زنجیره بی‌انتها
فهرست بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای در جهان
شروع این نوع خرید، شرکت‌ها را هم وادار به تولید محصولاتی برای جلب توجه مشتریان کرد. پیگلی ویگلی پایه‌گذار سبدهای خرید، قیمت گذاشتن روی محصولات و پوشیدن یونیفورم توسط فروشنده‌ها بود. پس از استقبال مردم از جذابیت‌های تجربه چنین خریدی، سوپرمارکت‌های دیگر هم شروع به فعالیت کردند. این کسب‌وکار از معدود تجارت‌هایی بود که از آسیب‌های جنگ جهانی دوم هم جان سالم به در برد. در طول دهه ۵۰، سوپرمارکت یک پدیده کاملاً آمریکایی بود تا حدی که ملکه الیزابت و همسرش در جریان سفر خود به آمریکا در سال ۱۹۵۷، توقفی ۱۵دقیقه‌ای در یک سوپرمارکت کردند تا بازدیدی از این پدیده آمریکایی داشته باشند.
شاید ایده سوپرمارکت در آمریکا شکل گرفته باشد ولی هایپرمارکت‌ها در اروپا به وجود آمدند. هایپرمارکت‌ها، فروشگاه‌های بزرگی هستند که به بخش‌های مختلف تقسیم می‌شوند و علاوه بر مواد غذایی، اجناس دیگری مانند لباس، لوازم خانه و مجموعه‌ای از مایحتاج مورد نیاز یک خانواده را عرضه می‌کنند. قیمت‌ها معمولاً در هایپرمارکت‌ها پایین‌تر هستند. اولین هایپرمارکت در دنیا Super Bazar بود که در سال ۱۹۶۱ در بلژیک افتتاح شد. دو سال بعد کارفور در سال ۱۹۶۳ اولین هایپرمارکت خود را در شهری نزدیک پاریس با پارکینگ رایگان افتتاح کرد و پس از آن دیگر کسی نتوانست رشد زنجیره‌ای این فروشگاه‌های غول‌پیکر را متوقف کند.
در میان تمام سال‌هایی که از شروع کار فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواد غذایی می‌گذرد، سال ۲۰۲۰ سالی پرچالش هم برای فروشگاه‌ها، هم برای خریداران بود، خریداران گیج و سردرگم که به دلیل پاندمی کرونا، دیگر نمی‌دانستند چه چیزی لازم دارند و باید برای خرید چه جنس‌هایی برنامه‌ریزی بلندمدت داشته باشند. نیازهای مردم روزانه در حال تغییر بود و مدام در چالش «به چه چیزی ممکن است نیاز پیدا کنیم» گرفتار بودند. ولی می‌توان گفت برای فروشگاه‌ها، سال ۲۰۲۰ بهترین سال در تاریخ کاری‌شان بود. مردم به دلیل قرنطینه بودن و دورکاری، نیازهای جدیدی پیدا کرده بودند و فروشگاه‌هایی که توانستند نیازهای خاص مشتریان خود را در این ایام برآورده کنند، از رقبای خود جلو افتادند.
در فهرست ۵۰ فروشگاه برتر دنیا که NRF (فدراسیون ملی فروشگاه‌های خرده‌فروشی) در ماه مارس ۲۰۲۰ منتشر کرد، فروشگاه‌ها بر اساس درآمد بین‌المللی خود طبقه‌بندی شده‌اند. در این فهرست وال‌مارت، گروه شوارز، کارفور و آلدی به ترتیب بیشترین درآمدهای سال ۲۰۲۰ فروشگاه‌های مواد غذایی را به خود اختصاص داده‌اند. در اینجا به بررسی بعضی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ مواد غذایی در سراسر دنیا می‌پردازیم.
