دانش‌بنیان‌ها در دست‌انداز
دانشبنیانهای اصفهانی به اجرای درست قوانین و حمایت واقعی نیاز دارند
حدود ۵۰۰ شرکت دانش‌بنیان اصفهانی، بیش از پنج هزار میلیارد تومان و بیش از ۵۴ میلیون دلار صادرات داشته‌اند تا استان اصفهان حدود سه درصد از صادرات کل کشور را به خود اختصاص دهد. سه درصد از صادرات تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان متعلق به استان اصفهان است و به همین دلیل سهم اقتصاد دانش‌بنیان این استان نسبت به متوسط کشور بیشتر بوده و با توجه به پتانسیل و توان این استان، اصفهان نقطه امیدی برای کشور در تولیدات دانش‌بنیان محسوب می‌شود؛ درنتیجه سرمایه‌گذاری بیشتر در این زمینه الزامی است.
این ارقام توانمندی شرکت‌های اصفهانی را در شرایطی به رخ می‌کشد که استارت‌آپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان استان از فقر فضای اشتراکی، مشکلات مالی، دست‌اندازهای فرسایشی و سایر موانع تولید رنج می‌برند. از فعالیت تنها صندوق خطرپذیر اصفهانی که سال گذشته با کمک شهرداری و بخش خصوصی ایجاد شد، خبری در دست نیست تا طبقه خلاق شهر برای ادامه مسیر کاری خود روانه پایتخت و خارج از کشور شوند.
دست‌اندازهای فرسایشی
باوجود فعالیت بیش از ۶۰۰ شرکت دانش‌بنیان و فناور در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، اما به گفته رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان،سهم این استان از اقتصاد دانش‌بنیان تنها ۳ درصد است. جعفر قیصری، توسعه بازار را یکی دیگر از چالش‌های پیش روی شرکت‌های فناور می‌داند و اعتقاد دارد که اگر قرار است اکوسیستم فناوری رشد مناسبی داشته باشد باید بازار توسعه یابد. او البته از اقتصاد نفتی به‌عنوان علت اصلی عدم پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان یاد می‌کند. قیصری بر عدم پول پاشی برای رسیدن به تکنولوژی، راه‌اندازی برند مشترک و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و اهمیت اجرای نظام‌نامه پیوست فناوری تاکید می‌کند.
فعالان این حوزه اما نظر متفاوتی دارند.نظراتی که با فضای فکری مسوولان، فاصله بسیار دارد. فرآیندهای سخت اخذ مجوزها کار را به‌جایی رسانده که از ۶۰۰شرکت دانش‌بنیان اصفهانی فقط ۷۰شرکت موفق به دریافت مجوز از سازمان صمت استان شده‌اند! این آمار نشان می‌دهد که برخی از کارشناسان در اداره‌ها هنوز با قوانین و ضوابط شرکت‌های دانش‌بنیان آشنایی ندارند و همین امر مشکلات بسیاری را برای فعالیت این واحدها به وجود آورده است.
کمبود نیروی انسانی ماهر و کارآمد و آشنا به فضای کارآفرینی، معضل دیگری است که شرکت‌ها را به تربیت نیروی کار بلد مجبور کرده ولی این نیروها پس از ورود به فضای کسب‌وکار و برخورد با مشکلات موجود در اصفهان، مهاجرت می‌کنند.
قوانین مربوط به حوزه تولید که در مجلس مصوب شده، فضای کاری شرکت‌های دانش‌بنیان را در نظر نگرفته که قانون حمایت از تولیدکنندگان از آن جمله است.ضعف قانون‌گذاری باعث ایجاد مشکلاتی برای تولیدکنندگان و به‌نوعی تحریم داخلی می‌شود و به همین دلیل اصلاح و تغییر برخی قوانین و نگاه حاکمیت به شرکت‌های خصوصی و دانش‌بنیان در سیاست‌های کلان ضروری است.
کوچه پشتی مشکلات
باوجود همه موانع، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری اصفهان انتظار دارد سهم شرکت‌های دانش‌بنیان در تولید ناخالص استان به ۵ درصد برسد تا نقش این شرکت‌ها در امور اقتصادی بیش‌ازپیش عملیاتی و مؤثر باشد.
امیررضا نقش از شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به‌عنوان اولین شهرک در کشور یاد می‌کند که با حضور حدود ۲۲۰ شرکت دانش‌بنیان باسابقه حدود ۲۵ سال از قابلیت‌های بالایی برخوردار است.او از مشکلات مالی شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یک نیاز یادکرده و اظهار امیدواری می‌کند که با تسهیلات ارزان‌قیمت بانکی بتوان از آن‌ها
حمایت کند. این پیشنهاد در حالی مطرح می‌شود که ایجاد صندوق‌های خطرپذیر، نیاز این شرکت‌ها را به‌راحتی برطرف کرده و حوزه فناوری استان را درگیر بروکراسی و اماواگر بانک‌ها نمی‌کند.
نقش می‌گوید: «مشارکت این شرکت‌ها در پروژه‌های کلان از دغدغه‌های مهم شرکت‌های دانش‌بنیان است که دستگاه‌های اجرایی باید از توانمندی شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده کنند، در این راستا پیوست فناوری صنایع مادر در اصفهان در حال پیگیری است.»
