رویای کوچک رونق
در استان حدود ۸۰ شهرک و ناحیه صنعتی تصویب‌شده که از بین آن‌ها ۷۵ شهرک و ناحیه صنعتی در حال واگذاری و فعال هستند. بر اساس آخرین آمار، ۱۱ هزار و ۹۰۰ قرارداد واگذاری در شرکت شهرک‌های صنعتی اصفهان منعقدشده که فقط ۶ هزار و ۷۰۰ واحد به بهره‌برداری رسیده و فعال و در حال تولید هستند. بنابراین می‌توان گفت که نیمی از واگذاری‌ها به‌صورت راکد باقی‌مانده و فعال نیست.
سپهر اشتغال
واحدهای تولیدی کوچک در همه دولت‌ها طرفدار دارد و از آن به‌عنوان سپهر اشتغال یاد می‌شود. به‌عبارت‌دیگر مسوولان سعی دارند با ارائه تسهیلات اندک، با تکیه‌بر واحدهای کوچک، اشتغال وعده داده‌شده را به حقیقت نزدیک کنند اما بازخوانی حداقل سی سال اقتصاد ایران حاکی از آن است که برنامه ریزان به نتیجه موردنظر خود نرسیده‌اند، این امر در زمان رکود و تحریم، داستان دیگری را روایت می‌کند.
شاخصه‌هایی که به‌صورت معمول در تعریف صنایع کوچک و متوسط به کار می‌روند شامل تعداد کارکنان، میزان سرمایه، حجم دارایی، کل حجم فروش و ظرفیت تولید است. در ایران اما تعریف واحدی از صنایع کوچک و متوسط وجود ندارد حتی در سطح مراکز آمار صنعتی کشور نیز از توضیح‌های متفاوتی استفاده می‌شود. درنهایت واحدهای تولیدی کوچک، کارگاه‌هایی هستند که کمتر از پنجاه نفر کارگر داشته باشند.بر اساس آمارهای موجود بیشترین سهم ارزش‌افزوده در میان بنگاه‌های صنعتی مربوط به بنگاه‌هایی با صد و پنجاه نفر کارگر و کمترین آن مربوط به کارگاه‌هایی با صد تا صد و چهل‌ونه کارگر است. صنایع متوسط یعنی واحدهای تولیدی با پنجاه‌تا صد و چهل‌ونه نفر نیز سهم اندکی در عملکرد بخش صنعت به خود اختصاص دادهاند.
موارد گفته‌شده، واحدهای تولیدی را در برمی‌گیرد که در میان کارگاه‌های ورشکسته، بدهکار یا به مزایده شده توسط بانکها بیشترین آمار را به خود اختصاص دادهاند. بررسی‌ها نشان میدهد در دهه اخیر سهم کارخانه‌های با حدود پانصد نفر نیرو در لیست از رده خارج‌ها، ورشکسته‌ها و مصادره شده توسط بانکها افزایش‌یافته است.
الگوی توزیع اشتغال کارگاه‌های صنعتی برحسب بنگاه نیز مشابه الگوی توزیع ارزش‌افزوده است. اما در کشورهای پیشرفته و تازه توسعه‌یافته، چنین الگوی توزیعی برای ارزش‌افزوده وجود ندارند. یعنی در اکثر این کشورها، سهم صنایع متوسط در ارزش‌افزوده بیش از صنایع کوچک و یا برابر با آن است، این آمارها گویای آن است که در ایران، موانع موجود بر سر راه رشد کارگاه‌های صنعتی کوچک موجب شده تا این صنایع نتوانند به کارگاه‌های متوسط تبدیل و در مواجهه با کمبود سرمایه در گردش، بی‌مهری بانکها، انباشت انبارها و رکود به سهولت از هم بپاشند.
