موتور محرک اشتغال
آیا تعاونی‌ها ظرفیت جهانی‌شدن دارند؟
الف- ظرفیت نهادی و امکان نهادسازی: به لحاظ ساختاری، تعاونی‌ها ذیل اتحادیه بین‌المللی تعاونی۱ قرار می‌گیرند. این اتحادیه از قدیمی‌ترین سازمان‌های مستقل و غیردولتی در جهان است که با هدف افزایش کمی و ارتقای کیفی به ویژه با ایجاد تسهیلات قانونی برای تعاونی‌ها با ۳۱۲ سازمان از ۱۰۹ کشور عضو کار می‌کند. این اتحادیه دارای یک دفتر مرکزی در بروکسل با پنج کمیته شامل: جنسیت، تحقیقات، قانون، جوانان و توسعه است. همچنین چهار دفتر منطقه‌ای فعال نیز در قاره‌های آفریقا، آمریکا، آسیا-اقیانوسیه و اروپا دارد. این سازمان در ارتباط با انواع تعاونی‌ها اعم از: کشاورزی، بانکداری، خرده‌فروشی، شیلات، بهداشت، مسکن، بیمه و صنعت و خدمات نیز صاحب دفاتر موضوع است. بنابر آنچه گفته شد، این ظرفیت نهادی که اکنون ۱۲۵ سال است، که امر تعاون را در مصادیقی با عنوان تعاونی در سراسر جهان مستقر کرده است، نخستین ظرفیت جهانی‌سازی روزافزون تعاونی‌هاست. وجود این ساختار گسترده بین‌المللی علاوه بر تعریف یک هویت مشترک جهانی، می‌تواند میدان عمل را به‌طور همزمان با فراهم کردن امکان چانه‌زنی در سطح جهانی و دسترسی به پتانسیل‌های محلی در اقصی‌نقاط جهان افزایش دهد. تاسیس یک مرجع بین‌المللی برای تعاونی‌ها، سرآغاز یک همکاری جهانی با تعهد به اصولی چون: داوطلبانه بودن عضویت، مدیریت دموکراتیک و مشارکت اقتصادی اعضا، خودمختاری و استقلال در عمل، آموزش و پرورش، همیاری با دیگر تعاونی‌ها و دغدغه‌مندی برای اجتماعات است. توافقی جهانی که منشأ تشکیل خانواده‌ای با بیش از یک میلیارد عضو در کره زمین و با قدمتی بیش از یک قرن شده است. خانواده‌ای که امروز برای ۱۰ درصد از مردم دنیا در سه میلیون تعاونی اشتغال ایجاد کرده است.
ب- ظرفیت کنش و امکان تعامل بین‌المللی: تعاونی‌ها در جریان فرازو‌نشیب‌های سیاسی و اقتصادی، همواره برآمده از مردم و برای مردم به فعالیت خود ادامه داده‌اند. اتحادیه بین‌المللی تعاونی از معدود نهادهایی است که در جریان دو جنگ جهانی اول و دوم جان سالم به در برد و به فعالیت خود ادامه داد. در بستر این پایداری نهادی، تعاونی‌ها نیز همسو با نیازهای موجود، به تدریج از نیازهای بومی فراتر رفته، در سطح ملی مطرح شدند و امروزه در سطح بین‌المللی، نیمی از غذای جهان را تامین می‌کنند. تعاونی‌ها در جریان جنگ‌های اخیر در خاورمیانه و ناآرامی‌های اجتماعی در جریان بهار عربی، در کشورهایی چون عراق و مصر همواره بازوی اجرایی دولت برای توزیع کالاها و پوشش نیازهای مردم بوده‌اند. آنها در جریان مهاجرت گسترده پناهجویان از سوریه به کشورهایی نظیر اردن نیز عامل گردهمایی و اشتغال‌زایی برای مهاجران بوده‌اند و در اراضی اشغالی نیز سال‌هاست عامل حفظ انسجام ملت فلسطین هستند.
تعاونی‌ها در کشورهای توسعه‌یافته نیز با کارآفرینی و امکان به فعل رساندن ایده‌ها، در کاهش نابرابری‌ها، توزیع عادلانه‌تر کالاها و اخیراً در توسعه محلی نقش مؤثری داشته‌اند. تا جایی که کنفدراسیون عمومی تعاونی‌های کشاورزی در اتحادیه اروپا (COGECA) تخمین می‌زند که در این قاره، تعاونی‌های کشاورزی بیش از ۴۰ درصد از عرضه اراضی کشاورزی را در اختیار دارند و در جمع‌آوری محصولات، پردازش تولیدات و بازاریابی فرآورده‌های کشاورزی نیز فعالیت می‌کنند. امروزه، نقش‌آفرینی تعاونی‌ها در اقتصاد جهانی هوشمندانه و مبتنی بر تقاضای بین‌المللی است، چراکه عمده‌ترین حوزه‌های فعالیت ۱۰ تعاونی برتر دنیا بر حسب گردش مالی سالانه، عبارت از بیمه با سهمی معادل ۳۹ درصد و غذا با سهم ۷/ ۳۱ درصد بوده است. در میان این ۱۰ تعاونی برتر، رتبه‌های اول و دوم به ترتیب برای Groupe Crédit Agricole و Groupe BPCE، هر دو از کشور فرانسه با ماهیت تامین مالی هستند و رتبه سوم نیز از آنِ تعاونی REWE از آلمان است که در حوزه مصرف با مبادلات خرد و عمده فعالیت می‌کند. در این فهرست، تنها دو کشور آسیایی شامل ژاپن با دو تعاونی Zenkyoren و Nippon Life و کره جنوبی با تعاونی (Nonghyup (NACF به ترتیب در رتبه‌های پنجم و ششم و دهم قرار می‌گیرند که آنها نیز در دو حوزه کلیدی بیمه و غذا فعالیت دارند.