وال مارت (آمریکا)
فروشگاه زنجیره‌ای وال مارت با درآمد 510 میلیارددلاری خود، پردرآمدترین فروشگاه زنجیره‌ای دنیا محسوب می‌شود که درآمد آن بسیار نزدیک به تولید ناخالص داخلی بلژیک است. این فروشگاه بزرگ‌ترین بخش خصوصی است که دو میلیون و 200 هزار کارمند در سراسر دنیا دارد. سهام این فروشگاه که به وسیله خانواده والتون اداره می‌شود، برای اولین‌بار در سال 1972 در بازار سهام عرضه شد. این فروشگاه دارای 11 هزار و 443 شعبه در 24 کشور دنیاست که بیشترین تعداد این شعبه‌ها در آمریکا، مکزیک و انگلستان فعال هستند. این فروشگاه‌ها به دو صورت فروشگاه‌های بزرگ و فروشگاه‌های محلی اداره می‌شوند و به گزارش سایت وال مارت، 260 میلیون نفر در هفته، از فروشگاه‌های وال مارت خرید می‌کنند. در کمال ناباوری، فعالیت این فروشگاه در آلمان که در سال 1997 شروع شده بود، با ضرر یک میلیارددلاری روبه‌رو شد و وال‌مارت در سال 2008 مجبور به تعطیلی فروشگاه‌های خود در این کشور شد. وال‌مارت نتوانست در رقابت با فروشگاه‌های محلی در آلمان موفق عمل کند و متهم به رقابت ناسالم با کسب‌وکارهای کوچک، تخریب محیط زیست و عدم درک درست از فرهنگ آلمانی‌ها شده بود که پس از هشت سال مجبور به ترک این کشور شد.
گروه شوارتز (آلمان)
شرکت خصوصی شوارتز که فروشگاه‌های Lidl و Kaufland را در سراسر اروپا اداره می‌کند، با درآمد 123 میلیارد دلار دومین شرکت خرده‌فروشی زنجیره‌ای مواد غذایی از بابت درآمد سالانه به‌شمار می‌آید. فروشگاه‌های لیدل در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای مواد غذایی در اروپا نیز محسوب می‌شوند. این گروه با دغدغه‌های محیط زیستی، سال‌هاست با ثبت شرکت PreZero فعالیت جداسازی و بازیافت پسماند را نیز مدیریت می‌کند. اولین فروشگاه لیدل در سال 1973 افتتاح شد و اکنون بیش از 11 هزار و 200 فروشگاه در 32 کشور دارد که 100 شعبه آن در آمریکاست. فروشگاه کافلند نیز در سال 1984 افتتاح شد. این فروشگاه 1200 شعبه در کشورهای اروپایی دارد ولی عمده فعالیت آن در خاک آلمان است. فروشگاه لیدل دارای محصولات ارزان‌تر و روزمره‌تر و فروشگاه‌های کافلند علاوه بر مواد غذایی و غذای تازه دارای محصولاتی مانند لوازم خانگی نیز هستند.
کارفور (فرانسه)
فروشگاه زنجیره‌ای کارفور که فعالیت خود را 60 سال پیش در فرانسه آغاز کرد، توانست در سال 2020 با 12 هزار فروشگاه و درآمد 89 میلیارد دلار، در میان 10 فروشگاه زنجیره‌ای پردرآمد دنیا قرار بگیرد. بیش از نیمی از درآمد کارفور از شعب خارج از خاک فرانسه تامین می‌شود. کارفور جزو اولین فروشگاه‌های مواد غذایی بود که توانست یک هایپرمارکت در اروپا راه‌اندازی کند. سهام این شرکت هم در سال 1970 در بازار سهام فرانسه عرضه شد. این فروشگاه به سه صورت هایپرمارکت، سوپرمارکت و فروشگاه‌های کوچک کارفور در مناطق دورافتاده فعالیت می‌کند. کارفور در تلاش ناموفقی، هایپرمارکت خود را در آمریکا در سال 1988 راه‌اندازی کرد ولی به دلیل عدم محبوبیت و اعتصاب‌های کارگری در سال 1993 تعطیل شد. شعب کارفور را می‌توان در سراسر اروپا، خاورمیانه، آفریقای شمالی، آسیا و آمریکای جنوبی یافت. فروشگاه هایپراستار ایران که دارای 15 شعبه در شهرهای بزرگ است از شعب کارفور فرانسه به حساب می‌آید که با همکاری گروه اماراتی ماجد الفطیم، در ایران راه‌اندازی شد. کارفور در جهت حفظ محیط زیست، در حال حاضر سالی دو میلیارد دلار در زمینه کاهش دورریز مواد غذایی، بهبود بسته‌بندی و تولید غذاهای ارگانیک سرمایه‌گذاری می‌کند.