اصفهان و صنایع کوچکش
صنایع کوچک استان اصفهان طی دهه اخیر، پیشرفت و توسعه نسبتا مناسبی در مقایسه با صنایع کوچک کل کشور داشته‌اند، به‌طوری‌که روند رشد در زمینه ارزش‌افزوده و اشتغال بالاتر از متوسط کل کشور را به خود اختصاص دادهاند، هرچند در زمینه شاخص بهره‌وری نیروی کار، صنایع کوچک استان علی‌رغم وجود رشد در مقایسه با متوسط کل کشور، شرایط بهتری نداشته‌اند که این امر را شاید بتوان به توسعه سریع این صنایع و توجه بیشتر بـه بحث اشتغال‌زایی در قالب صنایع کوچک طی سال‌های اخیر نسبت داد.
این استان رتبه اول کشور را در جذب سرمایه‌گذار در شهرک‌های صنعتی در ۲ سال گذشته کسب کرده است. اصفهان با برخورداری از هشت شهرک خصوصی دارای بیشترین تعداد شهرک خصوصی در کشور است.علاوه بر این هشت شهرک تخصصی در استان در حال اجراست که ازجمله آن می‌توان به نخستین شیمی پارک تخصصی کشور در حوزه تبدیلات گازی به‌عنوان شهرک تخصصی این حوزه، شهرک طلا و جواهر، شهرک تخصصی خودروسازی و نواحی صنعتی جندق و پادنا اشاره کرد
اما در سال‌های اخیر نیز وضعیت صنایع خرد و متوسط استان اصفهان از ترکش‌های رکود حاکم بر اقتصاد کشور در امان نمانده و امروز تعداد بسیاری از بنگاه‌های کوچک اقتصادی در این استان یا تعطیل هستند و یا با ظرفیت پایین به کار خود ادامه می‌دهند.
علاوه بر تحریم، قاچاق و واردات بی‌رویه، تیشه بر کمر واحدهای کوچک زده است. متاسفانه تحریم دلار باعث شده تا ایران مجبور به فروش نفت و دریافت پول آن به‌صورت مبادله اجناسی شود که نمونه ایرانی آن با بهترین کیفیت در بازار وجود دارد.
به گفته نقش، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان، بیش از ۴۵ درصد از واحدهای تولیدی استان با ظرفیت کمتر از ۶۰ درصد فعالیت می‌کنند. طبق آمار منتشرشده طرح رونق تولید در شهرک‌های صنعتی سی‌ویک استان کشور در مردادماه۹۶،اصفهان، فارس، تهران، آذربایجان شرقی و استان مرکزی به ترتیب بیشترین تعداد واحد صنعتی فعال با ظرفیت کمتر از هفتاد درصد را داشته‌اند. بر اساس آمارهای اعلام‌شده، بیش از پنج هزار و چهارصد واحد صنعتی مستقر در شهرک‌های صنعتی در فاصله سال‌های هشتادوپنج تا نودودو خورشیدی به دلایلی همانند کمبود نقدینگی، عدم تامین مواد اولیه و اختلاف با شرکا ورشکسته یا تعطیل‌شده‌اند.
محمدرضا برکتین عضو هیات رییسه خانه صنعت و معدن استان اصفهان، معتقد است که مشکلات حوزه صنعت در طول سالیان دراز شکل‌گرفته و عواملی همانند تحریم، رکود، تورم و افزایش قیمت حامل‌های انرژی، آن را تشدید کرده است.به گفته او حدود ۶۰۰ واحد صنعتی راکد در استان وجود دارد و برای رسیدگی به این واحدها نیز در ستاد تسهیل و رفع موانع تولید تصمیماتی اتخاذ می‌شود اما باید توجه داشت عمده دلیل این اتفاق سوء مدیریت، شرایط و تغییر و تحولات اقتصادی است.
او اعتقاد دارد به‌غیراز واحدهایی که دارای مشکلات قضایی و حقوقی هستند، باید سایر واحدها بافکر و ایده‌ای نو و سرمایه جدید به افراد جدید واگذار شود چراکه دولت توان حمایت از این صنایع برای بازگشت به چرخه تولید را ندارد. طبق آمار سال گذشته حدود ۹۰۰ واحد راکد در شهرک‌های صنعتی استان اصفهان شناسایی شدند که حدود ۲۱۹ واحد به چرخه تولید بازگشتند.
