ارتقای کارآیی پخش با شرکت‌های لجستیک
دفتر آماد و توزیع وزارت صمت برای کاهش هزینه لجستیک راهکار ارائه می‌دهد
کارآیی در صنعت پخش پایین است
شرکت‌های زیرمجموعه صنعت پخش در ایران تحت تاثیر همین چالش‌ها غالبا از دل تولید و به صورت هلدینگی فعالیت می‌کنند که اغلب آنها کارا نیستند، زیرا هدف اصلی آنها نه سودآوری، بلکه توزیع کالاهای هلدینگ‌های بالادستی است و منافع شرکت تولیدی خود را برای کسب سود بازار تامین می‌کنند بنابراین حتی اگر در حوزه صنعت پخش سودآور نباشند، این موضوع برای تولیدکننده اهمیتی ندارد، زیرا اهدافی جز سودآوری دارند. در نتیجه این عدم کارآمدی، در قیمت‌ها و هزینه‌ها خود را نشان می‌دهد که باعث شده تعداد بسیار زیادی خودرو به صورت جزیره‌ای در سطح شهر در حرکت باشند و هر یک محصولات یک هلدینگ خاص را توزیع کنند، اما کارایی خاصی را در مجموع صنعت پخش ایجاد نکنند که بخشی از این مشکل به نبود دیدگاه کامل درباره موضوع پخش و لجستیک برمی گردد و این امر باعث شده شرکت‌های لجستیکی بزرگ آنطور که در دنیا وجود دارد، در کشور شکل نگیرند.
در این راستا حرکت‌هایی در دولت از چند سال پیش آغاز و خلاء ایجاد برنامه ریزی لجستیک احساس شده است؛ هرچند در ایران، لجستیک متولی خاصی ندارد و بخشی از آن را وزارت راه بر عهده دارد و بخشی بر عهده وزارت صمت است، اما تنها، بخش کالارسانی آن مورد توجه بوده است، این در حالی است که هدف اصلی لجستیک، برنامه ریزی برای تامین مواد اولیه و کالا و حمل و نقل آسان با هزینه پایین است که طراحی شرکت‌هایی با کارآیی بالا که در خدمت تولید و مصرف قرار گیرد از اهمیت بالایی برخوردار است و ایجاد چنین شرکت‌هایی به جای شرکت‌های پخش کنونی که از بازدهی و کارآیی مناسبی برخوردار نیستند باید در دستور کار دولت قرار بگیرد تا ماده اولیه با قیمت مناسب و هزینه کمتر در اختیار صنایع قرار گیرد و مشکلات و نیازهای لجستیکی صنعت و خانوار حل شود.
برنامه ریزی برای ایجاد شرکت‌های لجستیک
در این راستا به تازگی در وزارت صمت دفتری با عنوان دفتر آماد و توزیع راه اندازی شده که به موضوعات مختلفی از جمله بررسی راهکارهایی برای کاهش هزینه لجستیک در کشور می‌پردازد؛ هزینه لجستیک در کشور ما از بسیاری کشورها بالاتر است و بر این اساس وزارت صمت در تعامل با بزرگان صنعت پخش برای رفع این مشکل به دو راه حل رسیده است؛ اول این که چند شرکت پخش بزرگ علاقمند در هم ادغام شوند تا از این طریق کارایی لازم در حوزه توزیع در مجموع ایجاد شود و در عین حال با ایجاد یک سرمایه‌گذاری بزرگ، راه برای کاهش هزینه‌های موازی فراهم شود. راه حل دیگر ایجاد کسب و کاری با عنوان شرکت‌های لجستیکی است که وظیفه آنها خرید و فروش کالا نیست و تنها وظیفه کالارسانی را بر عهده دارند، لذا قیمت محصول و... مشکل این شرکت‌ها نیست، بلکه نقاط توزیع کالا، برنامه ریزی ها، هزینه‌ها و نحوه توزیع و... از موضوعاتی هستند که در شرح وظایف آنان قرار می‌گیرد.
طبعا مشکلاتی در مسیر شرکت‌های لجستیکی وجود دارد؛ این که چگونه سوگیری و علاقه به برندهای مختلف روی عملکرد شرکت‌های حمل کننده کالا اثر خواهد گذاشت؟ از طرفی از آنجا که هزینه‌های لجستیک در ایران بالاست، ممکن است شرکت‌های مذکور وارد مقوله خرید و فروش شوند تا از این طریق سودآوری خود را افزایش دهند که این امر مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد؛ لذا این موضوعات واهمه‌ای ایجاد کرده که تامین کنندگان از سپردن فعالیت‌های خود به یک شرکت سوم ابا دارند و ترجیح می‌دهند خود عملیات توزیع کالا را بر عهده داشته باشند.
