«طرح ترافیک» به سبک لوکزامبورگ

سیستم‌های حمل‌و‌نقل عمومی برای اکثریت مردم که قادر به پرداخت هزینه‌های لوکس زندگی نیستند و همچون برخی از افراد وسیله حمل و نقل شخصی در اختیار ندارند، اما در عین حال شاغل ‌هستند یا لازم است که در مکان‌های مختلف حضور داشته باشند، در نظر گرفته می‌شود. یک سیستم حمل‌و‌نقل کارآمد و درست برنامه‌ریزی شده برای هر کشوری یک نیاز بزرگ محسوب می‌شود. به همین دلیل بهترین سیستم‌های حمل و نقل شهری جهان مورد بررسی قرار گرفته‌اند و در این میان سیستم‌هایی با بهترین برنامه‌ریزی و بالاترین کارایی در این کشورها شناسایی شده‌اند:

چین: بی‌تردید بهترین کشور جهان به لحاظ سیستم حمل‌و‌نقل عمومی، کشور چین است که در آن شهر هنگ‌کنگ واقع در جنوب شرق این کشور در مرکز توجه قرار دارد. هنگ‌کنگ در انواع مختلف حمل‌و‌نقل عمومی در صدر شهرهای جهان قرار دارد. سیستم حمل‌و‌نقل عمومی زمینی، دریایی و زیرساخت‌های هوایی آن در سطح جهان در زمره پنج سیستم حمل و نقل برتر جهان جای دارند. این موضوع ثابت می‌کند که مزیت چین در پیشرفت‌های تکنولوژیک در بخش حمل‌و‌نقل عمومی آن رخنه کرده است. برنامه‌ریزان شهری هنگ‌کنگ به دلیل آنکه فرودگاه‌های شهرشان دیگر جایی برای توسعه نداشتند، تصمیم گرفته‌اند جزیره‌ای در دریا بسازند تا در آن یک فرودگاه بین‌المللی جدید احداث کنند.

 سنگاپور: در مورد سنگاپور گفته می‌شود که استفاده از حمل و نقل عمومی در آن، بسیار آسانتر و بهتر است تا استفاده از خودروی شخصی. سنگاپور که عنوان شهر فناوری‌های پیشرفته را بر دوش می‌کشد، در جهان به لحاظ کیفیت زیرساخت‌های حمل و نقل هوایی جایگاه نخست را به خود اختصاص داده است. این ویژگی باعث شده است که چه به لحاظ حمل و نقل هوایی بین‌المللی و چه به لحاظ حمل و نقل هوایی داخلی، در زمره یکی از در دسترس‌ترین مکان‌های دنیا قرار گیرد. در سنگاپور اتوبوس‌ها به فناوری ناوبری مجهز هستند تا مسیرهایی که عبور از آن‌ها سریع‌تر خواهد بود را به راحتی بیابند و واقعیت این است که با چنین اتوبوس‌های مجهزی استفاده از سیستم حمل‌و‌نقل عمومی بسیار کارآمد است.

امارات: جای تعجب نیست که نام امارات متحده عربی در این فهرست مشاهده می‌شود. اماراتی‌ها با استفاده از پول نفت توانستند کشورشان را به یکی از بزرگترین جاذبه‌های توریستی جهان تبدیل کنند و عجایب جهان را در آن بسازند. یکی از این عجایب، زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل است که در آن از قلم نیفتاده است. گفته می‌شود فرودگاه دوبی با ۷۰ میلیون مسافر در سال، پرترددترین فرودگاه جهان است و توانسته است از این لحاظ از فرودگاه هیثرو لندن سبقت گیرد. نه تنها حمل و نقل هوایی نقشی کلیدی در سیستم حمل و نقل این کشور دارد، بلکه حمل‌و‌نقل زمینی آن هم یکی از کارآمدترین سیستم‌های حمل و نقل جهان است.

هلند: کشور هلند به لحاظ حمل‌و‌نقل، در جایگاه چهارمین کشور جهان قرار دارد. در واقع زیرساخت‌های بندری این کشور در جایگاه دوم جهان قرار دارد اما هیچیک از دیگر انواع حمل و نقل آن در سطح جهانی دارای اهمیت نیستند. اکثر نقاط این کشور در سطحی پایین‌تر از سطح دریا قرار دارند و این موضوعی بود که این کشور باید به دلیل آن روی سیستم حمل و نقل خود کار می‌کرد تا بتواند در برابر طغیان آب ایستادگی کند. به همین دلیل در سرتاسر این کشور کانال‌هایی طراحی شده است تا سیستم حمل و نقل ماهرانه و اساسی آن در برابر طغیان آب تاب بیاورد. علاوه بر این، دوچرخه‌ها هم در هلند بسیار پرکاربرد هستند و مسیرهای گوناگون و پارکینگ‌های مخصوص دوچرخه ایجاد شده‌اند. فقط در یک ایستگاه قطار پارکینگی برای بالغ بر پنج هزار دوچرخه تعبیه شده است.  