حکایت حمایت
در شرایط ملتهب اقتصادی به دلیل افزایش نرخ ارز، تورم و ... شرکت شهرک‌های صنعتی و همچنین سازمان صنعت، معدن و تجارت می‌تواند به صنایع کوچک خدمات ویژه دهد تا در معرض ورشکستگی قرار نگیرند.اما بررسی گزارش‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت نشان میدهد در سال۱۴۰۰ کمتر از ۴درصد از کل تقاضاهای وام صنایع در سال۱۴۰۰ اجابت شده‌‌اند. در سال جاری و تا پایان تیرماه این نرخ به محدوده۵.۷درصد افزایش یافت. البته متقاضیان وام تولید در کل سال۱۴۰۰ کمی بیش از ۵هزار نفر بوده‌‌اند که این عدد در ۴ماه ابتدایی امسال به مرز ۷ هزار و ۱۰۰نفر رسیده است. به نظر می‌رسد به دلیل رشد تورم، تعداد متقاضیان وام تولید افزایش‌یافته که نشانه آب رفتن سرمایه در گردش به علت تورم است.
بنگاه‌های صنعتی کوچک در ۳۱استان در کل سال۱۴۰۰ معادل ۱۲هزار و ۸۰۰میلیارد تومان منابع مالی درخواست کرده‌‌اند که از این میزان، بانکها به کمتر از یک‌ششم درخواست‌‌ها پاسخ داده و حدود ۲هزار میلیارد تومان وام به تولیدکنندگان دادهاند.در اصفهان هم ۲۸۴واحد تولیدی کوچک برای دریافت تسهیلات ثبت‌‌‌نام کرده بودند که از این تعداد فقط حدود ۳۹ کسب‌وکار به بانک معرفی‌شده‌اند. مبلغ درخواستی صاحبان کسب‌وکار در اصفهان حدود هزار و ۲۲میلیارد تومان بود. از این تعداد، حدود ۴۱واحد توانستند این تسهیلات را دریافت کنند که مبلغ دریافتی آنان، ۳۵۴میلیارد تومان بود.
نتیجه طرح‌های رونق و ارایه تسهیلات در استان صنعتی و کارگری همانند اصفهان را می‌توان به‌سادگی بررسی کرد. در شش‌ماهه اول سال گذشته اداره کل تامین اجتماعی استان اصفهان با تحت پوشش داشتن ۱۸ هزار و ۴۲۷ مقرری‌بگیر، بیشترین مستمری بیمه بیکاری را در بین اداره کل تامین اجتماعی کشور پرداخت کرد. امسال اما در سه‌ماهه نخست سال حدود ۱۶ هزار نفر در سطح استان اصفهان تحت پوشش بیمه بیکاری بودند که می‌تواند نشانه بهبود وضعیت اشتغال در حوزه خدمات و نه تولید و صنعت باشد چراکه در حال حاضر و پس از پشت سر گذاشتن دوران کرونا حوزه خدمات در اقتصاد اصفهان قدرت بیشتری دارد.
عدم استفاده از ظرفیت‌های اقتصاد کوچک‌مقیاس در کشور یکی از مشکلات مهم است، زیرا به دلیل کوچکی مقیاس این صنایع، هزینه‌های ثابت نسبت به سرانه محصول بالا می‌رود و به همین دلیل ممکن است در مقایسه با صنایع متوسط و بزرگ مزیت اقتصادی کمتری داشته باشند.این صنایع در مقایسه با صنایع بزرگ، اشتغال‌زایی، انعطاف و تأسیس راحت‌تری دارند. همچنین می‌توانند در حکم پیمانکاری‌های فرعی مسوولیت پذیرفته و در حلقه‌های مربوط به زنجیره ارزش نقش داشته باشد. همان‌طور که صنایع متوسط و بزرگ در اقتصاد جامعه اهمیت بسیار دارد، صنایع کوچک نیز به دلیل داشتن ویژگی‌هایی همچون چابکی، انعطاف، قابلیت اشتغال‌زایی، تنوع و توانایی فعالیت شبکه‌ای، نسبت به دودسته دیگر نقش‌آفرینی مهم‌تری در اقتصاد کشور دارد.
