ شهر دیگر چین هم منتقل می‌کنیم، در سه منطقه استراتژیک اقتصادی چین.»
بررسی مراودات اتاق اصفهان با همتایان خارجی خود نشان می‌دهد که استان‌های مختلف چین از دیرباز خواهان گسترش روابط تجاری با اصفهان بوده و حتی هیات‌های چینی برای بازدید از پتانسیل‌های گردشگری و اقتصادی استان به اصفهان سفرکرده و درنهایت روابط تجاری به همین دیدوبازدیدها خلاصه‌شده است!
به‌عنوان‌مثال قبل از شیوع کرونا استان اصفهان و استان سیچوآن چین تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌اند تا بتوانند روابط گردشگری، تجاری و اقتصادی خود را بهبود بخشند. در سال ۹۴ هیات تجاری استان ژجیانگ چین به سرپرستی مدیرکل بازرگانی این استان باهدف توسعه سرمایه‌های گذاری‌های مشترک به‌عنوان خط‌مشی مراوده تجاری دو کشور با رئیس وقت اتاق اصفهان دیدار داشتند.
این استان در سال یادشده ۳۰۰ میلیارد دلار صادرات داشته است. در سال ۹۳ معاون دفتر وزارت خارجه دونگوان چین با فعالان اقتصادی اصفهان دیدار کرده است. ۹۵ درصد صنایع الکترونیکی چین در این استان قرار دارد و بیش از ۵۰۰ کارخانه تولید وسایل الکترونیک بین‌المللی در این استان فعالیت می‌کنند، فعالیت اقتصادی این استان سالانه ۱۱۰ میلیارد دلار ازتولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌دهد. در سال ۹۴ رئیس فدراسیون صنعت و تجارت گوانگ دونگ چین در اتاق اصفهان خواستار توسعه گردشگری دو استان شد. در سال ۹۳ نشست بررسی فرصت‌های تجاری و سرمایه‌گذاری در اصفهان و شهر دونگ گوان چین، با حضور هیات ۳۰ نفری چینی در سالن اجتماعات اتاق بازرگانی اصفهان برگزار شد. تولید ناخالص داخلی این شهر در سال ۲۰۱۳ برابر با ۵۴۹ میلیارد یوان بود و حجم صادرات و واردات این شهر ۱۵۳ میلیارد دلار است. از برآیند این دیدارها، جلسات و تفاهم‌نامه‌ها خبری در دست نیست.
در سال ۹۲ رئیس وقت اتاق اصفهان با رایزن بازرگانی سفارت پاکستان در تهران دیدار کرده و طرفین خواستار گسترش روابط اقتصادی اصفهان با پاکستان می‌شوند. سال گذشته هم به دنبال تشکیل کنسرسیوم سه‌جانبه اتاق بازرگانی اصفهان، اتاق بازرگانی ایران و بنیاد علمی اکو، هیاتی متشکل از عضو هیات نمایندگان و مدیر مرکز مطالعات راهبردی آب و کشاورزی اتاق بازرگانی اصفهان، دبیر این مرکز و رئیس دپارتمان کشاورزی مرکز ملی مطالعات آب و کشاورزی اتاق ایران از مراکز همتا در کشور پاکستان بازدید کرده و در جلسات شرکت کردند. خرداد امسال هم در بازدید هیاتی از ازبکستان از اصفهان مقرر شد اصفهان و شهرهای ازبکستان در همه زمینه‌ها همکاری و ارتباط مؤثری را برنامه‌ریزی نمایند که زمینه‌های همکاری میان اصفهان و دو شهر سمرقند و بخارا در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و مباحث اقتصادی ازجمله موارد این برنامه‌ریزی بوده است. امید است هم‌زمان با پذیرفته شدن عضویت ایران در سازمان شانگهای نه‌تنها این مراودات افزایش یابد که به نتیجه ملموس اقتصادی برای استان منجر شود.