آلدی (آلمان)
اولین فروشگاه آلدی در سال 1913 توسط مادر دو پسر جوان به نام‌های تئو و کارل آلبرشت افتتاح شد و سال‌های بعد این دو پسر کسب‌وکار مادر را با شعار «بهترین کیفیت و ارزان‌ترین قیمت» گسترش دادند. همکاری مشترک این دو برادر در دهه 1960 و بر سر اختلاف نظر برای فروش سیگار در فروشگاه‌هایشان به مشکل برخورد و آنها از هم جدا شدند. تئو، فروشگاه‌های شمال آلمان، به اسم آلدی نورد، را در اختیار گرفت و سیگار را در محصولات خود قرار داد ولی کارل فروشگاه‌های جنوب آلمان را در اختیار گرفت و فروش سیگار را قدغن کرد. این فروشگاه‌ها هنوز با دو اسم جداگانه مدیریت می‌شوند ولی سیاست‌های گسترش آنها هماهنگ است. آلدی، اولین فروشگاه تخفیف‌دار دنیا محسوب می‌شود که بدون هیچ تجملاتی و در ساده‌ترین شکل ممکن همه محصولات مورد نیاز روزانه خانواده‌ها را با پایین‌ترین قیمت ممکن و فقط در چند ردیف فروشگاهی، برای مشتریان فراهم می‌کند. این فروشگاه بعد از وال مارت و کروگر بیشترین تعداد فروشگاه را در آمریکا دارد. آلدی برای پایین نگه داشتن قیمت محصولات خود تدابیری مانند استفاده از محصولاتی با برچسب خصوصی (private label یا همان محصولاتی با برچسب فروشگاه)، کوچک نگه داشتن اندازه فروشگاه‌ها، محدود بودن ساعت کاری و اجاره‌ای بودن چرخ‌های خرید را اجرایی می‌کند. البته اجاره‌ای بودن چرخ‌های خرید در آلدی یعنی شما باید یک 25 سنت همراه خود داشته باشید و بعد از خرید چرخ را سر جای خود گذاشته و پول خود را پس بگیرید. به این صورت در هزینه مرتب نگه داشتن این چرخ‌ها و جمع‌آوری‌شان از پارکینگ صرفه‌جویی می‌شود. این فروشگاه در حال حاضر دارای 12 هزار و 419 فروشگاه در سراسر دنیاست که درآمد آن در سال 2020 به 91 میلیارد دلار رسید.
آلدی در تلاش برای ارائه مواد غذایی سالم، اقداماتی از جمله ممنوعیت استفاده از رنگ مصنوعی و ممنوعیت استفاده از روغن‌های نیمه‌هیدروژنه و منوسدیم گلوتامات در مواد غذایی را اجرایی کرد. آلدی همچنین برای حذف مواد مضر، اقدام به فروش محصولات بدون گلوتن کرده است و برای سالم‌سازی محصولات لبنی، شیر ارگانیک عرضه می‌کند و همواره در تلاش برای حذف هورمون‌های رشد از ماست، خامه، پنیر و سایر محصولات لبنی بوده است. آلدی رقیب سرسخت وال مارت در آمریکاست. وال مارت که تلاش ناموفقی برای به دست آوردن بازار آلمان داشت، اکنون در خاک کشور خود در حال رقابت سختی با فروشگاه آلمانی آلدی است. تجربه موفق آلدی در فروشگاه‌های کوچک محلی باعث شد که وال مارت نیز به بازگشایی چنین فروشگاه‌هایی اقدام کند. از قدیم گفته‌اند: اگر نمی‌توانی شکستش دهی، بهش ملحق شو!