سوئیس: سوئیس به این دلیل در جایگاه پنجم قرار گرفته است که در حمل و نقل ریلی حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. برای چنین کشور کوچکی بیش از ۹ هزار قطار در نظر گرفته شده است که «زمان»، یعنی همان چیزی که سوئیس و ساعت‌هایش را مشهور ساخته است، برای آنها در درجه نخست اهمیت قرار دارد. گذشته از زیرساخت‌های حمل و نقل ریلی، حمل و نقل زمینی و هوایی این کشور هم قابل تحسین هستند. در واقع سوئیس کشوری است آرام، با حمل و نقلی آسان و در دسترس که مولفه سروقت بودن آن را نباید فراموش کرد.

حمل ونقل عمومی یک تقاضای جهانی بزرگ و مهم است. طبیعی است که همه افراد از جت خصوصی و خودروی شخصی برخوردار نیستند. در چنین وضعیتی ایجاد سیستمی که با کارایی بالای خود نیازهای جابه‌جایی افراد در زمان مناسب و سروقت را پاسخ دهد، از ضروریات جامعه امروز به شمار می‌رود. از سوی دیگر لازمه یک سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد و مناسب، تفکر خلاق و کافی و برخورداری از فناوری‌های نوین است. کشورهایی که از آن‌ها یاد شد، در بخش‌های مختلف حمل‌و‌نقل پیشرو هستند، اما جهان امروز دائما در حال تغییر است و کشورهای مختلف نوآور شده‌اند و در چنین شرایطی این امکان وجود دارد که هر کشور جدیدی با راهکارهای خلاقانه‌ای که برای سیستم حمل و نقل خود به کار می‌گیرد، خیلی زود وارد این فهرست شود.

به عنوان مثال کشور لوکزامبورگ راه حل خلاقانه‌ای را در پیش گرفته است که اگر بتواند برخی چالش‌ها را برطرف کند، گوی سبقت را از سایرین خواهد ربود.

راه حل لوکزامبورگ

شهر لوکزامبورگ، یکی از شهرهای کشور لوکزامبورگ، شهری است بسیار کوچک با یکی از بدترین ترافیک‌های جهان. مطالعه‌ای که به تازگی انجام شده نشان می‌دهد: رانندگان در شهر کوچک لوکزامبورگ بیش از رانندگان در شهر بزرگ و پرترافیک لس‌آنجلس وقت خود را در ترافیک سپری می‌کنند. و البته تصمیم‌سازان دولت لوکزامبورگ این مشکل را نادیده نگرفتند. پایگاه تحلیلی بیزینس اینسایدر در گزارشی اعلام کرده است که این کشور پس از آنکه در چندین ماه، حمل‌و‌نقل عمومی را برای دانش‌آموزان، دانشجویان و شهروندان جوان رایگان کرد، حالا نخستین کشور در جهان خواهد بود که برای حدود ۶۰۰ هزار نفر از شهروندان خود حمل و نقل عمومی رایگان ارائه می‌کند.

از تابستان امسال، شهروندان لوکزامبورگ مجبور به پرداخت کرایه قطار، تراموا، یا اتوبوس نیستند و بلیت مربوط به این خدمات به طور کلی حذف خواهد شد. دولت لوکزامبورگ امیدوار است با حذف هزینه‌های صدور بلیت و نظارت‌ها برخرید بلیت، در هزینه‌ها صرفه‌جویی شود. هدف نهایی این است که افراد تشویق شوند خودروهای خود را کنار گذارند و به جای آن استفاده از اتوبوس و قطار را برگزینند. لوکزامبورگ همچنین در تلاش است تا سهم خود در حمل و نقل عمومی فرامرزی را افزایش دهد. البته لوکزامبورگ در تلاش‌هایش تنها نیست. شهر مادرید به تازگی عبورو مرور خودروهای قدیمی در مرکز شهر را ممنوع اعلام کرده و این روندی است که در شهرهای عمده جهان رو به افزایش است. شهر کپنهاگ طرحی دارد برای احداث یک بزرگراه مخصوص دوچرخه و در بروکسل و هامبورگ هم منطقه خودرو ممنوع معرفی شده است. در کل اما معدود شهرهایی هستند که برنامه‌ریزی کردند تا حمل و نقل عمومی رایگان را برای شهروندان خود تمدید کنند. چند مورد معدود بدین شرح‌اند:

در سال ۲۰۱۳ یک شهر کوچک در کشور استونی تصمیم گرفت با هدف مقابله با کاهش جمعیت حمل و نقل را رایگان کند. پس از مدتی اما یک مطالعه نشان داد که تقاضا به میزان بسیار ناچیزی افزایش یافت. بیش از ۱۵سال پیش، شهر اسلت در کشور بلژیک مزایای عمومی مشابهی را ارائه کرد، اما در سال ۲۰۱۳ آن را لغو کرد. حالا اما شهر پاریس با ارائه سفرهای رایگان ماهانه به بازنشستگان کم درآمد و شهروندان معلول، این ایده را به بوته آزمایش گذارده است. برآوردها نشان می‌دهد که بسط و توسعه این طرح برای همه شهروندان برای این شهر هزینه سالانه ای در حدود ۸/ ۶ میلیارد دلار در پی خواهد داشت. در رابطه با این طرح‌ها و صحت و سقم کارآمدی آن‌ها، بحث و جدل‌های بسیاری مطرح است. علاوه بر اینکه این طرح‌ها برای دولت‌ها هزینه‌های سنگینی در پی دارند، این احتمال هم وجود دارد که حمل و نقل عمومی رایگان نتواند ترجیحات مردم را در انتخاب وسیله نقلیه‌شان تغییر دهد. برخی از تجربیات نشان داده‌اند که طرح‌های حمل و نقل رایگان صرفا افراد پیاده و دوچرخه‌سواران را به تغییر روش سفرشان ترغیب می‌کند و نه رانندگان خودروهای شخصی را. مشکل دیگر دراین رابطه، اجرایی کردن این طرح ها در ابعاد بزرگ برای شهرهای پرجمعیتی همچون نیویورک و لندن است که در آن‌ها دست کم ۴ میلیون نفر از قطار زیرزمینی استفاده می‌کنند. با توجه به آنکه اداره ترانزیت متروپولیتن نیویورک پیش از این برآورد کرده است که برای نوسازی سیستم قطار زیرزمینی این شهر به بودجه‌ای بالغ بر ۳۷ میلیارد دلار نیاز است، معلوم نیست که ایا این شهر موفق خواهد شد به چنین بودجه‌ای دست یابد یا نه. در کشور کوچکی همچون لوگزامبورگ اما شانس موفقیت چنین طرح‌هایی بیشتر است و البته هنوز شواهد کافی دال بر اینکه چنین طرحی می‌تواند عادت رانندگی مردم را تغییر دهد، هنوز مشاهده نشده است. با وجود این اما این طرح از سوی شهرداری‌های مختلف جهان در حال آزمایش است. به عنوان مثال شهردار پالرمو، مرکز ناحیه خودمختار سیسیل، پیشنهاد کرده است شهروندانی که مالیات شهرداری خود را پرداخت کرده‌اند، از حمل و نقل رایگان بهره‌مند شوند. این پیشنهاد پس از آن اعلام شد که بررسی‌ها نشان داد یک نفر از هر ۳ شهروند پالرمو به شهرداری بدهی معوقه دارد. لئولوکا اورلاندو، شهردار این شهر، بر این باور است که اجازه استفاده از حمل و نقل رایگان می‌تواند راهی باشد برای حل دو مورد از بزرگترین مشکلات این شهر: کمبود بودجه سیستم حمل و نقل عمومی و بدهی‌های زیاد معوقه در مالیات‌های شهری. او در رابطه با این طرح می‌گوید:‌« از یک سو می‌توان استفاده از حمل و نقل عمومی را که یک خدمت‌رسانی به عامه مردم است ترویج کرد و از سوی دیگر با فرار از پرداخت پول بلیت قطار و اتوبوس مقابله کرد.» او که در جلسه‌ای با حضور اتحادیه‌های صنفی این سخنان را ایراد کرد، خواستار بحث در مورد مشکلات «حیاتی» مربوط به تامین بودجه خدمات شهری شد. این پیشنهاد که مورد استقبال بسیاری از کارشناسان شهری قرار گرفته می‌تواند به عنوان مشوقی برای کاهش بدهی‌های معوقه شهروندان شهرهای جهان به شهرداری‌هایشان مورد استفاده قرار گیرد. شناسایی شهروندان خوش‌حساب و تشویق آنها از طریق ارائه بلیت‌های سفر شهری رایگان، گر چه راهکار مناسبی است، اما می‌تواند در صورت فقدان یک مدیریت خوب به راهی جدید برای فرار از پرداخت هزینه بلیت تبدیل شود. هر چند که تدوین یک سامانه هوشمند می‌تواند راهگشای خوبی در این مهم باشد. این طرح می‌تواند در ابتدا به صورت آزمایشی اجرایی شود و با شناسایی مشکلات و چالش‌ها و رفع آنها، در سطح کلان‌شهرها مورد استفاده قرار گیرد.