دورنمای روشن فولاد
گفتوگو با محمدعلی شریفی‌نیا، مدیرعامل کارگزاری مبین سرمایه
چرا فولاد کالایی استراتژیک به شمار می‌رود؟ و اینکه ایران چه جایگاهی در صنعت جهانی فولاد در اختیار دارد؟
هر کشوری در مسیر رشد اقتصادی نیاز به حمایت از صنایع خاصی دارد. در مراحل ابتدایی صنعتی شدن، میزان مصرف فولاد افزایش پیدا می‌کند و یکی از نشانه‌های رشد اقتصادی پایدار افزایش تولید و مصرف فولاد در کشور است. چین به عنوان الگوی رشد اقتصادی برای دنیا، بیشترین تولید و مصرف فولاد جهان را با وزن بیش از ۵۰ درصد به خود اختصاص داده است. از ظرفیت دو میلیاردتنی فولاد جهان و تولید سالانه بیش از ۸/ ۱ میلیارد تن انواع شمش و ورق فولادی در جهان، چین بیش از ۵۰ درصد بازار را در اختیار دارد. کشور ما نیز در راستای چشم‌انداز ۲۰ساله اقتصادی و تحقق ظرفیت ۵۵ میلیون‌تنی فولاد تا سال ۱۴۰۴ در تلاش برای رشد تولید این کالای استراتژیک است. در آخرین دهه قرن ۱۴ شمسی، فولادسازهای کشور با حمایت سیاستگذاران این حوزه با رشد ۲۰۰ درصد ظرفیت تولید به ظرفیت اسمی ۳۰ میلیون‌تنی انواع شمش فولاد دست یافتند. در حال حاضر ایران با این ظرفیت تولیدی و تولید بیش از ۲۷ میلیون تن انواع شمش فولادی در رتبه دهم بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دنیا قرار دارد.
فولاد مبارکه اصفهان یکی از بزرگ‌ترین فولادسازهای داخلی به شمار می‌رود. در حال حاضر این شرکت با چه ظرفیتی در حال کار است و چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟ در مجموع فولاد مبارکه چه اقداماتی برای افزایش سودسازی و کاهش ریسک‌های پیرامونی انجام داده است؟
فولاد مبارکه اصفهان با ظرفیت تولید ۵/ ۷ میلیون تن تختال و ظرفیت تولید ۸/ ۶ میلیون تن محصولات نورد، بزرگ‌ترین مجموعه فولادی کشور است. این مجموعه با مدیریت متمرکز بر صنعت فولاد اقدام به تکمیل زنجیره تولیدی خود کرده و در این راستا حتی اقدام به خرید سهام شرکت‌های معدنی فعال در بازار سرمایه نیز کرده است. در حال حاضر گروه فولاد مبارکه دارای ظرفیت اسمی ۲/ ۱۰میلیون تن تولید تختال است که فولاد هرمزگان با ظرفیت ۵/ ۱ میلیون تن و فولاد سبا با ظرفیت ۳/ ۱ میلیون تن از زیرمجموعه‌های تولیدکننده تختال در فولاد مبارکه هستند. همچنین با سهامداری مستقیم در شرکت‌های معدنی گل‌گهر و چادرملو و سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در این دو مجموعه از طریق سهامداری هلدینگ معادن و فلزات، مدیریت صنایع بالادستی خود را نیز در اختیار دارد. ایجاد شرکت تولید سنگ آهن سنگان، فولاد مبارکه را از خرید مواد اولیه تقریباً بی‌نیاز کرده است. با این تحولات گسترده در شرکت فولاد مبارکه، این مجموعه در حال حاضر ۳۵ درصد زنجیره فولاد تولیدی کشور (و مواد معدنی مورد نیاز) را در اختیار دارد و بزرگ‌ترین مجموعه فولادی در خاورمیانه است. این در حالی است که این مجموعه در بدو تاسیس با ظرفیت اسمی ۴/ ۲ میلیون تن شروع به کار کرد و در سال ۱۳۹۵ به ظرفیت تولیدی فعلی دست یافته است. از اواخر دهه ۶۰ متناسب با نیاز کشور به ترتیب پروژه‌های فولادسازی شروع به فعالیت کردند و در راستای تامین نیاز به مواد اولیه معدنی، دهه ۸۰ دوره رشد صنایع معدنی با بهره‌برداری و توسعه پروژه‌های معدنی از جمله چادرملو و گل‌گهر بوده است. نیمه دوم دهه ۹۰ از مهم‌ترین دوره‌های صنعت فولاد کشور است که همزمان پروژه‌های فولادی و معدنی رو به پیشرفت نهادند و در همین مدت ظرفیت فولادسازی کشور ۱۰۰ درصد رشد داشته است. پس از کاهش ذخایر چادرملو و کاهش سرعت بهره‌برداری از معادن این مجموعه و همچنین تکمیل ظرفیت برداشت از معادن گل‌گهر، تمرکز اصلی کشور برای تامین مواد اولیه مورد نیاز فولادسازان به شمال شرق کشور در منطقه سنگان معطوف شد. بزرگ‌ترین ذخایر معدنی کشور در این منطقه است و حتی رگه‌های اصلی این ذخیره معدنی در کشور افغانستان قرار دارد. فولاد مبارکه اصفهان با مدیریت فعالی که در زمینه تکمیل زنجیره تولید دارد، از اولین سرمایه‌گذاران در این منطقه بوده و اقدام به تاسیس شرکت معدنی فولاد سنگان کرده که ظرفیت این مجتمع، تولید پنج میلیون تن گندله است و عملاً فولاد مبارکه را از خرید مواد اولیه بی‌نیاز می‌کند و حتی با رسیدن به ظرفیت کامل به فروش این محصول به سایر فولادسازهای کشور نیز خواهد پرداخت.