در گزارش رصد جهانی تعاونی‌ها، فهرست دیگری از تعاونی‌های برتر بر حسب نسبت گردش مالی هر بنگاه تعاونی بر تولید ناخالص داخلی معرفی می‌شود. در اینجا می‌توان اثر تعاونی‌ها را بر اقتصاد کشورهای متبوع نیز سنجید. در اینجا نیز، رتبه اول از آنِ تعاونی Groupe Crédit Agricole از فرانسه است، اما این‌بار، هندوستان با دو تعاونی Gujarat Cooperative Milk Marketing Federation Limited و (IFFCO (Indian Farmers Fertiliser Cooperative Limited هر دو با ماهیت تامین غذا و کشاورزی در رتبه‌های دوم و سوم قرار می‌گیرد. بنابراین به نظر می‌رسد اروپا و آسیا به سوی تولید و ارائه خدمات در حوزه بیمه و تامین غذا و کشاورزی حرکت می‌کنند. در حوزه ارائه خدمات مالی، قاره اروپا با کسب پنج رتبه نخست، پیشتاز است و در زمینه مبادلات خرد و کلان (تک‌فروشی و عمده‌فروشی) با اختصاص رتبه‌های اول تا نهم به خود، عملاً انحصار تعاونی‌های بازرگانی را دارد. در حوزه سلامت، قاره آمریکا، هم در قسمت جنوبی و هم شمالی این قاره، هدف‌گذاری تعاونی‌ها به سمت تنوع خدمات پزشکی و بعضاً حذف نابرابری‌هاست. به‌طوری‌که آمریکای شمالی، کلمبیا و برزیل، هر یک در حوزه سلامت مشغول فعالیت هستند. در زمینه بیمه نیز، ایالات متحده آمریکا یک حریف جدی است که با وجود برتری قاطع ژاپن، با آن رقابت جدی دارد. و در نهایت، در حوزه صنعت و خدمات، تعاونی‌های آمریکا و اروپا همگام پیش می‌روند.
ج- ظرفیت جریان‌سازی و امکان مشارکت در هدف‌گذاری‌های بین‌المللی: اتحادیه بین‌المللی تعاونی‌ها محل تشریک‌مساعی برای تشخیص نیازها، تعیین اولویت‌ها و بدین ترتیب طراحی برنامه‌های مشترک بین‌المللی است. برنامه‌هایی همچون؛ دهه تعاونی‌ها: طراحی یک برنامه استراتژیک از سال ۲۰۱۲ که سال تعاونی‌ها نام داشت برای یک دهه پیش‌رو، برنامه استراتژیک دهه ۲۰۳۰-۲۰۲۰: با هدف استمرار یک دهه کار مردم‌محور برای تعاونی‌های سراسر جهان با محوریت اهداف توسعه هزاره. طرح توسعه تعاونی‌ها ناظر بر مشاغل مردم‌محور در سراسر جهان و... از مصادیق همکاری‌های مشترک بین‌المللی تعاونی‌ها زیر چتر مشترک اتحادیه است.
نتیجه‌گیری
بنابر آنچه گذشت، می‌توان گفت تعاونی‌ها با نقش‌آفرینی جدی در بخش‌های مختلف در اقتصاد جهانی، به ویژه در سه قاره آسیا، آمریکا و اروپا سهم قابل توجهی در اداره کردن دنیا دارند. تعاونی‌ها می‌توانند به عنوان یک فرصت بین‌المللی بر مبنای ظرفیت‌های نهادی، کنشگری بین‌المللی و ترقیم رویدادهای سراسری در دنیا، جهان را به سوی مشارکت مردمی و برابری بیشتر سوق دهند. با ارجاع به فعالیت‌های جهانی تعاونی‌ها، می‌توان پیش‌بینی کرد که رقابت میان تعاونی‌ها در بخش ارائه خدمات به ویژه بیمه و سلامت میان اقتصادهای نوظهور شرق آسیا به ویژه کره و ژاپن با اقتصادهای سنتی سرمایه‌داری همچون ایالات متحده آمریکا ادامه داشته باشد. اما نباید از نظر دور داشت که موتور محرک تعاونی‌ها، گردش مالی آنهاست و مشارکت در فعالیت‌های اقتصادی و افزایش دارایی‌های یک تعاونی می‌تواند قدرت چانه‌زنی آن را در تمام سطوح از جمله بین‌المللی ارتقا دهد. به نظر می‌رسد با عنایت به پیامدهای اجتماعی و فرهنگی، تعاونی‌ها می‌توانند گستره فعالیت خود را به عنوان یک ظرفیت قابل توجه برای کمک به دولت‌ها به ویژه در کشورهای در حال توسعه آورده و در تامین نیازهای جامعه به ویژه در بخش مسکن، سلامت و کشاورزی به کاهش نابرابری‌های موجود یاری رسانند.
پی‌نوشت:
۱- International Cooperative Alliance
منابع:
۱- The World Cooperative Monitor. (۲۰۱۹). Exploring The Cooperative Economy
۲- https:/ / www.ica.coop/ en