7-Eleven (ژاپن-آمریکا)
فروشگاه سون-ایلون، بزرگ‌ترین فروشگاه مواد غذایی از بابت تعداد شعب در سراسر دنیاست. این فروشگاه بیش از 70 هزار شعبه در 15 کشور دنیا دارد که نزدیک به 21 هزار شعبه آن در ژاپن است. اولین فروشگاه سون-ایلون در سال 1927 در دالاس آمریکا با اسم Totem Stores افتتاح شد ولی در سال 1991 یک شرکت ژاپنی 70 درصد سهام این شرکت را خریداری کرد و آنها با نام 7 & I Holding در خاک ژاپن به کار خود ادامه دادند. آمار نشان می‌دهد هر دو ساعت یک شعبه جدید سون-ایلون در یک نقطه دنیا افتتاح می‌شود. این فروشگاه در کشورهای مختلف به روش‌های مختلفی اداره می‌شود. برای مثال، در اندونزی فروشگاه‌های سون-ایلون، خدمات کافی‌شاپ هم ارائه می‌دهند. این فروشگاه‌ها، در کنار فروش مواد غذایی و بهداشتی، میز و صندلی در داخل و بیرون قرار داده‌اند و گاهی هم موسیقی زنده پخش می‌کنند که باعث جذب تعداد زیادی از جوانان به این فروشگاه‌ها شده است. آمار نشان داده است که 65 درصد مشتریان آنها در اندونزی، زیر 30 سال دارند. در تایوان نیز مشتریان می‌توانند نه‌تنها غذای خانگی تازه بلکه آی‌پد و وسایل الکترونیکی دم‌دستی را از این فروشگاه‌ها تهیه کنند. مردم در تایپه، پایتخت تایوان به حدی با فروشگاه‌های سون-ایلون روابط دوستانه و نزدیکی برقرار کرده‌اند که حتی بسته‌های پستی آنها به نزدیک‌ترین فروشگاه سون-ایلون تحویل داده می‌شود.
کروگر(آمریکا)
اولین فروشگاه مواد غذایی کروگر در سال 1883 با سرمایه 372دلاری بارنی کروگر راه‌اندازی شد. فروشگاه کروگر با 2800 فروشگاه در آمریکا، یکی از بزرگ‌ترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای است که بدون داشتن هیچ شعبه‌ای در خارج، با درآمد 121 میلیارددلاری، جزو پردرآمدترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای دنیا محسوب می‌شود. یکی از دلایل رشد این فروشگاه ادغام آن با فروشگاه‌های دیگر بوده که باعث گسترش جغرافیایی این فروشگاه شده است. کروگر اولین فروشگاه مواد غذایی بود که در دهه 1930، به‌طور علمی کیفیت مواد غذایی را مورد بررسی قرار می‌داد. این فروشگاه همچنین اولین فروشگاهی بود که دستگاه اسکن الکترونیکی را در فروشگاه خود مورد استفاده قرار داد. کروگر از سال 2010 برای کاهش زمان انتظار مشتریان از دستگاه QueVision استفاده می‌کند. این دستگاه زمان انتظار مشتری‌ها را از 4 دقیقه به 30 ثانیه کاهش داده است. همچنین اولین فروشگاهی بود که در چهار طرف آن فضای پارکینگ وجود داشت. این فروشگاه دارای یکی از بزرگ‌ترین شبکه محصولات با برچسب خصوصی در آمریکاست. کروگر در سراسر آمریکا مالک بیش از هزار پمپ‌بنزین هم هست.
سپار (هلند)
اولین فروشگاه سپار در سال 1932 و با شعار «همکاری بیشتر، سود بیشتر» افتتاح شد. نام آن برگرفته از حروف اول همین شعار در زبان هلندی بود. استراتژی اصلی سپار، همکاری بین خرده‌فروش‌ها و عمده‌فروش‌های محلی است که تنها راز موفقیت این فروشگاه نیز به حساب می‌آید. این فروشگاه در رقابتی سخت با هایپرمارکت‌ها در تلاش برای تشویق خرده‌فروشی در محلات و جلب اعتماد افراد محلی است. فروشگاه‌های سپار توسط افراد محلی اداره می‌شوند و این یکی از افتخارات این فروشگاه زنجیره‌ای است. سپار همواره در تلاش بوده حس خوب یک فروشگاه محلی با محیطی گرم و دوستانه را فراهم آورد. برای مثال، در بسیاری از شعبه‌های سپار، تابلوی اعلانات برای اطلاع‌رسانی مشکلات و موضوعات محله نصب می‌شود، حتی گاهی افراد محلی می‌توانند محصولات تولیدشده خود را در این فروشگاه برای همسایگانشان به فروش برسانند. به دلیل همکاری این فروشگاه با تولیدکنندگان محلی، مشتریان با محصولات آن ارتباط بیشتری برقرار می‌کنند، گویی هرآنچه به سلیقه و نیاز آنها نزدیک است را می‌توانند در سپار محله‌شان پیدا کنند. فروشندگان سپار باید به‌طور مداوم در حال بررسی نیازهای محله خود باشند تا بتوانند آنها را در فروشگاه‌هایشان عرضه کنند. برای مثال اگر در محله‌ای گوشت‌فروشی در دسترس ساکنان نباشد، سپار نسبت به نصب یک کانتر فروش گوشت اقدام می‌کند. این فروشگاه در حال حاضر با 13 هزار شعبه در 48 کشور دنیا (به جز آمریکا) توانسته در سال 2020 با درآمد 37 میلیارد یورو یکی از پردرآمدترین فروشگاه‌های زنجیره‌ای دنیا باشد.