رمز جذابیت سهام فولاد مبارکه در بورس تهران چیست؟ چرا از این سهم به عنوان سهمی ارزنده یاد می‌شود و معامله‌گران با اطمینان بیشتری در سمت خرید «فولاد» ظاهر می‌شوند؟
همان‌طور که اشاره شد تلاش‌های زیادی برای محکم کردن پایه‌های تولیدی فولاد مبارکه و کاهش ریسک‌های عملیاتی از جمله تامین مواد اولیه انجام شده است. حتی اقدام به حرکت به سمت بازارهای صادراتی و صادرات بیش از ۱۵ درصد سبد محصولات به کشورهای همسایه و اروپایی یکی از اهداف اولیه فولاد مبارکه بوده است که به همراه زیرمجموعه اصلی خود یعنی فولاد هرمزگان، بیش از ۲۰ درصد صادرات فولاد کشور را انجام می‌دهد و کمک شایانی به تامین منابع ارزی کشور در وضعیت تحریمی کشور می‌کند. اما مهم‌ترین اهداف این مجموعه افزایش تولید محصولات نهایی در راستای تامین نیاز صنایع داخلی کشور (از جمله خودرو و لوازم خانگی) و افزایش قدرت رقابت در بازارهای جهانی با کاهش هزینه‌های تولید با به‌روزرسانی تکنولوژی تولید است. برای دستیابی به این اهداف در آذرماه سال جاری با حضور وزیر صمت، از پروژه فاز ۲ نورد گرم فولاد مبارکه با ظرفیت ۲/ ۴ میلیون تن و استفاده از نسل چهارم تکنولوژی تولید، بهره‌برداری شد. تکنولوژی جدید شامل هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاک‌چین، روبات، واقعیت مجازی و خدمات ابری و... می‌شود. نسل جدید تکنولوژی تولید با افزایش بهره‌وری، میزان زمان صرف‌شده برای تولید محصول را کاهش داده و علاوه بر آن میزان مواد اولیه و زمان توقف به حداقل می‌رسد. همچنین از زمانی که مواد اولیه وارد خط تولید می‌شود، اطلاعات توسط سیستم کنترل کیفیت هوشمند جمع‌آوری و پردازش خواهد شد تا ضایعات به کمترین میزان برسد.
شما اشاره‌ای به تحریم‌های سال‌های گذشته داشتید و اینکه فولاد مبارکه با استراتژی‌هایی که در پیش گرفته توانسته تا حدودی ریسک تحریم را کاهش دهد و بخش زیادی از منابع مورد نیاز را از داخل مجموعه تامین کند. در حال حاضر چه ریسک‌هایی این بنگاه بزرگ بورسی را تهدید می‌کند؟ این ریسک‌ها چگونه مدیریت می‌شوند؟
هیچ بنگاه اقتصادی بدون ریسک‌های داخلی و خارجی نیست و فولاد مبارکه و سایر شرکت‌های فولادی از این قاعده مستثنی نیستند. یکی از بزرگ‌ترین ریسک‌های صنایع فولادی کشور، کمبود منابع آبی مورد نیاز در فرآیند تولید است که فولاد مبارکه اصفهان با موقعیت جغرافیایی می‌توانست خود از این ریسک آسیب دیده و با کاهش تولید مواجه شود؛ ولی به همت مدیریت این مجموعه و توافقات انجام‌شده با مدیریت شهر اصفهان، استفاده از پساب‌های شهری از یک طرف و کاهش مصرف آب در فرآیند تولید این مشکل را تا حدودی برطرف کرد. همچنین با سیاستگذاری صنعتی کشور، عمده طرح‌های فولادی کشور و از جمله فولاد هرمزگان زیرمجموعه اصلی فولاد مبارکه در نزدیکی مرزهای آبی جنوب کشور اجرایی می‌شوند که هم دسترسی به منابع آبی وجود دارد و هم مزیت دسترسی به آب‌های آزاد با هدف صادرات در این سیاستگذاری منظور شده است. ریسک مشترک دوم فولاد مبارکه و سایر فولادسازهای کشور تغییرات نرخ «الکترود گرافیتی» است؛ در فرآیند تولید فولاد به روش قوس الکتریکی یکی از مواد اولیه موردنیاز الکترود گرافیتی است که به ازای هر تن شمش تولیدی حدود دو کیلوگرم الکترود مصرف می‌شود که از نظر هزینه‌ای تقریباً ۷۵ درصد هزینه مواد مصرفی در بخش سربار را به خود اختصاص می‌دهد. در سال ۹۶ متناسب با افزایش تولید فولاد در دنیا و رشد قیمت جهانی فولاد، تقاضا برای الکترود گرافیتی هم افزایش یافت و کاهش کشش قیمتی برای خرید این ماده اولیه به افزایش هزاردرصدی قیمت آن از دو هزار به ۲۰ هزار دلار منجر شد. از آنجا که این ماده حیاتی برای تولید فولاد به روش قوس الکتریکی وارداتی است، ریسک تغییرات نرخ ارز را هم به دنبال دارد که همه این اتفاقات در سال ۹۷ نمایان شد و منجر به افزایش هزینه مواد مصرفی در فولادی‌ها شد. فولاد مبارکه اصفهان با هدف کاهش این ریسک برای خود و از طرف دیگر با کسب سود از تامین این ماده مورد نیاز برای سایر فولادسازها اقدام به تولید این محصول در شرکت تازه‌تاسیس نوین الکترود اردکان کرده است و به نظر تا سال ۱۴۰۱ به تولید محصول خواهد رسید.