زمان آغاز پاندمی کرونا یک شرکت دانش‌بنیان اصفهانی ظرف مدتی کوتاه خط تولید ماسک را راه‌اندازی کرد. استانداری و شهرداری برای اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام و مشکلات استانی و شهری چقدر به دانش وهمت این شرکت‌ها اعتماد کرده و آن‌ها را در اداره استان و شهر شریک کرده‌اند؟
جیب خالی و....!
رهبر معظم انقلاب اسلامی، برای کشور پنج درصد اقتصاد دانش‌بنیان را مدنظر قرار داده‌اند، اما مسوولان اصفهانی با توجه به پتانسیل، تجربه و توان حوزه علم و فناوری، دانشگاه‌ها و نخبگان استان اصفهان تاکید دارند که باید سهم سه‌درصدی دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد اصفهان طی برنامه‌ای سه تا چهارساله به حداقل ۱۰ درصد برسد. آن‌ها البته تاکید دارند برای تحقق این هدف‌گذاری باید تمام متصدیان، مسوولان و مدیران با کمک یکدیگر به‌دوراز شعار و عمل‌گرایی، فعالیت کنند.
رئیس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان می‌گوید:»در سال ۱۴۰۰ فروش شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نسبت به سال پیشین رشدی ۳.۵ برابر داشته؛ بنابراین به‌طور حتم می‌توانیم طی چهار سال آینده با افزایش سه تا پنج برابری روبه‌رو شویم.»
این سخنان در شرایطی مطرح می‌شود که به گفته او در سال‌های اخیر بودجه اندکی به پارک‌های علم و فناوری و شهرک علمی و تحقیقاتی اختصاص داده‌شده که این میزان بودجه زیرساخت‌ها را پوشش نمی‌دهد و منابع، جواب‌گوی مأموریت‌های صادراتی نیست.
مسوولان در حالی برای جهش تولید و صادرات اظهار امیدواری می‌کنند که قوانین به سدی برسرراه تولیدات شرکت‌های دانش‌بنیان تبدل شده است. به گفته مسوول هسته مرکزی تخصصی اقتصاد دانش‌بنیان اصفهان،عدم تولید یک کالا به دلیل واردات و یا عدم صادرات به دلیل نیاز داخلی، دو مشکل مهم تجار و فعالان دانش‌بنیان است که موجب از دست رفتن بازارهای جهانی می‌شود.کوروش خسروی می‌گوید: «اینکه یک کالا به دلیل واردات به کشورمان، توسط فعالان این بخش تولید نشود منطقی نیست. همچنین نباید مانع صادرات یک کالا به بهانه نیاز داخلی شویم چراکه این دو امر موجب از دست رفتن بازارهای جهانی می‌شود.» او اظهار امیدواری می‌کند که اتاق بازرگانی اصفهان، سازمان صمت و وزارت امور خارجه باید از شرکتی که می‌تواند با صادرات به چند کشور همسایه ارزآوری داشته باشد، حمایت کنند.
برای رسیدن به آرزوهای طلایی جهش تولید دانش‌بنیان‌ها باید شرکت‌هایی که تاکنون در یک فضای گلخانه‌ای رشد کرده‌اند را هم وارد فضای ملی و بین‌المللی کرده و در GDP استان سهمی برایشان در نظر گرفت.
دست‌اندازهای مشترک
همه مشکلاتی که تولیدکنندگان و صنایع اصفهان برای تولید، صادرات و فروش بیشتر با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بر سر راه دانش‌بنیان‌ها هم قرار دارد. تغییرات شدید قیمت ارز و مواد اولیه و تحریم‌ها باعث آسیب به تولیدکنندگان می‌شود. تولیدکنندگان به ثبات نیاز دارند و اگر این عنصر مهم از آن‌ها گرفته شود به‌طور عملی فعالیت تولید معنی پیدا نمی‌کند و افراد جامعه به‌جای تولید به خریدوفروش ملک، طلا و ارز می‌پردازند.
فرآیند تولید دارای یک زنجیره است و اگر یکی از حلقه‌های آن به دلیل مسائلی مانند واردات ماده اولیه یا افزایش قیمت‌ها یا تغییر سیاست‌ها، حذف شود همه سرمایه‌گذاری‌ها از بین خواهد رفت. هرچند قوانین خوبی برای توسعه اقتصاد دانش‌محور وجود دارد اما به‌درستی اجرا نمی‌شود.یکی از این قوانین « حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی کشور و حمایت از کالای ایرانی » است که شرکت‌های دانش‌بنیان زیادی مشمول آن می‌شوند اما رعایت کامل آن مغفول مانده است.
دانش‌بنیان‌ها شناگران قابلی هستند اگر آب باشد، اگر آب آلوده نباشد و اگر خوراک کوسه‌ماهی نشوند. آن‌ها شناگران قابلی هستند که پرسش تاریخی«علم بهتر است یا ثروت؟» را از نوشته‌اند:«علم بی ثروت مانند زنبور بی عسل است!» آن‌ها شناگران قابلی هستند اما خلاف جهات آب سرکش شنا کردن، قدرت و حمایت هم لازم دارد.
اصفهان توان و پتانسیل تولد یک «سیلیکون ولی» دیگر را دارد به شرطی که مانند همتایانش در آن‌سوی دنیا، آب باشد، آب آلوده نباشد، خوراک کوسه‌ماهی نشوند و برای عبور از دست‌اندازها حمایت شوند.