ایان (ژاپن)
فروشگاه‌های زنجیره‌ای ایان چهارمین فروشگاه زنجیره‌ای پردرآمد در آسیا و جزو 10 فروشگاه زنجیره‌ای بزرگ در دنیا محسوب می‌شود. این فروشگاه با 500 هزار کارمند، پس از وال مارت بیشترین تعداد کارمندان را دارد. ایان نه‌تنها دارای فروشگاه‌های مواد غذایی بلکه دارای تعدادی مرکز خرید بزرگ و فروشگاه‌های تخصصی نیز هست. یکی از استراتژی‌های بلندمدت ایان، ایجاد فروشگاه‌هایی در مناطق کلیدی و بالای شهر است. همه فروشگاه‌ها در مناطق متوسط به بالا قرار دارند که می‌توانند رفت‌و‌آمد مشتریان دائمی نسبتاً پردرآمد را برای فروشگاه‌های خود تضمین کنند. یکی دیگر از سیاست‌های این فروشگاه، پایین نگه داشتن سن فروشگاه‌ها به‌طور میانگین روی 9 سال است. ایان یکی از رازهای بهره‌وری بیشتر را ساختمان‌های نه خیلی نو و نه خیلی کهنه فروشگاه‌هایش می‌داند. این فروشگاه به جای تلاش برای فراوانی تعداد فروشگاه‌هایش، در تلاش است با برندسازی و جلب اعتماد مشتریان به کمک کارت‌های وفاداری با هدف قرار دادن مشتریان خاص، به بازاریابی و افزایش فروش خود کمک کند. باور فروشگاه ایان این است که درآمد بیشتر باعث توانایی مردم می‌شود ولی نه در خرید جنس بلکه در خرید امید و این همان اصل حیاتی در مدیریت این فروشگاه‌هاست. واقعیت این است که رقابت در فروش اجناس مرغوب‌تر و گران‌تر، رقابت سخت و پیچیده‌ای نیست و سیاست کلی فروشگاه‌های ایان بر همین اصل استوار است.
تسکو (انگلستان)
جک کوهن در سال 1919 فروش سبزیجات را در لندن آغاز کرد ولی نام تسکو اولین‌بار در سال 1924 شکل گرفت. این نام ترکیب حروف اول Thomas Edward Stockwell (فروشنده محموله‌های چای به کوهن) و دو حرف اول نام خانوادگی خودش بود. اولین فروشگاه تسکو در سال 1929 افتتاح شد و اکنون این فروشگاه دارای هفت هزار شعبه در 11 کشور دنیا به جز آمریکاست. محصولات این فروشگاه به دلیل کیفیت بالا، قیمت مناسب و سیاست‌های مشتری‌محور آن، بین مردم انگلستان از محبوبیت زیادی برخوردار است ولی این سیاست در آمریکا با شکست مواجه شد. در سال 2007 تسکو حدود 150 فروشگاه کوچک خود را با شعار «تازه و آسان» در چند ایالت آمریکا افتتاح کرد که پس از ضرری معادل دو میلیارد دلار، این فروشگاه‌ها در سال 2013 به کار خود در خاک آمریکا پایان دادند. یکی از دلایل عدم موفقیت تسکو در آمریکا تمایل آمریکایی‌ها برای خریدهای هفتگی در فروشگاه‌های بزرگ بود که با هدف فروشگاه‌های محلی و کوچک تسکو برای تشویق خریدهای روزانه جور درنمی‌آمد. در مجموع تجربه راه‌اندازی کسب‌وکار در کشورهای مختلف نشان داده است تنها راز موفقیت در بازار هدف، درک درست و روشن از فرهنگ و عرف حاکم بر جامعه است و تنها فروشگاه‌هایی در بازارهای بین‌المللی دوام می‌آورند که به جای حفظ اصول کاری و باورهای کشور خودشان و تزریق آن به بازار جدید، خود را با نیازها و سبک زندگی آن کشور هماهنگ کرده و به جزئی از جامعه تبدیل شوند.