نکته دیگر بی اعتمادی شرکت‌های تامین کننده به شرکت‌های لجستیکی در موضوع افشای اطلاعات است؛ بر این اساس رازداری شرکت‌های لجستیک، عدم نشر اطلاعات تامین کنندگان، عدم ذینفع بودن و... همگی موضوعاتی هستند که باید ابتدا به صورت قانونی حل شوند و شرکت‌ها اجازه انتشار اطلاعات نداشته باشند و از سوی دیگر حق ورود به خرید و فروش نیز از آنان سلب شود. بر این اساس در زمینه ایجاد شرکت‌های بزرگ لجستیک دو دیدگاه وجود دارد؛ اول آن که سرمایه‌گذاری پیدا نمی‌شود که چنین حجم بزرگی از فعالیت را در حوزه لجستیک بر عهده بگیرد. دیدگاه دوم نیز معتقد است توافق بین شرکت‌های بزرگ پخش با تعارض منافع و رانت اطلاعاتی و مشکلاتی دیگر روبرو خواهد شد. بر این اساس دستورالعملی در وزارت صمت در حال تدوین است که هر دو بخش را به عنوان بخشی‌هایی از تعاریف لجستیک کشور بررسی کرده تا شرکت‌های لجستیکی طرف سوم، در دو گروه مستقل و وابسته تعریف شوند؛ لذا از شرکت‌های لجستیک وابسته حق خرید و فروش سلب می‌شود، اما در حوزه شرکت‌های مستقل، هم حق خرید و فروش وجود ندارد و هم این شرکت‌ها نباید متعلق به تولیدکنندگان خاصی باشند.
تضمین سودآوری در بلندمدت
به عنوان جمع‌بندی باید گفت اگر شرکت‌های لجستیکی طرف سوم ایجاد و چالش‌های کوتاه‌مدت آن برطرف شوند، این فعالیت در بلندمدت به حدی سودآوری به همراه خواهد داشت که پیش‌فرض‌های جدایی‌ناپذیر شرکت‌های لجستیکی، عدم ورود به حوزه‌های تجاری تامین کالا خواهد بود؛ زیرا این اقدامات ممکن است به فعالیت آنها لطمه بزند و اعتماد به این شرکت‌ها از بین رفته و شرکت‌ها فعالیت تجاری خود را در نهایت از دست می‌دهند؛ هرچند رسیدن به این نقطه زمان می‌برد، اما به هر حال پی‌ریزی پایه‌های این شرکت‌ها و متقاعد کردن تامین‌کنندگان برای کاهش هزینه‌های خود در صورت پیوستن به این شرکت‌ها در دستور کار دولت قرار دارد.
فراموش نکنیم که اتفاقاتی در حوزه صنعت و تجارت در دنیا در شرف وقوع است که هم دولت و هم صنعت پخش باید به آنها توجه کنند؛ به عنوان مثال توسعه فناوری‌ها و ایجاد فناوری‌های جدید در حوزه تامین و توزیع کالا و حرکت این صنعت به سمت دیجیتالی شدن از این موارد است،بنابراین بازاریابی کالا دیگر به شکل سابق و حضوری نیست و نرم‌افزارها و سامانه‌ها حتی میزان مصرف را حدس می‌زنند؛ پس باید صنعت پخش نیز به این سمت حرکت کند؛ ایجاد فروشگاه‌های مجازی و روش‌های تامین کالا همگی در حال تغییر است و دولت نیز باید به این تغییرات توجه کند، زیرا این روش‌ها در آینده در ایجاد تغییر در سهم مصرف نقش زیادی بر عهده دارند. برای این منظور در حال حاضر تغییر دیدگاهی در وزارت صمت ایجاد شده و دفاتری مانند آماد و توزیع و یا خدمات و کسب و کار ایجاد شده که به بررسی موضوعاتی مانند برندسازی و اصلاح توزیع با نگاهی به انقلاب دیجیتالی در حوزه کسب و کارها می‌پردازد تا ایجاد این فعالیت‌ها بدون سوء استفاده از مصرف کنندگان و با استفاده از قوانین و قواعد مشخص و به صورت شفاف صورت بگیرد.