در حال حاضر چه میزان از منابع مالی مورد نیاز فولاد مبارکه اصفهان از بازار سهام تامین می‌شود؟
یکی از اصلی‌ترین نیازهای اجرایی شدن طرح‌های توسعه، تامین مالی این طرح‌هاست. بخشی از هزینه‌ها از محل وام ارزی حمایت از تولید تامین می‌شود ولی بخشی از طرح‌ها نیز نیاز به وام‌های ریالی دارد که یا از بانک‌های داخلی تامین می‌شوند یا از طرق انتشار اوراق با درآمد ثابت انجام می‌پذیرد. هر تامین مالی نیز نیاز به وثایق مختلفی دارد که تامین این وثیقه‌ها محدودیت‌های زیادی را برای سقف تامین مالی شرکت‌ها ایجاد می‌کند. مزیت شرکت فولاد مبارکه در تامین مالی از بازار سرمایه و با انتشار اوراق با درآمد ثابت، انتشار اوراق سلف موازی استاندارد بدون نیاز به تامین وثیقه جدید است؛ انتشار اوراق مذکور به نوعی فروش محصول به صورت سلف (دریافت ابتدایی وجه و تحویل محصول در آینده) است که البته اختیار تسویه قرارداد را به انتشاردهنده اوراق می‌دهد.
با توجه به فروش محصولات فولاد مبارکه در بورس کالا و وجود تضمین نقدی در بورس کالای این شرکت نیازی به وجه تضمین و وثیقه جدیدی برای انتشار اوراق سلف موازی استاندارد نیست که نوعی کاهش هزینه تامین مالی محسوب می‌شود. در تیرماه سال جاری شرکت فولاد مبارکه اصفهان اقدام به انتشار اوراق سلف موازی استاندارد ورق گرم به مبلغ یک هزار میلیارد تومان کرده است. در حال حاضر کمتر از ۱۵ درصد منابع مالی شرکت از بازار سرمایه تامین می‌شود که امیدواریم با رشد بازار سرمایه و افزایش نسبت جذب نقدینگی این بازار نسبت به بازار پول (بانک‌های تجاری) شاهد افزایش تامین مالی از این بازار برای فولاد مبارکه و سایر شرکت‌های فولادسازان بزرگ کشور باشیم.
وضعیت عرضه محصولات تولیدی «فولاد» در بورس کالا چگونه است؟
در شرایط فعلی بازار جهانی و قیمت ۶۵۰دلاری ورق گرم بازار CIS و نرخ ۶۰۰دلاری ورق صادراتی فولاد مبارکه و از طرف دیگر قیمت ۱۵ هزار تومانی ورق گرم در بورس کالا، برای سال ۹۹ و ۱۴۰۰ به ترتیب پیش‌بینی سود ۱۷۰ و ۲۴۰تومانی را داریم که البته این ارقام در سود تلفیقی گروه فولاد مبارکه به ۱۹۵ و ۲۸۰ تومان افزایش می‌یابند. در بین سهام صنایع بزرگ و حتی فولادی‌ها، فولاد مبارکه اصفهان از کمترین نسبت‌های P/ E سود سال ۱۴۰۰ برخوردار است و به نظر در صورت ادامه روند نقدینگی به سمت بازار سرمایه و عدم کاهش نسبت‌های مالی در بازار، از گزینه‌های ارزنده برای خرید و نگهداری است. ضمن اینکه آینده روشنی برای رشد تولیدات فولاد مبارکه و زیرمجموعه‌های معدنی (فولاد سنگان) و فولادی (فولاد هرمزگان از ۵/ ۱به دو میلیون تن) آن وجود دارد.
